Johann Friedrich Wenthin

Johann Friedrich Wenthin (Otterstedt bij Bremen, 10 augustus 1746 – Emden, 27 mei 1805) was een bekende Duitse orgelbouwer.

Leven

Mogelijk deed Wenthin voor zijn werk ervaring op bij de orgelbouwer Heinrich Wilhelm Eckmann (1712-1777). Gedurende zijn werkzame periode als orgelbouwer in Oost-Friesland gold hij als de zwaarste concurrent van de orgelbouwer Hinrich Just Müller (1740-1811). Sinds 1774 was hij woonachtig in Emden, waar hij in 1775 trouwde met Catharina Gertrud Wenthin uit Neustadtgödens. Met haar kreeg hij vier kinderen. Zijn oudste zoon, Joachim Wenthin, nam de werkplaats van zijn vader over, maar hij werkte nauwelijks nog in Oost-Friesland.

Werk

Het grootste werk van Wenthin betrof de nieuwbouw van het orgel in de Grote Kerk van Emden. Hiermee wist Wenthin zijn naam als orgelbouwer te vestigen, zodat hij ook opdrachten uit het naburige Nederland wist te verwerven. Het instrument kwam in 1779 gereed en ging bij de verwoesting van de kerk in 1943 verloren. Het bezat 40 registers en was de enige nieuwbouw met een zelfstandig pedaal. Alle latere orgels van de bouwer kenden een aangehangen pedaal en een registerbestand van minder dan 20 stemmen. Bij tweemanualige werken werd aan het hoofdwerk een bovenwerk toegevoegd. Wenthins orgels kenmerken zich door een elegante en zachte klank, met een groter aandeel van fluit- en strijkregisters. Hij zette ook modernere registers zoals de traversfluit en de labiaalklarinet in en paste de gelijkzwevende stemming toe. Wenthins vooruitstrevende werkwijze is eveneens te herkennen aan de vormgeving van de orgelkassen. De fronten zijn meestal in de stijl van de rococo, maar bij zijn laatste orgels zijn ook de invloeden van het classicisme waarneembaar, zoals bijvoorbeeld de plaatsing van vazen op het front.

Werken

Van de volgende orgels is het bekend dat ze door Wenthin werden gebouwd. De cursieve beschrijving geeft aan dat het orgel niet of slechts de orgelkas bewaard bleef. De cursieve beschrijving geeft aan dat het orgel niet of slechts de orgelkas van het oorspronkelijke orgel bewaard bleef. De grootte van het instrument wordt in de vijfde kolommenrij door het aantal manualen en in de zesde kolommenrij door het aantal klinkende registers aangegeven. Een grote "P" staat voor een zelfstandig pedaal, een kleine "p" voor een aangehangen.

Jaar	Plaats	Kerk	Afbeelding	Manualen	Registers	Opmerkingen
1779	Emden	Grote Kerk		II/P	40	Nieuwbouw; niet bewaard gebleven.
1776–1781	Hinte	Kerk van Hinte		I/p	8	Nieuwbouw; orgelkas bewaard gebleven.
1779–82	Weener	Sint-Joriskerk		III/P	37	Orgel van Arp Schnitger, in de jaren 1779 tot 1782 verplaatst door Wenthin naar een nieuwe galerij voor het koor. Het orgel werd gerepareerd en vergroot met borstwerk en pedaaltorens; alleen het front van de pedaaltorens bleef bewaard (tegenwoordig II/P/29).
1785	Riepe	Kerk van Riepe		I/p	10	Nieuwbouw; vervangen, orgelkas met frontpijpen bewaard gebleven.
1783	Backemoor	Vincentius en Laurentiuskerk		I/p	12	Nieuwbouw; grotendeels bewaard gebleven.
1785	Zweins	Reginakerk		I/p	13	Nieuwbouw; later verbouwd.
1787	Nieuwolda	Hervormde Kerk		II/p	21	Nieuwbouw; grotendeels bewaard gebleven.
1788–1789	Reepsholt	Sint-Mauritiuskerk		II/p	17	Nieuwbouw; grotendeels bewaard gebleven.
1790–1793	Wolthusen	Kerk van Wolthusen		I/p	8	Nieuwbouw; 4 registers bleven bewaard.
1793	Hesel	Liudgerkerk		I/p	13	Nieuwbouw; slechts enig houtsnijwerk van de orgelkas bewaard gebleven.
1793	Westerende	Sint-Martinuskerk		I/p	13	Nieuwbouw; 1885 verbouwing en vergroting door Johann Diepenbrock (tegenwoordig I/P/15); grotendeels bewaard gebleven.
1796	Oldersum	Kerk van Oldersum		II/p	12	Nieuwbouw; niet bewaard gebleven.
1797–1798	Bad Bentheim	Hervormde Kerk		I/p	12	Nieuwbouw; niet bewaard gebleven.
1798–1801	Groothusen	Sint-Petruskerk		II/p	19	Nieuwbouw; meer dan de helft van de registers bewaard gebleven.
1802	Blersum	Kerk van Blersum		I/p		In 1850 verwierf de gemeente een huisorgel van Wenthin; in 1890 door Johann Martin Schmid vervangen.
1804	Groß Midlum	Kerk van Groß Midlum		I/p	13	1956 pijpenwerk vervangen, orgelkas en windlade bewaard gebleven.

Daarnaast heeft Wenthin nog meerdere orgels gerepareerd en verbouwd.

Zie ook

• Lijst van orgelbouwers

Bronnen, noten en/of referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Johann Friedrich Wenthin op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

Orgelbouwers in Duitsland

Jürgen Ahrend · Johann Bätz · Heinrich Andreas Contius · Familie Gilman · Friedrich Fleiter · Carl Frei · Heinrich Hermann Freytag · Joseph Gabler · Rudolf Garrels · Gottfried Silbermann · Gerhard Grenzing · Albertus Antoni Hinsz · Bartelt Immer · Hans Henny Jahnn · Ludwig König · Hinrich Just Müller · Christian Müller · Carl Friedrich August Naber · Paul Peuerl · Georg Heinrich Quellhorst · Joachim Richborn · Arnold Rohlfs · Conradus Ruprecht II · A. Ruth und Sohn · Wilhelm Rütter · Arp Schnitger · Hans Wolff Schonat · Ernst Seifert · Andreas Silbermann · Friedrich Stellwagen · Johannes Stephanus Strümphler · Hans Suys · Johannes Wilhelmus Timpe · Welte-Mignon · Johann Friedrich Wenthin · Christian Gottlieb Friedrich Witte