J.E. Buschmann

De zaak J.E. Buschmann was een drukkerij en uitgeverij in Antwerpen. Ze werd in 1842 opgericht door Joseph-Ernest Buschmann (1814-1853), een Luxemburger die in 1838 naar Antwerpen was gekomen.

"Al wat de Boschman plant, gedije voor het land"

J.E. Buschmann was bekend voor zijn bibliofiele uitgaven en kunstdrukken. Verscheidende Vlaamse en Franstalige auteurs zoals Hendrik Conscience, Pieter Frans van Kerckhoven, Theodoor van Ryswyck, Félix Bogaerts, Pieter Ecrevisse en Jacob Frans Johan Heremans lieten hun boeken daar uitgeven en drukken. Het bedrijf is blijven bestaan tot in 1978.

Het embleem van de uitgeverij was een man die een boom plant, met als motto: "Al wat de Boschman plant, gedije voor het land".^[1]

Drukkerij en uitgeverij J.E. Buschmann

J.E. Buschmann was een drukkerij en uitgeverij op de Ossenmarkt 1182 (huidige nr 22), in Antwerpen. J.E. Buschmann was de eerste grote uitgever van de ontwakende Vlaamse beweging. De firma betaalde, als eerste, de Vlaamse schrijvers voor hun uitgaven.

Een van de belangrijkste en bekendste auteurs die bij drukkerij Buschmann zijn boeken liet drukken en uitgeven, was Hendrik Conscience. J.E. Buschmann was de eerste uitgever die hem betaalde voor het recht tot drukken van De leeuw van Vlaanderen. Conscience had immers elke druk van zijn vorige boeken steeds zelf betaald.

In 1850 werd het bedrijf voortgezet door zijn echtgenote, Emilie Van Haren, omwille van de gezondheidstoestand van Joseph-Ernest. Zij bracht de op gang zijnde zaken tot een goed einde. Om het bedrijf meer renderend te maken, verplaatste zij de drukkerij naar kleinere lokalen, gelegen in de Israëlietenstraat 11, vlak bij de beurs. Eind 1853 werd in deze nieuwe lokalen het nieuwe kunsttijdschrift “De Vlaemsche school” gedrukt. Vervolgens ging weduwe J.-E. Buschmann over tot het kopen van het terrein, gelegen aan de Handelslei (huidige Italiëlei) / Rijnpoortvest.

Hun zonen, Gustave (1847-1935) en Paul Buschmann senior (1846-1909), namen in 1870 respectievelijk de commerciële en artistieke leiding over. Dankzij de door Paul sr. aangeknoopte betrekkingen met het Museum Plantin-Moretus, konden deze letters voor bijzondere typografische drukken worden gebruikt. Paul Buschmann junior (1877-1924) nam, na de dood van zijn vader, in 1909 de artistieke leiding over, maar gaf die in 1911 door aan zijn neef Gustave Jos. Buschmann. Paul Buschmann jr. werd conservator van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen, waar hij Pol de Mont opvolgde.^[2][3]

Tot de eerste uitgaven behoorden: “Hoe men schilder wordt” (1843) en andere werken van Hendrik Conscience. Daarnaast publiceerde hij, onder meer, werken van Pieter Frans van Kerckhoven, Karel Lodewijk Ledeganck en Eugeen Zetternam.^[4] De drukkerij J.E. Buschmann drukte ook de eerste jaargangen van het letterkundig tijdschrift “Het Taelverbond” en enkele jaargangen van “Dietsche Warande en Belfort” en van “Van Nu en Straks” (de tweede reeks, 1896-1901).^[5] Ook het rijk geïllustreerde kunsttijdschrift “De Vlaamsche School” werd hier gedrukt. Tot in 1902 was Pol de Mont hoofdredacteur. Nadien, toen het “Onze Kunst” heette, werd Paul Buschmann jr. redacteur.^[1] L.J. Veen gaf dit tijdschrift uit in Nederland.

J.E. Buschmann is tevens bekend voor zijn bibliofiele uitgaven^[6] en kunstdrukken. Zo drukte men een aantal "jaarboeken" van de Antwerpse kunstgroep "De Scalden" (met o.a. Edmond van Offel en Lodewijk Mortelmans).

Het bedrijf bleef bestaan tot in 1978. In de 20e eeuw publiceerde het onder meer nog werk van Herwig Hensen en Bert Peleman.

Uitgaven

Boeken

Jaar	Auteur	Titel	Opmerking
1836	Hendrik Conscience	De Guldensporenslag
1837	Hendrik Conscience	’t Wonderjaer
1838	Hendrik Conscience	De leeuw van Vlaanderen
1843, 1846, 1847	Hendrik Conscience	Hoe men schilder wordt	1e , 2e , 3e editie
1844, 1847	Hendrik Conscience	Siska van Roosemael	1e , 2e editie
1844	Hendrik Conscience	Wat ene moeder lyden kan	1e , 2e editie
1844	Hendrik Conscience	De sleutel der Gezuiverde Spelling
1845	Hendrik Conscience	Geschiedenis van België
1845	Hendrik Conscience	Geschiedenis van Graef Hugo van Craenhove en van zyn vriend Abulfaragus
1846	Hendrik Conscience	Eenige bladzijden uit het boek der Natuer
1846	Hendrik Conscience	Avondstonden
1847	Hendrik Conscience	Lambrecht Hensmans
1847,1848	Hendrik Conscience	De leeuw van Vlaanderen	3e editie
1849	Hendrik Conscience	Jacob van Artevelde
1850, 1851	Hendrik Conscience	Baes Ganzendonck	1e , 2e editie
1850, 1851	Hendrik Conscience	De loteling	1e , 2e editie
1844	Félix Bogaerts	La bataille de Nieuport
1845	Félix Bogaerts	Lord Strafford	Uit het Frans vertaald door Josef Coveniers
1845	Félix Bogaerts	De goede oude tyd in België	Schets van de zeden, gebruiken, levenswijze, stichtingen, enz.
1844	Karel Lodewijck Ledeganck	Burgslot van Zomergem
1845	Pieter Frans van Kerckhoven	Fernand de Zeerover
1932		Le Roi Albert et son temps	Luxueuze uitgave

Tijdschriften

Jaar	Titel tijdschrift	Opmerking
1841 – 1848	Moniteur Commercial, recueil périodique de documents officiels, de renseignements, de pièces inédits, d’avis et de faits divers de Belgique et de l’étranger, concernant le commerce, la navigation et l’industrie	Drukker Jos M. Jacobs, uitgever J.E. Buschmann
1842, 1843	La Revue d’Anvers, politique, commerce, littérature, beaux-arts	Liberaal opinieblad ; druk in 1842 bij Jos M. Jacobs, vanaf 1843 bij J.E. Buschmann
1843	Annales de l’Académie d’Archéologie de Belgique
1844	Annales de la Société de Médecine d’Anvers
1844	Kunst en Letterblad	Redactie: Hendrik Conscience en Theodoor van Ryswyck; Blad over Vlaamse culturele en politieke actualiteit en literaire kritiek
1845	Het Taelverbond	Redactie: Jacob Frans Johan Heremans
	Lettervruchten van het Leuvensche Genootschap Tijd en Vlijt	Het Leuvensche Genootschap Tijd en Vlijt is een cultureel literairstudentengenootschap
1848	Annales de l’Académie d’Archéologie de Belgique
1860	De Vlaamsche School	Redactie: Pol de Mont, Charles Doudelet; Tijdschrift voor kunsten, letteren, wetenschappen en nijverheid
1896-1901	Van Nu en Straks	2e reeks
1902	Onze Kunst	Redactie: Paul Buschmann jr.
1903	Dietsche Warande en Belfort

Reeksen

Jaar	Titel	Opmerking
1835	Annales antverpienses	Redactie: Frans Hendrik Mertens en Joseph-Ernest Buschmann
1846, 1847	De geschiedenis van Antwerpen sedert de stichting der stad tot onzer tijden	Redactie: Frans Hendrik Mertens en K.L. Torfs

Jaarboeken

Jaar	Titel	Opmerking
	De Scalden	Redactie:Edmond van Offel en Lodewijk Mortelmans

Externe link

• Collectie van de firma Buschmann bewaard in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

Bronnen, noten en/of referenties

1. Jaarboek letterkundig museum 3. Gearchiveerd op 9 augustus 2022.
2. KMSKA: The Chief Curators
3. Het Vaderland, 27 juli 1924
4. Literatur im Kontext^{[dode link]}
5. ODIS databank
6. Waaronder een aantal uitgaven van de Vereniging van Antwerpse Bibliofielen. Gearchiveerd op 6 oktober 2014.