Gemeentelijk Vervoerbedrijf Groningen

Het Gemeentelijk Vervoerbedrijf Groningen (GVB) was het gemeentevervoerbedrijf van de gemeente Groningen. In 1956 werd de benaming GVG ingevoerd als opvolger van GTG (Gemeente Tram Groningen)^[1], in 1971 werd het aangepast in het GVB.

GVG-bus 68 (Leyland Tiger Cub / Verheul, bouwjaar 1961) op de Grote Markt

Leyland-Verheul LVS560, bouwjaar 1968, in het Nationaal Bus Museum

Voorgeschiedenis

Zie Gemeentetram Groningen, Groningse trolleybus en Openbaar vervoer in Groningen (stad) voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.

Op 1 maart 1906 werd de Gemeentram Groningen (GTG) opgericht omdat de gemeente de tramlijn tussen het Noorderstation en het Sterrebos van de private maatschappij TGP had aangekocht. In 1910 ging een elektrische tram rijden. Hierbij kwam er ook een tweede lijn, tussen Kostverloren en de Oosterpoort. Op deze lijn kwam in 1928 als proef een trolleybus in dienst. Dit was de allereerste trolleybuslijn in Nederland. Er kwamen later nog twee lijnen bij. Ook was er sinds 1921 een buitenlijn naar Haren – De Punt. In 1924 kwam de eerste busdienst in Groningen, tussen de Grote Markt en de Oranjewijk.

Oprichting

Na de naoorlogse wederopbouw in 1945 van de twee tramlijnen en de trolleybuslijn die Groningen rijk was, volgde in de jaren 1947 en 1948 een uitbouw van het autobuslijnennet. Eind 1949 werden de tram- en trolleybuslijnen door een reorganisatie tijdelijk met autobussen gereden, waarna deze lijnen in de loop van 1950 als vernieuwde trolleybuslijnen in dienst werden gesteld. De stadstramlijnen waren hiermee verdwenen.

In 1956 werd de benaming Gemeentelijk Vervoerbedrijf Groningen ingevoerd als opvolger van Gemeente Tram Groningen. Het bedrijf kreeg in 1971 een officieel logo met de tekst GVB.

Bedrijfsvoering

Tussen 1963 en 1965 werden de trolleybussen vervangen door dieselbussen, waardoor enige routewijzigingen konden worden doorgevoerd. In 1965 werd bovendien de bovenleiding losgetrokken tijdens kraanwerkzaamheden. Omdat het trolleynetwerk niet veel later buiten werking zou worden gesteld, werd besloten de bovenleiding niet meer te repareren. In de periode van 1971 tot en met 1973 volgde een herstructurering van het lijnennet naar aanleiding van het advies gegeven in het Plan Lehner. Ook verschenen lijnen naar nieuwe wijken zoals Lewenborg en Beijum en werd de bediening van Hoogkerk na annexatie door Groningen in de stadsdienst opgenomen, aanvankelijk in samenwerking met de GADO. Het busstation op de Grote Markt werd door het advies verplaatst naar het hoofdstation.

Stadsbussen op de Grote Markt tijdens de "Groene weken", zichtbaar aan de "groene" lijnletter in plaats van lijncijfer

In de hoogzomer werd in 1975 een aangepast net ingevoerd onder de naam "Groene weken". Hierbij werd lijn 1 tijdelijk opgeheven (alternatief streeklijnen GDS) en andere lijnen tijdelijk aangepast en samengevoegd waarbij de lijnletters A-E in plaats van de lijncijfers 2-7 werden gevoerd. Alleen lijn 8 naar Hoogkerk (gedeeltelijke exploitatie GADO) en lijn 9 naar de woonschepenhaven (exploitatie door garage Hafkamp) bleven ongewijzigd. Dit was noodzakelijk om voldoende chauffeurs verlof te kunnen verlenen in die periode. In het voorjaar van 1977 was het door een hoog ziekteverzuim noodzakelijk deze nooddienst al vanaf 14 mei tijdelijk in te voeren.^[2] Deze lijnvoering bleef in de hoogzomer in de jaren daarna, afgezien van enkele wijzigingen zoals lijncijfers vanaf 1987, tot en met de zomer van 1991 gehandhaafd.

CSA-bus uit Groningen.

Bus 10, type CSA-II, van het Gemeentelijk Vervoerbedrijf Groningen te Groningen

In de jaren zestig werden voornamelijk bussen van het merk Leyland aangeschaft. Na die tijd werden de stadsbussen in Nederland gestandaardiseerd en ging ook Groningen vanaf 1971 over op de standaard stadsbus type CSA-I. Vanaf 1984 kwamen er bussen van het type CSA-II in dienst, de gemoderniseerde versie van de CSA-I. De meeste CSA-bussen waren gebouwd op Hainje carrosserie en DAF chassis. In de jaren negentig reed het GVB vooral met bussen van het model Mercedes-Benz O405 zowel standaard als geleed.

In 1983 verhuisde het GVB vanaf de garage/stalling aan de Akkerstraat naar de nieuwe garage/stalling aan de Sontweg naast de veemarkt (tegenwoordig Ikea vestiging).

Verder verloop

Op 1 mei 1994 werd het GVB door verzelfstandiging omgezet in een naamloze vennootschap met de gemeente Groningen als enig aandeelhouder. De naam werd NV Groninger Vervoerbedrijf, eveneens afgekort tot GVB. In datzelfde jaar werd er verder gesproken over een mogelijke fusie tussen streekvervoerder GADO en het GVB, maar ook het Amerikaanse bedrijf Vancom toonde interesse in een overname van het stadsvervoerbedrijf.

Arriva bus 206 (ex GVB) type DAF Bus SB220LF575/Berkhof 2000NL (LPG) te Groningen.

In 1995 werd de laatste grote aankoop gedaan. Er werden zes bussen besteld met een DAF-motor en Berkhof 2000NL-carrosserie, die op lpg reden. De gastanks waren niet op het dak, maar onder de verhoogde vloer gemonteerd.

Verkoop

Op 1 januari 1998 werd het GVB uiteindelijk verkocht aan Vancom voor 11,2 miljoen gulden, bij het bedrijf werkten destijds 340 mensen. Het Amerikaanse bedrijf voerde overigens al sinds maart 1995 het management van het bedrijf uit.^[3][4] Vancom verkocht het GVB een paar weken later door aan Arriva Personenvervoer Nederland voor een kleine 50 miljoen gulden, omdat Vancom geen mogelijkheden zag om door te groeien in Nederland. Na de komst van Arriva verdwenen de rode bussen uit het straatbeeld. Bovendien wilde Arriva met haar komst de strippenkaart afschaffen op de Groningse bussen en vervangen door de "tripperpas". Dit is een elektronisch betaalmiddel dat de reizigers bij het in- en uitstappen langs een kaartlezer moet houden. De strippenkaart werd uiteindelijk niet afgeschaft en het duurde nog jaren voor het elektronische betaalsysteem onder de huidige naam OV-chipkaart werd ingevoerd.^[5] Arriva heeft de naam van het GVB op 2 april 1998 gewijzigd in NV Arriva Groningen. Deze dochteronderneming voerde de Groninger stadsdienst uit tot 13 december 2009, toen de concessie werd overgenomen door Qbuzz met bussen in een rood / grijze kleurstelling, die doet terugdenken aan de kleuren van het GVB.

Zie ook Lijst van voormalige Nederlandse openbaarvervoerbedrijven