Jan IV van Brabant

Jan IV van Brabant (Atrecht, 11 juni 1403 — Brussel, 17 april 1427) was hertog van Brabant en Limburg van 1415 tot aan zijn dood. Hij was de oudste zoon van Anton van Bourgondië en Johanna van Saint-Pol.

Jan IV van Brabant
1403-1427
Hertog van Brabant en Limburg
Periode	1415-1427
Voorganger	Anton van Bourgondië
Opvolger	Filips van Saint-Pol
Vader	Anton van Bourgondië
Moeder	Johanna van Saint-Pol
Wapen van Jan.

Standbeeld van Jan IV op het Huis van de Hertogen van Brabant in Brussel.

Opvolging van zijn vader

Dat hij zijn vader, na diens dood tijdens de Slag bij Azincourt, zou opvolgen was niet meteen evident. De Roomse keizer Sigismund wilde voorkomen dat Jan zijn vader zou opvolgen, om verdere invloed van de Bourgondische hertogen in het gebied tegen te gaan. De Bourgondische hertog, Jan zonder Vrees werd echter gesteund door de Staten van Brabant in zijn stelling dat Jan zijn vader wel moest opvolgen. Zo werd Brabant behoed voor een nieuwe Brabantse Successieoorlog.^[1] Tot zijn meerderjarigheid in 1417 stond hij onder regentschap van de Staten van Brabant.^[2]

Huwelijk met Jacoba van Beieren

Hij trouwde in 1418 met Jacoba van Beieren, zijn nicht in de vierde graad. Hiermee werd hij in één klap naast hertog van Brabant en Limburg ook graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen. Aanvankelijk verliep dit huwelijk goed, maar in 1420, na een reeks incidenten, raakten zij in onmin. Een van de redenen was dat hij haar belangen als gravin van Holland en Zeeland onvoldoende verdedigde tegen de bemoeienissen van haar oom Jan van Beieren. Aanvankelijk steunde hij haar en haar partij, de Hoeken, tegen de inmenging van Jan van Beieren, onder andere bij het beleg van Dordrecht, dat teleurstellend verliep. Zijn vertrouwelingen behoorden echter tot het Kabeljauwse kamp, en onder hun invloed stelde hij Jan van Beieren in 1420 als ruwaard van Holland en Zeeland aan. Dit zou uiteindelijk leiden tot de breuk tussen hem en Jacoba van Beieren.^[3] Na de dood van Jan van Beieren vielen de graafschappen weer aan Jan van Brabant toe. Onder diens druk stelde hij in 1425 echter Filips de Goede als ruwaard en erfgenaam aan. Zo zouden de graafschappen aan de hertog van Bourgondië toevallen, mocht Jan kinderloos sterven.^[4]

Oplopende spanningen in het hertogdom Brabant

Dat zijn vertrouwelingen tot het Kabeljauwse kamp behoorden, leidde niet alleen in zijn huwelijk tot spanningen. Ook de Brabantse steden en de edelen die onder zijn vader in hoog aanzien hadden gestaan, verzetten zich tegen deze machtige vertrouwelingen.^[5] Toen Jacoba hem in 1420 verliet, kozen de Staten van Brabant partij voor haar en riepen ze Filips van Saint-Pol, Jans jongere broer, tot ruwaard uit.

Een reactie van de hertog werd verhinderd door een opstand van de Brusselse ambachtsgilden, zodat hij uiteindelijk moest plooien.^[6] In 1421 werd Jan als hertog van Brabant weer in ere hersteld door het Privilege van de Ruwaard af te kondigen en als verdere verzoening stond Jan in 1422 het Nieuw Regiment toe, dat de macht van de Staten van Brabant nog uitbreidde.^[6] Nu keerden de kansen, en steunden de Staten hertog Jan IV tégen zijn echtgenote Jacoba.

Tijdens zijn bewind droeg hertog Jan IV bij aan de oprichting van de Universiteit van Leuven (1425), de eerste universiteit in de Nederlanden.

Hij overleed in 1427 op 23-jarige leeftijd en werd opgevolgd door zijn broer Filips van Saint-Pol. Jan IV is vooral als een zwak vorst de geschiedenisboeken ingegaan. Hij was makkelijk te beïnvloeden door zijn omgeving en liet zich leiden en gebruiken door politiek meer ervaren mannen, zoals Jan van Beieren en Filips de Goede. Hierbij zal zijn leeftijd een sterke rol hebben gespeeld.^[7]

Kwartierstaat (voorouders)

Jan II van Frankrijk (1319-1364)

Bonne van Luxemburg (1315-1349)

Lodewijk van Male (1330-1384)

Margaretha van Brabant (1323-1380)

Gwijde van Luxemburg- Ligny (1340-1371)

Mathilde van Saint-Pol (1335–1378)

Thomas Holland (ca. 1314–1360)

Johanna van Kent (1328-1385)

Filips de Stoute (1342-1404)

Margaretha III van Vlaanderen (1350-1405)

Walram III van Luxemburg-Ligny (1357-1415)

Maud Holland (ca. 1354-1392)

Anton van Bourgondië (1384-1415)

Johanna van Saint-Pol (overleden in 1407)

Jan IV van Brabant (1403-1427)

Filips van Saint-Pol (1404-1430)

Externe link

Dubbele groot, geslagen in Maastricht onder Jan IV van Brabant (1415 1427)

• De Brabantse Leeuw sluimert (1356-1430) uit: Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden (2004)

Noten

1. Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, p. 164
2. Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, p. 164-165
3. A. Janse, Een Pion voor een Dame, Jacoba van Beieren (1401-1436), 2009, p. 179-195
4. A. Janse, p. 238
5. Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, p. 165-166
6. Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, p. 166
7. Geschiedenis van Brabant, van het hertogdom tot heden, p. 167-168

Bibliografische informatie

• Biografisch Portaal: 22649902
• Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren: jan_008
• Gemeinsame Normdatei: 131451413
• International Standard Name Identifier: 0000 0001 0776 5880
• Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen: 337686335
• Virtual International Authority File: 6066356
• WorldCat (via VIAF): 6066356

Mediabestanden

Zie de categorie John IV, Duke of Brabant van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.