Hongaars werkwoord

Van het Hongaarse werkwoord staat in het woordenboek de stam opgenomen. De stam van het werkwoord komt gewoonlijk overeen met de derde persoon enkelvoud van de tegenwoordige tijd. Deze stam wordt gewoonlijk gebruikt in alle werkwoordstijden en wijzen. Een veel voorkomende bijzonderheid vormen de -ik werkwoorden, waar de uitgang -ik achter de stam staat. Bij onregelmatige werkwoorden kunnen er meer stammen zijn, zoals voor andere tijden en wijzen.

De vervoeging van de werkwoorden vindt plaats door uitgangen voor de personen. De persoonlijke voornaamwoorden (én = ik, te = jij, ő = hij/zij, maga/ön = U, mi = wij, ti = jullie, ők = zij, maguk/önök = U) worden in het Hongaars weinig gebruikt omdat de uitgang al duidelijk maakt over welke persoon het gaat. Het grammaticaal geslacht wordt daarbij niet aangegeven.

De meest uitgangen zijn er in twee harmonische vormen of in drie harmonische vormen, waaruit dan een keuze gemaakt moet worden op grond van de regels voor de klinkerharmonie. De keuze is daarbij afhankelijk van de (laatste) klinker in de stam van het werkwoord.

Er zijn twee reeksen van uitgangen, waaruit gekozen moet worden, afhankelijk van de aard van het lijdend voorwerp. Bij een afwezig lijdend voorwerp en bij onovergankelijke werkwoorden wordt de onbepaalde vervoeging gebruikt. Bij een bepaald lijdend voorwerp wordt de bepaalde vervoeging gebruikt.

Vervoeging

Achter de stam van het werkwoord kunnen verschillende zaken worden toegevoegd. Het geheel van toevoegingen geeft verschillende zaken tegelijk weer, zoals wijs, werkwoordtijd, persoonsuitgang en de aard (bepaaldheid) van het lijdend voorwerp en is verder afhankelijk van de klinkers in de stam van het werkwoord.

Met een "teken" (zoals -t, -na, -j) worden de werkwoordstijden en de wijzen aangegeven. Bij de indicatief of aantonende wijs ontbreekt een teken bij de tegenwoordige tijd, maar bij de verleden tijd is het teken -t of -ott/-ett/-ött. Er worden drie regelmatige groepen onderscheiden. Bij de voorwaardelijke wijs is het teken -ná/-né en bij de aansporende (gebiedende) wijs is het teken -j.

Andere tijden en wijzen worden niet met een teken, maar anders aangegeven: zoals voor de toekomende tijd wordt het hulpwerkwoord fog (zullen) of het bijwoord majd (dan) gebruikt en voor de verleden tijd van de voorwaardelijke wijs wordt het woord volna (zou zijn) achter de verleden tijd geplaatst.

Met de "persoonsuitgang" wordt aangegeven de persoon (de 1^ste, 2^de of 3^de persoon) en het getal (enkelvoud: ik, jij, hij/zij of meervoud: wij, jullie, zij) en de aard van het lijdend voorwerp. De keuze van de "persoonsuitgang" is daarbij vaak afhankelijk van de regels van de klinkerharmonie. Er zijn voor alle tijden en wijzen twee belangrijke typen werkwoordvervoeging: de subjectieve, eerste of onbepaalde vervoeging bij onovergankelijke werkwoorden of bij afwezigheid van een lijdend voorwerp of bij een onbepaald lijdend voorwerp, en er is de objectieve, tweede of bepaalde vervoeging bij een bepaald lijdend voorwerp. Daarnaast is er de gecombineerde persoon: eerste persoon inclusief: spreker (1^ste persoon enkelvoud) met aangesprokene (2^de persoon enkelvoud of meervoud, 4^de naamval).

Klinkerharmonie

Bij de werkwoordvervoeging speelt de klinkerharmonie een grote rol. Dat houdt in dat de uitgangen en de tekens moeten worden gekozen op grond van de klinker in de stam van het (enkelvoudige) werkwoord. Er worden twee of drie groepen van klinkers onderscheiden:

Klinkercategorieën en klinkerharmonie
Bij het gebruik van uitgangen worden achter- en voorklinkers onderscheiden; de voorklinkers kunnen weer gesplitst worden op grond van lipronding.
1. achterklinkers  (lage klinkers)   kort: a, o, u, lang: á, ó, ú	2. voorklinkers (hoge klinkers) (overige klinkers) in veel gevallen is er ook nog een onderscheid in:
	2a. zonder lipronding:  ("neutrale" klinkers) kort: e, i, lang: é, í	2b. met lipronding: kort: ö, ü, lang: ő, ű

Klinkerharmonie bij persoonuitgangen en tekens

1. niet-harmonische vormen, voorbeelden:  -ik (uitgang 3de persoon enkelvoud tegenwoordige tijd bij ik-werkwoorden)  -t- (teken voor verleden tijd)  -j- (teken voor gebiedende wijs)

2. twee harmonische vormen, voorbeelden:  -unk/-ünk (uitgang 1ste persoon meervoud tegenwoordige tijd)  -nak/-nek (uitgang 3de persoon meervoud tegenwoordige tijd),  -ná-/-né- (teken voor voorwaardelijke wijs)

3. drie harmonische vormen, voorbeelden:  -ok/-ek/-ök (uitgang 1ste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd)  -ott-/-ett-/-ött- (teken voor verleden tijd)

De volgende typen uitgangen en tekens moeten daarbij worden onderscheiden:

• 1. niet-harmonische vormen, dat wil zeggen dat er slechts een vorm is van de uitgang, bijvoorbeeld -ik bij de zogenaamde "ik-werkwoorden".
• 2. twee harmonische vormen, dat wil zeggen dat er twee vormen zijn van de uitgang of het teken, bijvoorbeeld het teken voor de voorwaardelijke wijs is -ná, -né.
• 3. drie harmonische vormen, dat wil zeggen dat er drie vormen zijn van de uitgang of het teken, bijvoorbeeld het teken voor de verleden tijd is in veel gevallen -ott, -ett of -ött (maar vaak is het slechts één vorm: -t).

Bepaaldheid

Bepaaldheid
Werkwoordvervoegingen zijn mede afhankelijk van de aard van het lijdend voorwerp. Alle tijden en wijzen zijn er in twee vormen:
I. de onbepaalde vervoeging:   als er geen lijdend voorwerp is, of als er een 'onbepaald' lijdend voorwerp is.
II. de bepaalde vervoeging:   als er een 'bepaald' lijdend voorwerp is.

De vervoeging van het werkwoord (de werkwoordsvorm) is mede afhankelijk van de aard van het lijdend voorwerp. Er wordt onderscheid gemaakt tussen "onbepaalde" werkwoordvervoeging en "bepaalde" werkwoordvervoeging.

Onbepaalde vervoeging

De onbepaalde, eerste of subjectieve vervoeging wordt gebruikt als er geen lijdend voorwerp is, als het werkwoord onovergankelijk is, of als het lijdend voorwerp onbepaald is. Het lijdend voorwerp is "onbepaald" als het in de eerste of tweede persoon is ("mij" of "jou"), als het geen bezitsaanduiding heeft, als er geen aanwijzend voornaamwoord voor staat, en als er geen impliciete verwijzing is naar een al eerder genoemd lijdend voorwerp.

Bepaalde vervoeging

De bepaalde, tweede of objectieve vervoeging wordt gebruikt als het lijdend voorwerp bepaald is; het is dan specifiek en (soms impliciet) duidelijk waarover het gaat. Voorbeeld van een impliciet bepaald lijdend voorwerp: azt nem értem! = ik begrijp dat niet! Het is niet nodig azt = dat te zeggen, omdat uit het zinsverband het wel duidelijk wordt waarover het gaat. Het lijdend voorwerp is "bepaald" als er een bepaald lidwoord voor staat (a, az = de, het), als er een aanwijzend voornaamwoord staat voor het lijdend voorwerp (ezt = dit/deze, azt = dat/die, ezeket = deze, azokat = die), als er een bezitsuitgang achter het lijdend voorwerp staat (mijn, jouw, ...), als het het lijdend voorwerp al eerder ter sprake is geweest en het bekend wordt verondersteld, als het lijdend voorwerp een 3^de persoon betreft (őt = hem, haar, Önt = u, őket = hen, ...), als het lijdend voorwerp gaat om een eigennaam, zoals van een persoon of plaats (Pétert, Budapestet), en als er verwezen wordt naar iets/iemand die al eerder genoemd is.

Derde type vervoeging

Een aparte veelvoorkomende derde type vervoeging bestaat er bij de 1^ste persoon enkelvoud (ik) als het lijdend voorwerp 2^de persoon (téged = jou - wordt niet genoemd!, benneteket = jullie) is. Voorbeeld: Szeretlek = Ik houd van jou; Látlak beneteket = Ik zie jullie. Vergelijk látok = ik zie met een onbepaald lijdend voorwerp; látom = ik zie hem/haar/het met een bepaald lijdend voorwerp.

Tijden en wijzen

Overzicht

Werkwoordstijden en wijzen
De volgende enkelvoudige tijden en wijzen komen voor in het Hongaars: tegenwoordige tijd (van de aantonende wijs). verleden tijd (van de aantonende wijs). aansporende of gebiedende wijs. voorwaardelijke of aanvoegende wijs.

In het Hongaars zijn er drie wijzen: de aantonende wijs of indicatie, de aanvoegende of voorwaardelijke wijs en de aansporende of gebiedende wijs. Alleen de aantonende wijs kent twee werkwoordstijden: een tegenwoordige en een verleden tijd.

De werkwoordvervoeging is in schema: stam van het werkwoord + teken + persoonsuitgang. De stam van het werkwoord is de vorm die gevonden wordt in het woordenboek: 3^de persoon enkelvoud (zonder de eventuele -ik uitgang). Het teken geeft de tijd en de wijs aan. De persoonsuitgang geeft de persoon, het getal en de aard van het lijdend voorwerp aan.

De belangrijkste wijs is de aantonende wijs (kijelentő mód), die voorkomt in 2 tijden: de tegenwoordige tijd (jelen idő) en de verleden tijd (múlt idő), de -t is het teken voor de verleden tijd en staat voor de uitgangen, in sommige gevallen is het -ott/-ett/-ött.

De voorwaardelijke wijs (feltételes mód) wordt onder andere gebruikt voor (zeer) beleefde verzoeken.

De gebiedende/aansporende wijs (parancsoló mód, felszólító mód) in de tegenwoordige tijd kan gebruikt worden voor alle personen, bijvoorbeeld írjak? = zal/moet ik schrijven?, írj(ál) = schrijf, írjunk = laten we schrijven.

Enkele voorbeelden met het werkwoord vár = wachten "persoonsvorm"  : "werkwoordstam + "teken" + "persoonsuitgang" várok  : vár + -ok ik wacht vártam  : vár + -t + -am ik wachtte várnám  : vár + -ná + -m ik zou wachten várj! várjál!  : vár + -j + -(ál) wacht!

wijs of tijd:   tegenwoordige tijd verleden wijs voorwaardelijke wijs aansporende wijs

De verleden tijd van de voorwaardelijke wijs (irrealis van het verleden) wordt gevormd met de verleden tijd plus het hulpwoord volna. Voorbeeld: írtam volna = ik zou geschreven hebben.

Er is geen aparte toekomende tijd. De toekomst wordt met een hulpwerkwoord (fog = zullen) aangegeven, maar daarvoor wordt ook een bijwoord gebruikt: majd = dan. Ook worden wel werkwoorden gebruikt die een beweging aangeven zoals jön = komen; megy = gaan gebruikt, bijvoorbeeld: megyek vásárolni = ik ga boodschappen doen, jövünk takarítani = wij komen schoonmaken.

Voltooide tijden ontbreken. Voltooide handelingen uit het verleden kunnen worden aangegeven met voorvoegsels als meg- of el- voor de werkwoorden, of de verleden tijd wordt gebruikt.
Voorbeeld: csinált = hij maakte ↔ megcsinálta = hij heeft het gemaakt; olvasta = hij las het ↔ elolvasta = hij heeft het (uit)gelezen.

Vereenvoudigd schema van wijzen en tijden

wijs     mód →			aantonende wijs kijelentő mód		voorwaardelijke wijs aanvoegende wijs feltételes mód	gebiedende wijs parancsoló mód = aansporende wijs felszólító mód
tijd     idő →			tegenwoordige tijd jelen idő	verleden tijd múlt idő
teken jel →			ø	-t; -ott/-ett/-ött	-ná/-né	-j
1.  2.  3. 11. 22. 33.	ik jij hij/zij, U wij jullie zij, U (mv.)	(én) (te) (ő), Ön, Maga (mi) (ti) (ők), Önök, Maguk	-ok/-ek/-ök -om/-em/-öm -sz, -ol/-el/-öl -od/-ed/-öd ø -ja/-i -unk/-ünk -juk/-jük -tok/-tek/-tök -játok/-itek -nak/-nek -ják/-ik	-tam/-tem -tam/-tem -tál/-tél -tod/-ted -ott/-ett/-ött -ta/-te -tunk/-tünk -tuk/-tük -tatok/-tetek -tátok/-tétek -tak/-tek -ták/-ték	-nék -ném -nál/-nél -nád/-néd -na/-ne -ná/-né -nánk/-nénk -nátok/-nétek -nának/-nének -nák/-nék	-jak/-jek -jam/-jem -j(ál)/-j(él) -jod/-jed -jon/-jen/-jön -ja/-je -junk/-jünk -juk/-jük -jatok/-jetek -játok/-jétek -janak/-jenek -ják/-jék
1→2	ik→jou/jullie	(én→téged)/titeket	-lak/-lek	-talak/-telek	-nálak/-nélek	-jalak/-jelek

Tegenwoordige tijd

Tegenwoordige tijd
Afhankelijk van de werkwoordstam worden er naast de standaard regelmatige vervoeging nog drie regelmatig vervoegde groepen van werkwoorden onderscheiden: hoofdgroep met de regelmatige vervoeging. stam eindigt op een sisklank (-s, -sz, -z). stam eindigt op twee medeklinkers of op een lange klinker + t. stam krijgt -ik in de 3de persoon: de ik-werkwoorden.

De tegenwoordige tijd wordt gebruikt voor gebeurtenissen en handelingen die in het heden van de spreker plaatsvinden. Voorbeeld: Olvasok.=Ik lees.
Daarnaast wordt de tegenwoordige tijd wel gebruikt voor de toekomst met behulp van het bijwoord majd=dan. Voorbeeld: Majd megyek.=Ik zal gaan, letterlijk: Dan ik ga.

Er is een standaard werkwoordvervoeging voor de tegenwoordige tijd en drie regelmatige varianten op grond van het eind van de stam:

1. de werkwoorden waarvan de stam eindigt op een sisklank (sibilant) (voorbeelden: olvas = lezen, néz = kijken),
2. werkwoorden waarvan de stam eindigt op een dubbele medeklinker of op -ít (voorbeelden: tart = houden, segít = helpen), en
3. de zogenaamde ik-werkwoorden: achter de stam komt in de 3^de persoon enkelvoud de uitgang -ik. Voorbeeld: lakik = wonen). Bij ik-werkwoorden kan de stam ook eindigen op een sisklank en/of eindigen op op twee medeklinkers (voorbeeld: fürdik = baden; fekszik = liggen is onregelmatig).

Hoofdtype

Het hoofdtype van de regelmatige vervoeging met voorbeelden staat in onderstaande tabel:

1. regelmatige werkwoordvervoeging tegenwoordige tijd - jelen idő

Wijs en tijd:	Aantonende wijs, tegenwoordige tijd - Jelen idő						Voorbeelden tegenwoordige tijd - jelen idő:
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)			Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
infinitief: →	-ni						látni zien	kérni verzoeken	törni breken
persoon:↓
ik (én)	-ok	-ek	-ök	-om	-em	-öm	látok	kérek	török	látom	kérem	töröm
jij (te)	-sz			-od	-ed	-öd	látsz	kérsz	törsz	látod	kéred	töröd
hij,zij (ő)	ø (stam!)			-ja	-i		lát	kér	tör	látja	kéri	töri
wij (mi)	-unk	-ünk		-juk	-jük		látunk	kérünk	törünk	látjuk	kérjük	törjük
jullie (ti)	-tok	-tek	-tök	-játok	-itek		láttok	kértek	törtök	látjátok	kéritek	töritek
zij (ők)	-nak	-nek		-ják	-ik		látnak	kérnek	törnek	látják	kérik	törik
ik→jou (én→téged)	-lak	-lek					látlak	kérlek	törlek

Werkwoordstam eindigt op een sisklank

Assimilatie eindmedeklinker van de stam + -j
eind-sibilant van de stam:  ● ..s + -j → ..ss  ● ..sz + -j → ..ssz  ● ..z + -j → ..zz  ● ..dz + -j → ..dzz

De werkwoorden waarvan de stam eindigt op een sisklank (-s, -sz, -z) vormen de eerste variant van de werkwoordvervoeging van de tegenwoordige tijd. De drie mogelijke uitgangen in de 2^de persoon enkelvoud zijn: -ol/-el/-öl, afhankelijk van de klinkerharmonie. Voorbeeld: olvas=hij leest wordt olvasol=jij leest.

Sommige persoonsuitgangen beginnen met een-j (-juk/-jük, -játok, -ják). In die gevallen assimileert de eindmedeklinker van de stam met de -j, zodat de eindmedeklinker verdubbelt.

2. werkwoordvervoeging bij stam eindigend op een sisklank (afwijkingen)

Tijd:	Tegenwoordige tijd - Jelen idő						Voorbeelden
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)			Onbepaalde vervoeging (I):			Bepaalde vervoeging (II):
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
Infinitief: →	-sni, -szni, -zni						olvasni lezen	nézni kijken	főzni koken	olvasni lezen	nézni kijken	főzni koken
persoon:↓
jij (te)	-ol	-el	-öl				olvasol	nézel	főzöl
hij (ő)				..[X]a	-i					olvassa	nézi	főzi
wij (mi)				..[X]uk	..[X]ük					olvassuk	nézzük	főzzük
jullie (ti)				..[X]átok	-itek					olvassátok	nézitek	főzitek
zij (ők)				..[X]ák	-ik					olvassák	nézik	főzik
				[X]: Assimilatie van voorgaande sisklank met de begin-j van de uitgang.

Werkwoordstam eindigt op 2 medeklinkers of op ít

De werkwoorden waarvan de stam eindigt op twee medeklinkers of stam eindigt op lange klinker + t (meestal -ít) vormen de tweede kleine variant van de werkwoordvervoeging in de tegenwoordige tijd. De twee mogelijke uitgangen in de 2^de persoon enkelvoud zijn: -asz/-esz, afhankelijk van de klinkerharmonie. Daarnaast heeft de 2^de persoon meervoud drie harmonische vormen: -otok/-etek/-ötök en de 3^de persoon meervoud twee harmonische vormen: -anak/-enek

Werkwoorden waarvan de stam eindigt op twee medeklinkers, of de werkwoordstam eindigt op -ít krijgen een met een voorloopklinker verlengde uitgang bij de infinitief, de 2^de persoon (enkelvoud en meervoud) en de 3^de persoon meervoud, bijvoorbeeld bij old = oplossen, tanít = onderwijzen, fest = schilderen, segít = helpen, önt = gieten, sűrít = comprimeren, verdichten.

3. werkwoordvervoeging bij stam eindigend op 2 medeklinkers of -ít (afwijkingen)

Tijd:	Tegenwoordige tijd - Jelen idő
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Voorbeelden onbepaalde vervoeging (I)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
infinitief: →	-ani	-eni		tanítani onderwijzen	segíteni helpen	sűríteni comprimeren	oldani oplossen	festeni verven	önteni gieten
persoon:↓
jij (te)	-asz	-esz		tanítasz	segítesz	sűrítesz	oldasz	festesz	öntesz
jullie (ti)	-otok	-etek	-ötök	tanítotok	segítetek	sűrítötek	oldotok	festetek	öntötök
zij (ők)	-anak	-enek		tanítanak	segítenek	sűrítenek	oldanak	festenek	öntenek
ik→jou (én→téged)	-alak	-elek		tanítalak	segítelek	sűrítelek	oldalak	festelek	öntelek

Werkwoordstam krijgt -ik

De ik-werkwoorden zijn werkwoorden waarvan de stam (3^de persoon enkelvoud) verlengd is met -ik. In de 1^ste persoon ev. wordt de uitgang -om/-em/-öm, die ook gebruikt worden in de bepaalde vervoeging. Voorbeeld: de stam lakik=hij woont, wordt in de 1^ste persoon e.v.: lakom=ik woon. Veel van de ik-werkwoorden zijn intransitief (zij kunnen geen lijdend voorwerp bij zich hebben), zodat meestal alleen de onbepaalde vervoeging van toepassing is.

4. werkwoordvervoeging van de ik-werkwoorden (afwijkingen)

Tijd:	Tegenwoordige tijd - Jelen idő
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Voorbeelden onbepaalde vervoeging (I)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
Infinitief: →				lakni wonen	következni volgen	fürdeni baden
persoon:↓
ik (én)	-om	-em	-öm	lakom	következem	fürdöm
hij,zij (ő)	-ik			lakik	következik	fürdik

Verleden tijd

Verleden tijd

Afhankelijk van de werkwoordstam worden er naast de standaardvervoeging nog twee regelmatig vervoegde groepen van werkwoorden onderscheiden: 1. groep 1 teken -t en -ott/-ett/-ött (bij 3de persoon enkelvoud): met de gemengde standaardvervoeging in de meeste gevallen. 2. groep 2 teken -t: als de werkwoordstam eindigt op -j, -l, -n, -r; 2 lettergrepen +ad, +ed 3. groep 3 teken -ott/-ett/-ött: als de werkwoordstam eindigt op -ít, -medeklinker+t, of 1 lettergreep +t

Waar het Nederlands een onvoltooid en een voltooid verleden tijd kent, heeft het Hongaars slechts één verleden tijd (múlt idő), bijvoorbeeld: Mentem = Ik ging / Ik ben gegaan.

De vervoeging van het werkwoord voor de verleden tijd bestaat uit:

stam van het werkwoord + teken voor verleden tijd + persoonsuitgang

De stam van het werkwoord is dezelfde als in de tegenwoordige tijd, met uitzondering van onder andere de sz/v-stammen: eszik (eten) → evett, iszik (drinken) → ivott. Daarnaast zijn er nog een aantal algemeen voorkomende onregelmatige werkwoorden als jönni = komen, menni = gaan en lenni = zijn, worden.

Het teken -t voor de verleden tijd wordt achter de stam van het werkwoord voor de persoonsuitgang geplaatst. Gewoonlijk is dit teken een -t, maar het teken -ott/-ett/-ött wordt gebruikt in de 3^de persoon enkelvoud van de onbepaalde vervoeging. Hiervoor zijn regels, maar ook kan het woordenboek geraadpleegd worden. Er zijn voor de vorming van de verleden tijd drie belangrijke groepen van werkwoorden. De meest voorkomende vervoeging is volgens de hybride groep 1, die een combinatie lijkt van groep 2 en groep 3. De vervoeging in groep 2 en groep 3 zijn geheel regelmatig.

Groep 1 heeft de meest voorkomende wijze van vervoegen; deze is gemengd. In groep 1 is het teken -t in bijna alle personen, alleen bij de 3^de persoon enkelvoud is het teken -ott/-ett/-ött. Hierachter worden de persoonsuitgangen geplaatst, zoals staat in onderstaande tabel:

Groep 1

Tijd en groep:	Verleden tijd, groep 1 - Múlt idő						Voorbeelden verleden tijd, groep 1
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)			Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder of met lipronding			zonder lipronding	met lipronding		zonder of met lipronding
infinitief: →							látni zien	nézni kijken	üldözni vervolgen	látni	nézni	üldözni
persoon:↓
ik (én)	-tam	-tem		-tam	-tem		láttam	néztem	üldöztem	láttam	néztem	üldöztem
jij (te)	-tál	-tél		-tad	-ted		láttál	néztél	üldöztél	láttad	nézted	üldözted
hij,zij (ő)	-ott	-ett	-ött	-ta	-te		látott	nézett	üldözött	látta	nézte	üldözte
wij (mi)	-tunk	-tünk		-tuk	-tük		láttunk	néztünk	üldöztünk	láttuk	néztük	üldöztük
jullie (ti)	-tatok	-tetek		-tátok	-tétek		láttatok	néztetek	üldöztetek	láttátok	néztétek	üldöztétek
zij (ők)	-tak	-tek		-ták	-ték		láttak	néztek	üldöztek	látták	nézték	üldözték
ik→jou (én→téged)	-talak	-telek					láttalak	néztelek	üldöztelek

Groep 2 en groep 3 zijn geheel regelmatig. In groep 2 is het teken -t in alle personen. Groep 2 bestaat uit werkwoorden waar de werkwoordstam eindigt op -j, -l, -n, -r of waar de werkwoordstam bestaat uit 2 lettergrepen met de laatste eindigend op -ad, -ed. Hierachter worden de persoonsuitgangen geplaatst, die dezelfde zijn als die in groep 1.

Groep 2

Tijd en groep:	Verleden tijd, groep 2 - Múlt idő						Voorbeelden verleden tijd, groep 2
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)			Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder of met lipronding			zonder of met lipronding			zonder of met lipronding			zonder of met lipronding
Stam-einde: →	-j, -l, -n, -r; 2 lettergrepen +ad, +ed						vár (ver)wachten	kér vragen, verzoeken	lök duwen	vár	kér	lök
Persoon:↓
ik (én)	-tam	-tem		-tam	-tem		vártam	kértem	löktem	vártam	kértem	löktem
jij (te)	-tál	-tél		-tad	-ted		vártál	kértél	löktél	vártad	kérted	lökted
hij,zij (ő)	-t			-ta	-te		várt	kért	lökt	várta	kérte	lökte
wij (mi)	-tunk	-tünk		-tuk	-tük		vártunk	kértünk	löktünk	vártuk	kértük	löktük
jullie (ti)	-tatok	-tetek		-tátok	-tétek		vártatok	kértetek	löktetek	vártátok	kértétek	löktétek
zij (ők)	-tak	-tek		-ták	-ték		vártak	kértek	löktek	várták	kérték	lökték
ik→jou (én→téged)	-talak	-telek					vártalak	kértelek	löktelek

In groep 3 is het teken -ott/-ett/-ött in alle personen. Groep 3 bestaat uit werkwoorden waar de werkwoordstam eindigt op -ít, waar de werkwoordstam eindigt op -medeklinker+t, of waar de werkwoordstam bestaat uit 1 lettergreep die eindigt op -t. Daarachter worden de persoonsuitgangen geplaatst. Voorbeelden zijn de werkwoorden tart = houden, bevatten, ért = begrijpen en önt = vullen.

Groep 3

Tijd en Groep:	Verleden tijd, groep 3 - Múlt idő						Voorbeelden verleden tijd, groep 3
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)			Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
Stam-einde: →	-ít; -medeklinker+t; 1 lettergreep +t						tart houden, bevatten,	ért begrijpen	önt vullen	tart	ért	önt
Persoon:↓
ik (én)	-ottam	-ettem	-öttem	-ottam	-ettem	-öttem	tartottam	értettem	öntöttem	tartottam	értettem	öntöttem
jij (te)	-ottál	-ettél	-öttél	-ottad	-etted	-ötted	tartottál	értettél	öntöttél	tartottad	értetted	öntötted
hij,zij (ő)	-ott	-ett	-ött	-otta	-ette	-ötte	tartott	értett	öntött	tartotta	értette	öntötte
wij (mi)	-ottunk	-ettünk	-öttünk	-ottuk	-ettük	-öttük	tartottunk	értettünk	öntöttünk	tartottuk	értettük	öntöttük
jullie (ti)	-ottatok	-ettetek	-öttetek	-ottátok	-ettétek	-öttétek	tartottatok	értettetek	öntöttetek	tartottátok	értettétek	öntöttétek
zij (ők)	-ottak	-ettek	-öttek	-ották	-ették	-ötték	tartottak	értettek	öntöttek	tartották	értették	öntötték
ik→jou (én→téged)	-ottalak	-ettelek	-öttelek				tartottalak	értettelek	öntöttelek

Voorwaardelijke wijs

Naast de aantonende wijs is er de voorwaardelijke wijs (feltételes mód). De voorwaardelijke wijs wordt onder andere gebruikt voor (zeer) beleefde verzoeken.

De vervoeging van het werkwoord voor de voorwaardelijke wijs bestaat uit:

stam van het werkwoord + teken voor voorwaardelijke wijs + persoonsuitgang

Het teken is ná/-né, alleen in de onbepaalde vervoeging, 3de persoon enkelvoud is het -na/-ne.

Wijs:	Voorwaardelijke wijs (feltételes mód)				Voorbeelden voorwaardelijke wijs
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)		Bepaalde vervoeging (II)		Onbepaalde vervoeging (I)		Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achter- klinkers	Voor- klinkers	Achter- klinkers	Voor- klinkers	Achter- klinkers	Voor- klinkers	Achter- klinkers
Persoon:↓					kapni krijgen	égni branden	kapni	égni
ik (én)	-nék		-ném		kapnék	égnék	kapném	égném
jij (te)	-nál	-nél	-nád	-néd	kapnál	égnél	kapnád	égnéd
hij, zij (ő)	-na	-ne	-ná	-né	kapna	égne	kapná	égné
wij (mi)	-nánk	-nénk	-nánk	-nénk	kapnánk	égnénk	kapnánk	égnénk
jullie (ti)	-nátok	-nétek	-nátok	-nétek	kapnátok	égnétek	kapnátok	égnétek
zij (ők)	-nának	-nének	-nák	-nék	kapnának	égnének	kapnák	égnék
ik→jou (én→téged)	-nálak	-nélek			kapnálak	égnélek

Aansporende wijs

De derde wijs is de aansporende of gebiedende wijs (parancsoló/felszólító mód) in de tegenwoordige tijd.

De vervoeging van het werkwoord voor de aansporende wijs bestaat uit:

stam van het werkwoord + teken voor aansporende wijs + persoonsuitgang

De stam van de gebiedende wijs bestaat uit de korte vorm voor de 2^de persoon enkelvoud van de onbepaalde vervoeging; dit is gewoonlijk de werkwoordstam + j (de lange vorm heeft -jál/-jél). Van de stam worden de andere vormen van afgeleid. De gebiedende wijs kan gebruikt worden voor alle personen, bijvoorbeeld írjak? "zal/moet ik schrijven?", írj(ál) "schrijf", írjunk "laten we schrijven".

Wijs:	Aansporende wijs (felszólító mód)						Voorbeelden aansporende wijs
Bepaaldheid:	Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)			Onbepaalde vervoeging (I)			Bepaalde vervoeging (II)
Stam werkwoord met:	Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers		Voor- klinkers	Achterklinkers
		zonder lipronding	met lipronding					zonder lipronding	met lipronding		zonder lipronding	met lipronding
Persoon:↓							ad geven	ver slaan	lök duwen, stoten	ad	ver	lök
ik (én)	-jak	-jek		-jam	-jem		adjak	verjek	lökjek	adjam	verjem	lökjem
jij (te)	-j(ál)	-j(él)		-jad	-jed		adj(ál)	verj(él)	lökj(él)	adjad	verjed	lökjed
hij,zij (ő)	-jon	-jen	-jön	-ja	-je		adjon	verjen	lökjön	adja	verje	lökje
wij (mi)	-junk	-jünk		-juk	-jük		adjunk	verjünk	lökjünk	adjuk	verjük	lökjük
jullie (ti)	-jatok	-jetek		-játok	-jétek		adjatok	verjetek	lökjetek	adjátok	verjétek	lökjétek
zij (ők)	-janak	-jenek		-ják	-jék		adjanak	verjenek	lökjenek	adják	verjék	lökjék
ik→jou (én→téged)	-jalak	-jelek					adjalak	verjelek	lökjelek

De persoonsuitgangen beginnen met een-j (-juk/-jük, -játok, -ják). Dat heeft gevolgen bij verschillende typen werkwoordstammen en werkwoordgroepen.

Werkwoorden met onregelmatige vorming van de aansporende wijs
Werkwoordstam einde		Begin-j van de uitgang	Voorbeelden
-sisklank (sibilant)		eindmedeklinker assimileert en verdubbelt	olvas → olvass; metsz → metssz; főz → főzz
-t	-(korte klinker + t)	eindmedeklinker assimileert met begin-j van uitgang en verdubbelt	mutat → mutass; etet → etess
	-(át)	eindmedeklinker assimileert met begin-j van uitgang en verdubbelt	bocsát → bocsáss
	-(lange klinker + t; geen -át)	eindmedeklinker blijft en begin-j van uitgang verandert in -s	tanít → taníts; fűt → fűts
	-(sisklank + t)	eindmedeklinker met voorgaande sisklank assimileren met begin-j van uitgang	oszt → ossz; fest → fess
	-(andere medeklinker + t)	eindmedeklinker blijft en begin-j van uitgang verandert in -s	tart →tarts; ért → érts ;önt → önts
tesz, vesz, visz, eszik, iszik		eindmedeklinker blijft en begin-j van uitgang verandert in -gy	tegy, vegy, vigy, egy, igy

Toekomende tijd

Er is geen aparte toekomende tijd (met uitzondering van lesz = zal zijn, worden) maar de toekomst kan worden uitgedrukt:

• met behulp van het bijwoord majd = dan + de tegenwoordige tijd: Majd megyek. = Ik zal gaan. (letterlijk: Dan ik ga.)
• met het hulpwerkkwoord fog: Fogok menni = Ik zal gaan; Fogsz menni? = Zal je gaan?

Vaak kan ook de tegenwoordige tijd gebruikt worden voor iets in de toekomst, net als in het Nederlands: Horgászni megyek.=Vissen ga ik.

Onbepaalde wijs en infinitiefvervoeging

Infinitief

Het onbepaalde wijs (infinitief) wordt gevormd uit de werkwoordstam + ni. De werkwoorden staan in het Hongaarse woordenboek niet als het hele werkwoord (infinitief; bijv. gaan, komen, werken), maar in de hij/zij-vorm (3de persoon enkelvoud bijv. jön=hij komt, megy=zij gaat, dolgozik=hij werkt). Deze vorm is gewoonlijk de stam van het werkwoord, maar is bij -ik-werkwoorden verlengd: werkwoordstam + ik. Sommige werkwoorden hebben meer dan een stam.

Infinitief-vervoeging

Ook de infinitief kan worden vervoegd met persoonsuitgangen. Hulpwoorden daarbij zijn kell = moeten, szabad = mogen, tilos = verboden zijn, lehet = kunnen, kan worden. De vervoegde vormen worden samengesteld uit werkwoordstam + bezitsuitgang (volgens klinkerharmonie).

Wijs:	Infinitiefvervoeging		Voorbeelden infinitiefvervoeging
Stam werkwoord met:	Voorklinkers	Achterklinkers	Voorklinkers	Achterklinkers
Infinitief + hulpwoord	-ni		olvasni kell moeten lezen	nézni szabad mogen kijken
Persoon ↓ (datief)			kell	szabad
mij (nekem)	-nom	-nem	olvasnom kell	néznem szabad
jou (neked)	-nod	-ned	olvasnod kell	nézned szabad
hem, haar (neki)	-nia	-nie	olvasnia kell	néznie szabad
ons (nekünk)	-nunk	-nünk	olvasnunk kell	néznünk szabad
jullie (nektek)	-notok	-netek	olvasnotok kell	néznetek szabad
hun (nekik)	-niuk	-niük	olvasniuk kell	nézniük szabad

Bijzondere werkwoorden

Zijn, worden

lenni zijn, worden, zullen zijn	aantonende wijs				voorwaardelijke wijs		aansporende wijs
	tegenwoordige tijd		verleden tijd
stam + teken: →	van	lesz	volt	lett	volna	lenne	legy(él), légy
persoon:↓	is	wordt, zal zijn	was	werd	zou zijn	zou zijn	wees!
1. ev. (én)	vagyok	leszek	voltam	lettem	volnék	lennék	legyek
2. ev. (te)	vagy	leszel	voltál	lettél	volnál	lennél	legy(él)
3. ev. (ő)	van	lesz	volt	lett	volna	lenne	legyen
1. mv. (mi)	vagyunk	leszünk	voltunk	lettünk	volnánk	lennénk	legyünk
2. mv. (ti)	vagytok	lesztek	voltatok	lettetek	volnátok	lennétek	legyetek
3. mv. (ők)	vannak	lesznek	voltak	lettek	volnának	lennének	legyenek

De stam van het werkwoord van = is hoort bij het infinitief lenni = zijn. Dit werkwoord heeft twee wijzen van gebruik:

1. zijn in de betekenis van zich (op een plaats) bevinden. Dan is de vervoeging in overeenstemming met het gewone gebruik van werkwoorden.

   Voorbeeld: Otthon van = Hij/Zij/Het is thuis.

2. zijn als koppelwerkwoord. In de 3^de persoon wordt is weggelaten in het Hongaars.

   Voorbeelden: Ő tanár van = Hij/Zij is leraar, Rosz az idő = Het weer is slecht.

Het werkwoord "lenni" = zijn heeft ook nog de betekenis zullen zijn, worden, waarbij nog een tweede stam hoort: lesz = zal zijn, worden (een soort toekomende tijd). Er wordt dan een andere vervoeging gebruikt. Het is ook in de derde persoon tegenwoordige tijd aanwezig. Gewoonlijk wordt het persoonlijk voornaamwoord weggelaten.

Voorbeeld: (ő) tanár lesz = hij/zij wordt leraar of hij/zij zal leraar zijn.

Er is een expliciete vorm van het werkwoord "lenni" in het geval van plaatsaanduidingen en in een aantal andere gevallen:

ő itt van = hij/zij/het is hier, ők itt vannak = zij zijn hier, nyolc fok van = het is acht graden, öt óra van = het is vijf uur.

Bij het werkwoord zijn bestaat er een ontkennende vorm in de derde persoon met de betekenis (er) niet zijn:

nincs = hij/zij/het is (er) niet en nincsenek = zij zijn (er) niet.

In alle andere personen gebruikt men een vorm van lenni, bijvoorbeeld: (én) nem itt vagyok = hier ik ben niet.

Hebben

Voor het werkwoord hebben is er in het Hongaars geen apart equivalent. De constructie die in dit geval gebruikt wordt bestaat uit een meewerkend voorwerp (3^de naamval, datief) en een bezit met bezitsuitgang. Het komt ongeveer overeen met Aan/voor [de bezitter] is [zijn bezit]. Dit betekent dan: [De bezitter] heeft (een) [bezit]. Het geheel wordt meestal korter en eenvoudiger gezegd door weglating van het meewerkend voorwerp. Voorbeelden:

hebben		bezitting (enkelvoud!), met bezitsuitgang	Korter gezegd:	Vertaling in het Nederlands:
meew. voorw. 3denaamval	is
Nekem Aan/voor mij	van is	kertem. mijn tuin.	Kertem van.	Een tuin heb ik. Ik heb een tuin.
Neked	van'	sok labdád	Sok labdád van. (In het Hongaars in het enkelvoud!)	Jij hebt veel ballen. (In het Nederlands in het meervoud!)
Neki	van	fehér autója	Fehér autoja van.	Een witte auto heeft hij. Hij heeft een witte auto.
Nekünk	van	kis lakásunk	Kis lakásunk van.	Wij hebben een kleine woning.
Nektek	van	két bőrondötök.	Két bőrondötök van. (In het Hongaars in het enkelvoud!)	Jullie hebben twee koffers. (In het Nederlands in het meervoud!)
Nekik	van	nagy házuk.	Nagy házuk van.	Een groot huis hebben zij. Zij hebben een groot huis.
Vilmosnak	van	biciklije.	Vilmosnak biciklije van.	Willem heeft een fiets.
Vilmosnak	volt	biciklije.	Vilmosnak biciklije volt.	Willem had een fiets.
Vilmosnak	lesz	biciklije.	Vilmosnak biciklije lesz.	Willem zal een fiets hebben. Willem krijgt een fiets.

Er is ook nog een werkwoord birtokol = bezitten, hebben, dat slechts weinig gebruikt wordt.

Enkele onregelmatige werkwoorden

Er zijn enkele veel gebruikte onregelmatige werkwoorden, zoals in onderstaande tabel. Vaak zijn deze werkwoorden in andere tijden en wijzen ook onregelmatig.

tegenwoordige tijd van enkele veelgebruikte onregelmatige werkwoorden

					-ik werkwoorden
infinitief: →	menni gaan	jönni komen	hinni geloven	tenni doen, zetten	enni eten	inni drinken	aludni slapen	feküdni liggen
stam: →	megy	jön	hisz	tesz	eszik	iszik	alszik	fekszik
persoon:↓
ik (én)	megyek	jövök	hiszek	teszek	eszem	iszom	alszom	fekszem
jij (te)	mész	jösz	hiszel	teszel	eszel	iszol	alszol	fekszel
hij,zij (ő)	megy	jön	hisz	tesz	eszik	iszik	alszik	feszik
wij (mi)	megyünk	jövünk	hiszünk	teszünk	eszünk	iszunk	alszunk	fekszünk
jullie (ti)	mentek	jötök	hisztek	tesztek	esztek	isztok	aludtok	feküdtek
zij (ők)	mennek	jönnek	hisznek	tesznek	esznek	isznak	alszanak	fekszenek

Werkwoordvoorvoegsels

De stam van het werkwoord kan worden verlengd met een voorvoegsel (maar ook met een of meer achtervoegsels) om de betekenis van het werkwoord te veranderen. Werkwoordvoorvoegsels (verbaalprefixen) kunnen de betekenis van werkwoorden (net zo als in het Nederlands) enigszins veranderen.

De wijziging in betekenis is enigszins voorspelbaar, maar niet met alle voorvoegsel gaat dat op. Het voorvoegsel meg- geeft vaak een voltooidheid van de handeling aan, maar dat kan ook met andere voorvoegsels. Voorbeelden: Megcsináltam.=Ik heb het gemaakt. / Ik maakte het., Elolvastam.=Ik heb het uitgelezen. / Ik las het uit.

voorbeelden van voorvoegsels
be-	in-, naar binnen	ki-	uit-, naar buiten
el-	weg-	haza-	thuis-, naar huis
ide-	hierheen	oda-	daarheen
fel-	naar boven	le-	naar beneden
össze	samen-	szét	uit elkaar

Achtervoegsels

Het achtervoegsel -gat/-get (geeft herhalingen aan), het achtervoegsel -hat/-het ('kunnen', 'mogelijk zijn') en het achtervoegsel -at/-tat/-et/-tet ('laten') kunnen (al of niet gecombineerd) gebruikt worden.

1. Met het achtervoegsel -gat/-get. Voorbeeld: beszél=spreken, beszélget=praten, babbelen, beszélgethet=kunnen praten
2. Met het achtervoegsel -hat/-het wordt een mogelijkheid aangegeven. Voorbeeld: csinál = maken, csinálhat= kunnen maken, csináltat laten maken.
3. Met het achtervoegsel -at/-tat/-et/-tet wordt het werkwoord causatief, wat aangeeft dat het onderwerp van de zin de handeling door een ander laat verrichten en dus niet zelf verricht. In het Nederlands wordt het hulpwerkwoord laten daarvoor gebruikt. Voorbeeld: csinál=maken, csináltat valakivel=laten maken door iemand, csináltathat=kunnen laten maken.

Deelwoorden

Het Hongaars kent een tegenwoordig of onvoltooid deelwoord en een verleden of voltooid deelwoord. Deze kunnen bijvoeglijk en zelfstandig gebruikt worden, maar ook als bijwoord.

Het voltooid deelwoord heeft dezelfde vorm als de onbepaalde verleden tijd, 3^de persoon enkelvoud. Dit kan bijvoeglijk worden gebruikt voor een zelfstandig naamwoord. Er zijn enkele onvoorspelbare uitzonderingen, zoals ír = schrijven, írt = hij schreef, hij heeft geschreven, írott = geschreven (bv. in: Az írott könv = het geschreven boek). Een ander voorbeeld is tör = breken, tört = hij brak, törött = gebroken.

Bronnen, noten en/of referenties

Externe link

• (en) Törkenczy Miklós (2002) Practical Hungarian Grammar. Corvina Books Ltd.