Kabinet-Drees III

Het kabinet-Drees III (ook bekend als Drees IV)^[1] was het Nederlandse kabinet van 13 oktober 1956 tot 22 december 1958. Leden waren de Partij van de Arbeid (PvdA), Katholieke Volkspartij (KVP), Anti-Revolutionaire Partij (ARP) en de Christelijk-Historische Unie (CHU) na de Tweede Kamerverkiezingen van 1956. Het centrum kabinet-Drees III was een meerderheidskabinet dat zowel in de Eerste Kamer en Tweede Kamer kon rekenen op een ruime meerderheid. Het kabinet-Drees III was een voortzetting van het vorige kabinet Drees II en de rooms-rode coalitie.^[2]

Kabinet-Drees III Drees IV
De ministers van het kabinet-Drees III in de Trêveszaal op 13 oktober 1956
Coalitie	PvdA, KVP, ARP, CHU
Zeteltal TK	50 + 49 + 15 + 13 = 127
Premier	dr. W. (Willem) Drees
Beëdiging	13 oktober 1956
Demissionair	11 december 1958
Ontslagdatum	22 december 1958
Voorganger	Drees II
Opvolger	Beel II
Zetels in de Tweede Kamer
Overzicht kabinetten
Portaal    Politiek

Verloop

Het kabinet krijgt te maken met verschillende internationale spanningen. Eind 1956 leiden een crisis rond het Suezkanaal en een opstand tegen het Stalinistische bewind in Hongarije tot internationale monetaire en economische problemen. Op financieel gebied ontstaan als gevolg van belangrijke loonstijgingen en belastingverlagingen er een overbesteding en dreigt de export in gevaar te komen. Minister van Financiën Henk Hofstra komt daarom met een bestedingsbeperking waarmee vanaf 1957 de 'tering naar de nering' moet worden gezet. Op 17 februari 1957 brengt minister Henk Hofstra daarover een nota uit. Zowel de inkomens van de burgers als de uitgaven en investeringen van de overheid worden gematigd. Bij het rijk gaat het om een bezuiniging van 200 miljoen.

Op 25 maart 1957 ondertekent minister van Buitenlandse Zaken Joseph Luns namens de regering de Verdragen van Rome waarmee onder meer de Europese Economische Gemeenschap wordt opgericht en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie. Hiermee wordt een verdere stap gezet naar economische integratie in West-Europa. In 1958 wordt in Den Haag een verdrag ondertekend over instelling van de Benelux economische unie, waardoor de grenzen tussen Nederland, België en Luxemburg geleidelijk zullen verdwijnen.

Personele wijzigingen

Op 16 maart 1957 stapt staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen Anna de Waal (KVP) op nadat minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen Jo Cals (KVP) in haar ogen zich te veel met de onderwijspolitiek ging bemoeien. Ook speelde mee dat er op 12 november 1956 een tweede staatssecretaris op het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen werd toegevoegd, die enkele portefeuilles zoals Volksontwikkeling en Jeugdwerk van haar over had genomen.

Op 1 januari 1958 treedt minister van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening Sicco Mansholt (PvdA) af nadat hij is benoemd tot eurocommissaris. Op 13 januari 1958 wordt PvdA–Tweede Kamerlid Anne Vondeling beëdigd als zijn opvolger.

Op 1 juni 1958 stapt staatssecretaris van Oorlog Ferdinand Kranenburg (PvdA) op nadat er ernstige kritiek ontstond op zijn aanschaffingsbeleid. Op 25 oktober 1958 wordt de voormalig burgemeester van Enschede Meine van Veen (PvdA) benoemd als zijn opvolger.

Op 10 oktober 1958 treedt minister van Verkeer en Waterstaat Jacob Algera (ARP) af vanwege gezondheidsredenen. Op 1 november 1958 wordt de Haagse wethouder Jan van Aartsen (ARP) beëdigd als zijn opvolger.

Minister van Financiën Henk Hofstra overhandigt de miljoenennota in de Tweede Kamer op 17 september 1957.

Minister van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening Sicco Mansholt en voorzitter van de Tweede Kamer Rad Kortenhorst op 12 december 1957.

Ambtsbekleders

Ambtsbekleders			Ministers / Ministerie		Termijn	Partij
		W. (Willem) Drees (1886–1988)	Minister-president / Minister	Algemene Zaken	7 augustus 1948 – 22 december 1958 [3][4]	PvdA
		J.G. (Ko) Suurhoff (1905–1967)	Minister	Binnenlandse Zaken	13 oktober 1956 – 29 oktober 1956 [5]
		mr. A.A.M. (Teun) Struycken (1906–1977)		Binnenlandse Zaken, Bezitsvorming en Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie	29 oktober 1956 – 19 mei 1959 [6]	KVP
			Vicepremier
		mr. J.M.A.H. (Joseph) Luns (1911–2002)	Minister	Buitenlandse Zaken	13 oktober 1956 – 6 juli 1971
		mr. H.J. (Henk) Hofstra (1904–1999)	Minister	Financiën	13 oktober 1956 – 22 december 1958	PvdA
		mr.dr. I. (Ivo) Samkalden (1912–1995)	Minister	Justitie
		dr. J. (Jelle) Zijlstra (1918–2001)	Minister	Economische Zaken	2 september 1952 – 19 mei 1959 [3][6]	ARP
		ir. C. (Kees) Staf (1905–1973)	Minister	Oorlog	15 maart 1951 – 19 mei 1959 [3][6]	CHU
				Marine
		J.G. (Ko) Suurhoff (1905–1967)	Minister	Sociale Zaken en Volksgezondheid	2 september 1952 – 22 december 1958 [3]	PvdA
		mr. J.M.L.Th. (Jo) Cals (1914–1971)	Minister	Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen	2 september 1952 – 24 juli 1963 [3][6]	KVP
		mr. J. (Jacob) Algera (1902–1966)	Minister	Verkeer en Waterstaat	2 september 1952 – 10 oktober 1958 [3][4]	ARP
		ir. H.B.J. (Herman) Witte (1909–1973)			10 oktober 1958 – 1 november 1958 [5]	KVP
		mr. J. (Jan) van Aartsen (1909–1992)			1 november 1958 – 19 mei 1959 [6]	ARP
		S.L. (Sicco) Mansholt (1908–1995)	Minister	Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening	25 juni 1945 – 1 januari 1958 [3][7]	PvdA
		ir. C. (Kees) Staf (1905–1973)			1 januari 1958 – 13 januari 1958 [5]	CHU
		dr.ir. A. (Anne) Vondeling (1916–1979)			13 januari 1958 – 22 december 1958	PvdA
		ir. H.B.J. (Herman) Witte (1909–1973)	Minister	Volkshuisvesting en Bouwnijverheid	2 september 1952 – 19 mei 1959 [3][6]	KVP
		dr. M.A.M. (Marga) Klompé (1912–1986)	Minister	Maatschappelijk Werk	13 oktober 1956 – 24 juli 1963 [6]
		ir. C. (Kees) Staf (1905–1973)	Minister	Overzeese Rijksdelen	18 juli 1956 – 16 februari 1957 [3][5]	CHU
		mr. G.Ph. (Gerard) Helders (1905–2013)			16 februari 1957 – 19 mei 1959 [6]
Ambtsbekleders			Staatssecretarissen / Portefeuille / Ministerie		Termijn	Partij
		drs. W.K.N. (Norbert) Schmelzer (1921–2008)	Staatssecretaris	• Bezitsvorming • Rijksdienst • Publiekrechtelijke Bedrijfs- organisatie (Binnenlandse Zaken, Bezitsvorming en Publiekrechtelijke Bedrijfsorganisatie)	29 oktober 1956 – 19 mei 1959 [6]	KVP
		E.H. (Ernst) van der Beugel (1918–2004)	Staatssecretaris	• Europese Zaken (Buitenlandse Zaken)	8 januari 1957 – 22 december 1958	PvdA
		dr. G.M.J. (Gerard) Veldkamp (1921–1990)	Staatssecretaris	• Middenstand • Toerisme (Economische Zaken)	10 oktober 1952 – 17 juli 1961 [3][6]	KVP
		mr. F.J. (Ferdinand) Kranenburg (1911–1994)	Staatssecretaris	• Materieel- voorzieningen • Personeels- beleid (Oorlog)	1 juni 1951 – 1 juni 1958 [3][4]	PvdA
		M. (Meine) van Veen (1893–1970)			25 oktober 1958 – 22 december 1958
		H.C.W. (Harry) Moorman (1899–1971)		• Personeels- beleid (Marine)	1 mei 1949 – 19 mei 1959 [3][6]	KVP
		mr.dr. A.A. (Aat) van Rhijn (1892–1986)	Staatssecretaris	• Sociale Zekerheid • Arbeids- omstandigheden (Sociale Zaken en Volksgezondheid)	15 februari 1950 – 22 december 1958 [3]	PvdA
		dr. A. (Anna) de Waal (1906–1981)	Staatssecretaris	• Algemeen Voortgezet Onderwijs • Hoger Onderwijs • Nijverheid Onderwijs (Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen)	2 februari 1953 – 16 maart 1957 [3][4]	KVP
		mr. R.G.A. (René) Höppener (1903–1983)		• Volks- ontwikkeling • Jeugdbeleid • Cultuurbeleid • Kunstbeleid • Mediabeleid • Sport • Natuurbehoud (Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen)	12 november 1956 – 19 mei 1959 [6]
Bron: Kabinet-Drees III Rijksoverheid.nl

Kabinetsformatie

• Tweede Kamerverkiezingen 1956: 13 juni 1956
• Beëdiging kabinet: 13 oktober 1956
• Duur formatie: 119
• Formateur
  • dr. W. (Willem) Drees (PvdA), (16 juni 1956 – 23 juli 1956) 39 dagen
• Formateur
  • mr. C.P.M. (Carl) Romme (KVP), (24 juli 1956 – 1 augustus 1956) 9 dagen
• Informateur
  • mr.dr. P. (Piet) Lieftinck (PvdA), (7 augustus 1956 – 20 augustus 1956) 14 dagen
• Informateur
  • mr.dr. W.F. (Gaius) de Gaay Fortman (ARP), (22 augustus 1956 – 15 september 1956) 25 dagen
• Informateur
  • mr. J.A.W. (Jaap) Burger (PvdA), (20 september 1956 – 8 oktober 1956) 19 dagen
• Formateur
  • dr. W. (Willem) Drees (PvdA), (9 oktober 1956 – 11 oktober 1956) 3 dagen

Reden ontslagaanvraag

Zie Kabinetscrisis over verlenging belastingverhoging voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 11 december 1958 kwam er een einde aan de dertien jaar samenwerking van de christendemocraten ('rooms') en sociaaldemocraten ('rood') de zogenoemde rooms-rode coalitie. In de maanden voor de crisis waren de verhoudingen tussen de partijen verslechterd. De oorzaken ervan lagen veel dieper en hadden hun wortels al in de verkiezingsstrijd en kabinetsformatie van 1956. Bovendien had de PvdA eerder in 1958 bij de Staten- en gemeenteraadsverkiezingen nederlagen geleden. Tijdens een Kamerdebat over de verlenging van de belastingverhoging werd er door KVP–Tweede Kamerlid Anton Lucas een amendement ingediend met het voorstel om enkele tijdelijke belastingverhogingen niet met twee, maar slechts met één jaar te verlengen. In zijn betoog gaf minister van Financiën Henk Hofstra (PvdA) aan dat het door de Tweede Kamer aanvaarden van dit amendement zou kunnen leiden tot een kabinetscrisis. Een poging van KVP-Tweede Kamer-fractievoorzitter Carl Romme om tot een compromis te komen mislukte. De Tweede Kamer nam het amendement met 88 tegen 55 stemmen aan. Alleen PvdA en CPN stemden tegen. De PvdA–bewindslieden boden hierop hun ontslag aan en de overige bewindslieden stelden hierna hun portefeuilles ter beschikking. Het kabinet bleef demissionair aan tot het werd opgevolgd door het rompkabinet Beel II op 22 december 1958.

Zie ook

• Tweede Kamerverkiezingen 1956
• Lijst van Tweede Kamerleden 1956-1959

Bronnen, noten en/of referenties

1. Volgens een andere gebruikelijke nummering was dit het kabinet-Drees IV, omdat het het vierde kabinet was met Willem Drees als minister-president.
2. Kabinet-Drees IV (1956-1958). Parlement & Politiek. Gearchiveerd op 22 april 2023.
3. Functie gecontinueerd van het vorige Kabinet-Drees II
4. Afgetreden
5. Waarnemend
6. Functie gecontinueerd in het volgende Kabinet-Beel II
7. Afgetreden na benoeming tot Eurocommissaris

Nederlandse kabinetten

Schimmelpenninck · De Kempenaer-Donker Curtius · Thorbecke I · Van Hall-Donker Curtius · Van der Brugghen · Rochussen · Van Hall-Van Heemstra · Van Zuylen van Nijevelt-Van Heemstra · Thorbecke II · Fransen van de Putte · Van Zuylen van Nijevelt · Van Bosse-Fock · Thorbecke III · De Vries-Fransen van de Putte · Heemskerk-Van Lynden van Sandenburg · Kappeyne van de Coppello · Van Lynden van Sandenburg · Heemskerk Azn. · Mackay · Van Tienhoven · Röell · Pierson · Kuyper · De Meester · Heemskerk · Cort van der Linden · Ruijs de Beerenbrouck I · Ruijs de Beerenbrouck II · Colijn I · De Geer I · Ruijs de Beerenbrouck III · Colijn II · Colijn III · Colijn IV · Colijn V · De Geer II · Gerbrandy I · Gerbrandy II · Gerbrandy III · Schermerhorn-Drees · Beel I · Drees-Van Schaik · Drees I · Drees II · Drees III · Beel II* · De Quay · Marijnen · Cals · Zijlstra* · De Jong · Biesheuvel I · Biesheuvel II* · Den Uyl · Van Agt I · Van Agt II · Van Agt III* · Lubbers I · Lubbers II · Lubbers III · Kok I · Kok II · Balkenende I · Balkenende II · Balkenende III* · Balkenende IV · Rutte I · Rutte II · Rutte III · Rutte IV · Schoof
* rompkabinet

Mediabestanden

Zie de categorie Cabinet Drees III van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.