Jan Hendrik van Luxemburg

Jan Hendrik van Luxemburg (Mělník, 12 februari 1322 - Brno, 12 november 1375) was van 1335 tot 1341 graaf van Tirol en van 1349 tot aan zijn dood markgraaf van Moravië. Hij behoorde tot het huis Luxemburg.

Jan Hendrik van Luxemburg
1322-1375
Buste van Jan Hendrik van Luxemburg in de Sint-Vituskathedraal van Praag.
Graaf van Tirol Samen met Margaretha (1335-1341)
Periode	1335-1341
Voorganger	Hendrik
Opvolger	Margaretha
Markgraaf van Moravië
Periode	1349-1375
Voorganger	Karel IV
Opvolger	Jobst
Vader	Jan de Blinde
Moeder	Elisabeth van Bohemen

Levensloop

Jan Hendrik was de derde overlevende zoon van koning Jan de Blinde van Bohemen en diens echtgenote Elisabeth, dochter van koning Wenceslaus II van Bohemen. Op het moment van zijn geboorte was het huwelijk tussen zijn ouders in feite voorbij: zijn moeder was namelijk naar het hof van hertog Hendrik XIV van Beieren gevlucht, waardoor hij werd opgevoed in Cham in de Opper-Palts.

Toen keizer Lodewijk de Beier uit het huis Wittelsbach aan de macht kwam, deed zijn vader meerdere pogingen om zich te verzoenen met zijn vroegere rivaal Hendrik, de hertog van Karinthië en graaf van Tirol die in 1310 door Jan de Blinde was afgezet als Boheems koning. In 1327 werd Jan Hendrik verloofd met Hendriks dochter Margaretha (1318-1369). Omdat Hendrik geen mannelijke nakomelingen had, verwachtte Jan de Blinde een aanzienlijke gebiedsvergroting voor het huis Luxemburg en de controle te verwerven over de Alpenbergpassen naar Italië. Op 16 september 1330 huwden Jan Hendrik en Margaretha in de stad Innsbruck. Hetzelfde jaar beloofde keizer Lodewijk de Beier stiekem het hertogdom Karinthië, het markgraafschap Krain en grote delen aan Tirol aan hertogen Albrecht II en Otto van Oostenrijk uit het huis Habsburg.

Na het overlijden van Hendrik in 1335, deed Lodewijk de Beier wat hij aan het huis Habsburg had beloofd. De Boheemse koning Jan de Blinde voelde zich beroofd en begon een militaire campagne tegen Oostenrijk. Op 9 oktober 1336 werd er in Enns vrede gesloten: het huis Habsburg kreeg Karinthië, terwijl Jan Hendrik en Margaretha het graafschap Tirol mochten behouden. De toen nog minderjarige Jan Hendrik werd onder het regentschap geplaatst van zijn oudere broer Karel IV, maar die kwam al snel in conflict met de Tiroolse adel.

Jan Hendrik en zijn echtgenote Margaretha, die naar verluidt erg lelijk was, hadden een hartsgrondige hekel aan elkaar. Toen hij op 1 november 1341 terugkwam van het jagen, weigerde Margaretha hem de toegang tot het kasteel van Tirol te verlenen. Jan Hendrik vluchtte naar het patriarchaat Aquileja, terwijl Margaretha beweerde dat haar huwelijk niet-geconsummeerd en dus onwettig was. In februari 1342 huwde ze met de oudste zoon van keizer Lodewijk de Beier, markgraaf Lodewijk I van Brandenburg. Jan Hendrik keerde vernederd terug naar Bohemen, waarna zijn furieuze vader ervoor zorgde dat Margaretha en Lodewijk door paus Clemens VI werden geëxcommuniceerd. Hoe dan ook was de regering van het huis Luxemburg over Tirol ten einde en in 1346 werd zijn oudere broer Karel IV koning van Bohemen.

Nadat het huwelijk tussen Jan Hendrik en Margaretha van Tirol in 1349 officieel werd ontbonden, huwde hij met Margaretha van Troppau (1330-1363), dochter van hertog Nicolaas II van Troppau, en kreeg hij als apanage het markgraafschap Moravië toegewezen. In ruil moest Jan Hendrik wel aan zijn rechten op de Boheemse troon verzaken. Uit het huwelijk werden zes kinderen geboren:

• Jobst (1351-1411), markgraaf van Moravië en Rooms-Duits koning
• Catharina (1353-1378), huwde in 1372 met hertog Hendrik I van Falkenberg
• Elisabeth (1355-1400), huwde in 1382 met markgraaf Willem I van Meißen
• Anna (1356-1398), huwde met de Boheemse edelman Peter van Sterberg
• Jan Soběslav (1357-1394), patriarch van Aquileja
• Prokop (1358-1405), titulair-markgraaf van Moravië

Na het overlijden van zijn tweede echtgenote huwde Jan Hendrik in 1364 met Margaretha (1346-1366), dochter van hertog Albrecht II van Oostenrijk en weduwe van graaf Meinhard III van Tirol, de zoon uit het huwelijk van zijn eerste echtgenote Margaretha van Tirol en Lodewijk van Wittelsbach. Hij stierf in november 1375 op 53-jarige leeftijd, waarna hij werd bijgezet in de Sint-Thomaskerk van Brno.

Kwartierstaat (voorouders)

Hendrik VI van Luxemburg (1252-1288)

Beatrix van Avesnes (ca. 1240-1321)

Jan I van Brabant (1252-1294)

Margaretha van Dampierre (ca. 1251-1285)

Ottokar II van Bohemen (1232-1278)

Cunigonde van Slavonië (ca. 1245-1285)

Keizer Rudolf I (1218-1291)

Gertrude van Hohenberg (ca. 1225-1281)

Keizer Hendrik VII (1274-1313)

Margaretha van Brabant (1276-1311)

Wenceslaus II van Bohemen (1271-1305)

Judith van Habsburg (1271-1297)

Jan de Blinde (1296-1346)

Elisabeth I van Bohemen (1292-1330)

Margaretha van Luxemburg (1313-1341)

Bonne van Luxemburg (1315-1349)

Keizer Karel IV (1316-1378)

Přemysl Ottokar van Luxemburg (1318-1320)

Jan Hendrik van Luxemburg (1322-1375)

Anna van Luxemburg (1323-1338)

Bronnen, noten en/of referenties

• Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel John Henry, Margrave of Moravia op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.