Graafschap West-Frisia

West-Frisia is de naam waarmee geschiedschrijvers het gebied aanduiden dat na de Frankische verovering van het Friese rijk in de 8e eeuw (Fries-Frankische oorlogen, ca. 600 – 793) werd bestuurd door graven en onder meer bestond uit de gebieden Texel, Wieringen, Medemblik en Kennemerland, Rijnland, de Maasmonding, Schouwen en Walcheren. De bevolking werd als (westelijke) Friezen geduid, een verzamelnaam voor nauw aan elkaar verwante Germaanse stammen.

■ Woongebied van de 'westelijke Friezen' volgens de Lex Frisionum (ca. 790)^{[noot 1]}

Bronnen

De oudste bronnen, allemaal geschreven in het Latijn, refereren aan het niet duidelijk gedefinieerde graafschap als West-Frisia (Latijn: Occidentalis Frisia/Fresia of Frisia/Fresia Occidentalis) ten westen van het Vlie. In bijvoorbeeld de Lex Frisionum (geschreven rond 790) is sprake van het kustgebied tussen Vlie en Sincfal (later Zwin en/of Westerschelde): Apud occidentales Fresionea inter Flehi et Sincfalam... ("Bij de westelijke Friezen tussen Vlie en Zwin...").^[1]

Eind 9e eeuw verschijnen er voor het eerst enkele namen in documenten waarin sprake is van graven van (West-)Frisia. De oudstbekende naam is Gerulf, die rond het jaar 885 comes Fresonum ('graaf van de Friezen') zou zijn geworden en daarom wel wordt gezien als de stamvader van de dynastie der Gerulfingen.^[2]

Omvang

Het gebied van de graven bestond aanvankelijk uit niet meer dan twee losse West-Friese gebieden (Kennemerland en Rijnland). Omstreeks 1018 voegde Dirk III daaraan toe Neder-Maasland, een grotendeels uit moerassige en zilte gronden bestaand gebied waar de Maas en Merwede samenvloeien. Deze uitbreiding ging ten koste van het bisdom Utrecht.

Het graafschap behoorde staatkundig gezien vanaf 962 bij het Heilige Roomse Rijk en viel daarbinnen onder het Hertogdom Neder-Lotharingen. Als zodanig waren de graven van West-Frisia leenmannen van de Rooms-Duitse koningen en keizers, met de Neder-Lotharingse hertog als een soort tussenpersoon met militaire en juridische taken zoals verdediging van de grens met West-Francië, later Frankrijk. In de loop van de tijd is de zuidelijke begrenzing van Frisia geleidelijk naar het noorden opgeschoven.^[3]

Naamswijziging

Op het eind van de elfde eeuw veranderde de naam van het graafschap. In het jaar 1101 liet graaf Floris II zich voor het eerst formeel comes de Hollant ('graaf van Holland') noemen. Er zijn aanwijzingen dat die naam toen al enkele decennia in gebruik was.^[4] Het noordoostelijke deel van het graafschap, waar de graven van oudsher weinig feitelijke macht hadden, behield de naam West-Friesland.

Zie ook

• Graafschap Holland

Literatuur

• Kees Nieuwenhuijsen (2016) Strijd om West-Frisa, De ontstaansgeschiedenis van het graafschap Holland, Omniboek.

1. De kaart bevat een fout: de rivier de Eems is als Wezer weergegeven; het rode gebied dient zich verder naar het oosten uit te strekken.

Referenties

1. Kees C. Nieuwenhuijsen, Lex Frisionum – Tekst en vertaling. Kees Nieuwenhuijsen Living History Studies (januari 2010). Gearchiveerd op 29 oktober 2020. Geraadpleegd op 14 januari 2020.
2. Jaekel, Hugo (1895), ”Die Grafen von Mittelfriesland aus dem Geschlechte König Ratbods”, Gotha, pag. 34-39
3. Bakker, G. (1962): De grenzen van Frisia tussen 600 en 1150, It Beaken 24-2, pag. 120-130, hierin pag. 126-127.
4. Burgers, J.W.J. (1999): Holland omstreeks 1100. De 11e-eeuwse transformatie van het Westfriese graafschap, Holland 31, pag. 199-209.