De Harmonie (Groningen)

Vereeniging of Sociëteit De Harmonie was een cultureel complex aan de Oude Kijk in 't Jatstraat in de stad Groningen. Tegenwoordig is het de benaming voor het universiteitscomplex dat op dezelfde plek werd gebouwd. De sociëteit bestaat nog steeds en behoort tot de oudste verenigingen van de provincie, opgericht in 1840. Sinds 1967 is ze gehuisvest in een nieuw pand, Kreupelstraat 10 te Groningen, met een biljartzaal, een grote concert/bridgezaal en diverse vergaderruimtes.^[3] De restanten van het oorspronkelijke pand is een gemeentelijk monument.^[4]

De Harmonie
Het voorplein van het huidige gebouw, Oude Kijk in 't Jatstraat 26, in 2009. Boven de bogen de voormalige Rechtenbibliotheek, in de linkervleugel o.a. een grote collegezaal.
Locatie
Locatie	Groningen
Coördinaten	53° 13′ NB, 6° 34′ OL
Status en tijdlijn
Oorspr. functie	cultureel complex
Bouw gereed	1856
Verbouwing	1891[1]
Restauratie	1973[1]
Bouwinfo
Architect	Th. G. Schill en D.H. Haverkamp (1891)[2]
Eigenaar	Rijksuniversiteit Groningen
Erkenning
Monumentstatus	gemeentelijk monument
Portaal    Civiele techniek en bouwkunde

Situatieschets van De Harmonie en omgeving in 1884, gepubliceerd in het architectuurtijdschrift De Opmerker ter gelegenheid van een prijsvraag voor de voorgenomen verbouwing van het pand.

Middenplein. Achter de blauwe kozijnen de kantine, rechts daarvan de hoofdingang van het complex. (2010)

Geschiedenis

De oorspronkelijke Harmonie werd in 1856 gebouwd, de oudbouw van het huidige pand is het resultaat van een verbouwing in 1889-'90. De grote concertzaal - in de vorm van een fin de siècle "schoenendoos" - had een wereldberoemde akoestiek. Huisorkest was de Groninger Orkest Vereniging met het Toonkunstkoor Bekker en "De Harmonie". Ook amateurgezelschappen, zoals studentenkoor- en orkest GSMG Bragi, waren regelmatig te gast. Het complex had ook een leeszaal, een conversatiezaal en een biljartzaal, waar de fameuze Groninger Biljart Club was gevestigd.

In 1941 werd de bovenverdieping door een brand beschadigd. Tot een echte renovatie is het nooit gekomen, maar het gebouw werd nog jarenlang voor klassieke en hedendaagse concerten gebruikt, alsmede voor sportevenementen, tentamens, (auto-)tentoonstellingen, biljartavonden en feesten. Vanwege achterstallig onderhoud besloot de Groninger gemeenteraad in 1973 tot sloop van het complex, onder groot protest van de burgerij. De voorgevel is door de Voorburgse architect Jo Kruger gerestaureerd (façadisme) en is nu het front van het in 1980 in gebruik genomen gebouw van de faculteiten Letteren en Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen. De functie van concertzaal is overgenomen door cultureel centrum De Oosterpoort. Bij het ontwerp daarvan is door onderzoeksinstituut TNO getracht de unieke akoestiek van De Harmonie zo goed mogelijk te kopiëren. Doordat het om een heel ander model zaal gaat, is dat niet gelukt.

Kunst

• Aletta Jacobs, Theresia van der Pant, 1988. Voorplein^[5]
• Non scholae, sed vitae discimus, wimpel van Marte Röling, 1999. Middenplein^[6]
• Versus, Yland/Metz (Lilian van Opdorp/Jos Dijkstra), 2004. Onder de bogen van het voorgebouw^[7]
• De twaalf gouden uilen van Pallas Athena, Wia van Dijk, 2006. Middenplein, op het timpaan aan de achterzijde van de voorgevel^[8]

Literatuur

• De Harmonie : eens het culturele centrum van Groningen / J.M. Minderhoud ; met medew. van: J. Abrahamse ... et al. - Bedum : Profiel, 2008. - 176 p. ISBN 978-90-5294-401-2 geb. Overzicht van bijna 200 jaar geschiedenis van vereniging 'Sociëteit De Harmonie', het culturele centrum van Groningen.

• 
  De achterzijde van de oudbouw, gezien vanaf het binnenplein (2012)
• 
  Harmoniegebouw bij avond (2016)

Zie ook

• Lijst van gemeentelijke monumenten in Groningen (stad)

Bronnen, noten en/of referenties

• Twintigjarig beeldenproject ter gelegenheid van het 380-jarig bestaan de Rijksuniversiteit Groningen

---

1. Minderhoud, J. M. (Jan Marinus). De Harmonie : eens het culturele centrum van Groningen. Profiel, Bedum. ISBN 978-90-5294-401-2.
2. Minderhoud, J. M. (Jan Marinus). De Harmonie : eens het culturele centrum van Groningen. Profiel, Bedum. ISBN 978-90-5294-401-2.
3. Sociëteit De Harmonie. Gearchiveerd op 7 juni 2023.
4. CWK Gemeente Groningen - object nummer 103012 (Oude Kijk in 't Jatstraat 26, Groningen)
5. Kunst in de stad Groningen. Gearchiveerd op 24 maart 2023.
6. Kunst in de stad Groningen. Gearchiveerd op 25 januari 2022.
7. Kunst in de stad Groningen. Gearchiveerd op 21 september 2020.
8. Kunst in de stad Groningen (gearchiveerd)