Loading AI tools
Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Een grafschrift of epitaaf is een kort gedicht of enkele zinnen die zijn gewijd aan de overledene en op de grafsteen zijn gegraveerd - het lijkt daarin op een epigram. Meestal wordt de overledene geëerd met het grafschrift. Vaak ook wordt een Bijbeltekst op het graf opgenomen, of alléén de letters R.I.P (Requiescat in pace, Latijn voor rust in vrede).
De traditie van de grafschriften is al eeuwen oud. Het schrijven van opvallende grafschriften kwam in de Romeinse Republiek en het daaropvolgende keizerrijk erg in zwang.[1]
Op het graf van J.C. Bloem staat de laatste regel uit zijn gedicht 'Herinnering': 'Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij.'
Het grafschrift van Adriaan Roland Holst:
Sommige grafschriften zijn literaire voortbrengselen, bedoeld als gedichten ter overdenking of als spotternij. Deze grafschriften zijn niet gemaakt om in steen te worden gehouwen, zij zijn bedoeld om te worden gedrukt. Het kan gaan om zelfspot, morbide humor of politieke kritiek. Joost van den Vondel schreef een vernietigend grafschrift voor de Duitse erfmaarschalk Gottfried Heinrich zu Pappenheim, de verwoester van Maagdenburg,[2] en Multatuli publiceerde een aantal misprijzende grafschriften voor Thorbecke. Verschillende dichters hebben hun eigen grafschrift geschreven.
.jpg)
Isaäc da Costa schreef in de 19e eeuw het onderstaand grafschrift:
In de Provincie Groningen zijn leerzame of stichtelijke gedichten, vaak wel twintig regels lang, eeuwenlang deel geweest van de grafcultuur. Op tal van kerkhoven rond de stad zijn dergelijke gedichten te vinden. Zij beschrijven op rijm hoe de paarden met noodlottig gevolg op hol sloegen en soms wordt het sterfbed op rijm beschreven. Op een grafsteen van het kerkhof van Noorddijk houdt de dode H. G. Boer een betoog over God, leven na de dood en opstanding. In de geest der Verlichting geeft hij de voorbijganger de raad op de wetenschap en niet op de godsdienst te vertrouwen.[4]
Bekend is ook
Meestal staat de grafpoëzie op de achterzijde van de zerk.[6] Maar de Groningse grafpoëzie komt ook op liggende zerken voor. De Noord-Nederlandse grafpoëzie onderscheidt zich van de grafschriften door de plaats, vaak achter op de zerk, en de toon, die moraliserend en origineel is. Het gaat niet om citaten of passages uit de Bijbel en een auteur wordt niet genoemd.
De Groningse grafpoëzie in sommige streken rijker vertegenwoordigd dan elders in de provincie.
Veel grafpoëzie, altijd in het Nederlands, niet in het Gronings, treft men aan op de kerkhoven van Leermens, Harkstede, Scharmer, Bierum en op de begraafplaats van Holwierde. Ook in de veenkoloniale streken van de provincies Drenthe en Friesland wordt grafpoëzie aangetroffen.[7]
De bewaard gebleven grafpoëzie is een van de attracties van de vaak fraai in het Groningerland gelegen kerkhoven en er worden tochten langs de graven gemaakt. Ze zijn niet altijd macaber, triest of religieus. Zo leest men op een zerk in Leermens:
Het grafschrift is, waarschijnlijk vanwege het taboe rond de dood vaak onderwerp voor humor.
Een heel bekend grafschrift is dat voor de achttiende-eeuwse dichter Hubert Kornelisz. Poot:
Dit epitaaf is, in tegenstelling tot wat velen denken, niet door hemzelf geschreven. Het werd door Jacob van Lennep in 1859 opgenomen in een uitgave van de werken van De Schoolmeester. Ook door hem zou het niet geschreven zijn, maar door zijn vriend Aart Veder. Op het graf van Poot, in de Oude Kerk in Delft, staat overigens gewoon "H.K. Poot/ Obiit/ 17 12-31 33".
Het genre bestaat ook nu nog, zo heeft de dichter Gerrit Komrij voor zichzelf het volgende grafschrift geschreven:
Op het graf van William Shakespeare staat een vervloeking:
Het graf is nog nooit voor onderzoek geopend.
Christopher Wren werd op 5 maart 1723 in de crypte van de door hem gebouwde Saint Paul's begraven.[8]
Zijn zoon Christopher Wren Jr. schreef het beroemd geworden grafschrift: Lector, si monumentum requiris, circumspice. Dat vertaald wordt als: Lezer, zo u zijn grafmonument zoekt, kijk dan om u heen.
Op het graf van Isaac Newton staat een gedicht van Alexander Pope:
Benito Mussolini had als grafschrift het volgende gewild: "Hier ligt een van de meest intelligente beesten die ooit op aarde heeft rond gelopen."
J.R.R. Tolkien is naast zijn vrouw begraven. Op hun grafsteen staan de namen "Beren" en "Luthien". Deze namen verhelderen de liefdesgeschiedenis van Beren en Luthien die in verschillende versies van Tolkiens werken voorkomt.
Spike Milligan heeft op zijn grafsteen staan: "Dúirt mé leat go raibh mé breoite", Iers voor "ik zei toch dat ik ziek was".
Op Amsterdamse gymnasia rond 1960 deed een nep-grafschrift van Caesar de ronde. Dit luidde:
Scholieren braken hun hoofd op de "vertaling" hiervan. Vertaald luidt dit gedicht:
(Voor soortgelijke grapjes, zie ook potjeslatijn)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
