Eerebegraafplaats Bloemendaal

Eerebegraafplaats Bloemendaal
	Eerebegraafplaats Bloemendaal
Voor Verzetsstrijders van de Tweede Wereldoorlog
Bouwjaar	1945-1953
Inhuldiging	27 november 1945
Locatie	Overveen (Bloemendaal), Nederland
Totaal begraven	373
Ongeïdentificeerd	1
Verantwoordelijke	Stichting ‘De Eerebegraafplaats te Bloemendaal’
Ontwerper	Gerard Holt en Auke Komter

De Eerebegraafplaats Bloemendaal (ook Erebegraafplaats Bloemendaal of Ereveld Bloemendaal) is een erebegraafplaats in de Kennemer duinen, aan de Zeeweg in Overveen in de Nederlandse gemeente Bloemendaal. Hier liggen 372 Nederlandse verzetsstrijders begraven, onder wie Theo van Gogh, Walraven van Hall, Johannes Post, Marinus Post, Hannie Schaft, Johan Brouwer, Willem de Tello, Willem Arondeus en Gerrit Jan van der Veen. De slachtoffers zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers op verschillende plaatsen in de Kennemerduinen begraven, na daar of elders in Noord-Holland, zoals fusilladeplaats Rozenoord te zijn gefusilleerd.

Snelle feiten Voor Verzetsstrijders van de Tweede Wereldoorlog, Bouwjaar ...

Sluiten

Op in totaal 45 locaties in de duinen zijn 422 slachtoffers gevonden. Van hen zijn 347 herbegraven op de Eerebegraafplaats Bloemendaal; de overigen zijn bijgezet in een familiegraf, of zijn herbegraven in de gemeente van herkomst.

Tot het oprichten van de Eerebegraafplaats Bloemendaal werd in 1945 besloten. Voorzitter van het Comité tot Stichting van een Eeregrafhof was Piet Verburg. De architecten Gerard Holt en Auke Komter maakten een ontwerp. Dit ontwerp omvatte een overdekte zuilengang en een aula. Begonnen werd aan de uitvoering van het grafveld zelf, gevolgd door een omheining. Voor de verdere voltooiing werd gevraagd aan te sluiten bij een nationaal initiatief in 1949 om geld in te zamelen voor alle nationale oorlogsmonumenten gezamenlijk. Deze inzameling leverde minder op dan verwacht en de tijd verstreek zodat Komter in 1949 een eenvoudiger eindafwerking maakte voor de voltooiing van het geheel waarbij de omliggende natuur zelf een grotere rol in de verering speelde.

Op 27 november 1945 werd de erebegraafplaats ingewijd met de herbegrafenis van Hannie Schaft vanuit de Grote Kerk in Haarlem, in het bijzijn van koningin Wilhelmina, prinses Juliana en prins Bernhard, gevolgd door een stoet van duizenden mensen.

Vanaf 1945 werd ook gezocht naar andere locaties waar slachtoffers begraven zouden kunnen liggen, om de lichamen op ereveld Bloemendaal te kunnen herbegraven. Sommige slachtoffers die later zijn gevonden hebben wel een grafsteen op het ereveld maar zijn begraven in een familiegraf.

De erebegraafplaats werd 31 oktober 1953 voltooid met het aanbrengen van de gedenkplakkaten in aanwezigheid van minister-president Drees. Op 9 december 1955 vond de laatste herbegrafenis plaats.

De Eerebegraafplaats is dagelijks geopend. Het eerste jaar na de opening bezochten duizenden mensen per dag de begraafplaats. Op 4 mei wordt de Nationale Dodenherdenking op de begraafplaats gehouden. De twee minuten stilte wordt voorafgegaan door een stille tocht om 19.00 uur vanaf de watertoren in Overveen waaraan duizenden mensen deelnemen. De herdenking werd in 1954 op de radio uitgezonden, met een toespraak door Lou de Jong. In 1965, 1970, 1985 en 1998 werd de herdenking rechtstreeks uitgezonden op de landelijke televisie.^[1]

Jaarlijks werd op de erebegraafplaats op 27 november ook een herdenking van Hannie Schaft gehouden. In 1951 leidde dit tot controverse doordat de herdenking als een communistische manifestatie werd gezien. Een stoet van 5000 mensen werd bij de Eerebegraafplaats met vier tankwagens tegengehouden. Tegenwoordig vindt er een Nationale Hannie Schaft-Herdenking plaats in Haarlem op de laatste zondag van november. Voorafgaand wordt het graf bezocht.

Op 5 februari vindt jaarlijks de herdenking plaats van de gefusilleerden van het eerste Paroolproces. Tot en met 2014 vond op 10 mei de jaarlijkse herdenking van ex-politieke gevangenen uit de bezettingstijd plaats. Deze herdenking is per 10 mei 2014 voor het laatst gehouden.

Het complex is sinds 2010 rijksmonument. De begraafplaats zelf is grotendeels opgetrokken uit Maulbronner zandsteen. Deze werd aangevoerd vanuit Otterlo en was voor de oorlog bedoeld voor het Kröller-Müller Museum door architect Henry van de Velde. Het grote oorspronkelijke museumgebouw werd echter destijds niet gerealiseerd. De flagstones van Limburgs carbon-zandsteen voor de paden werden in de Heimansgroeve en Kampgroeve gewonnen en per trein aangevoerd.^[2]^[3] De grafvakken werden aanvankelijk bedekt met compost en voorzien van bloemen en planten door kwekers uit de omgeving ter beschikking gesteld. In mei 1947 werden de graven voorzien van zerken en vakomrandingen van het in Nederland zeldzame Obernkirchener zandsteen.

Graven

De graven op het ereveld staan in 41 grafvakken. Deze grafvakken komen overeen met de groepsgraven die de Duitse bezetters in de duinen hadden gecreëerd. Veel graven zijn voorzien van een graftekst. Deze zijn in overleg met de dichter Martinus Nijhoff en familie opgesteld.^[2]

Gedenkplakkaten

Polygoon-journaal over de onthulling van gedenkplaten op de begraafplaats in 1953

Op de muur langs het ereveld zijn vier plakkaten aangebracht met het Bericht aan de levenden door H.M. van Randwijk, oprichter van de destijds illegale verzetskrant Vrij Nederland. Randwijk maakte voor dit monument zowel een tekst in proza- als poëzievorm. De poëzievorm is niet gekozen. Deze is later toch zeer bekend geworden met de regels 'Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.'

1. Het gebeurde in de meidagen van het jaar 1940
2. Toen stonden er in het midden des volks mannen en vrouwen op
3. Dankzij hen, waarvan er enkelen hier rusten
4. Zoek daar waar Neerlands volk leeft en werkt

Urn

De 2,5 meter hoge urn bij de ingang is ontworpen door Oswald Wenckebach. De urn bevat as van 81 verzetsmensen die in 1944 zijn gecremeerd in het crematorium Westerveld in Driehuis. Ook bevat de urn as uit de verbrandingsoven van concentratiekamp Vught.