Brandhoren

De brandhoren of stekelhoorn (Bolinus brandaris, oorspronkelijk beschreven als Murex brandaris), is een in zee levende slakkensoort uit de familie Muricidae.

Brandhoren
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Mollusca (Weekdieren) Klasse: Gastropoda (Slakken of buikpotigen) Orde: Neogastropoda Familie: Muricidae Geslacht: Bolinus
Soort
Bolinus brandaris (Linnaeus, 1758) Originele combinatie Murex brandaris Linnaeus, 1758[1]
Synoniemen
Lijst Aranea cinera Perry, 1811 Haustellum clavatum Schumacher, 1817 Murex brandariformis Locard, 1886 Murex brandaris brandellus Settepassi, 1970 Murex brandaris brevispinis Settepassi, 1970 Murex brandaris commixtus Settepassi, 1970 Murex brandaris insculptus Settepassi, 1970 Murex brandaris longiaculeatus Settepassi, 1970 Murex brandaris ponderosus Settepassi, 1970 Murex brandaris spinosus Settepassi, 1970 Murex brandaris subcornutus Settepassi, 1970 Murex brandaris varicosus Settepassi, 1970 Murex clavisherculis Röding, 1798 Murex coronatus Risso, 1826 Murex girisus de Gregorio, 1885 Murex monospinosus Serradell, 1912 Murex moreanus de Gregorio, 1885 Murex pseudobrandaris Grateloup, 1833 Murex pseudobrandaris zanardii Settepassi, 1970 Murex subbrandaris d'Orbigny, 1851 Murex trifariaspinosus Frauenfeld, 1869 Murex trispinosus Locard, 1886 Murex tuberculatus Roding, 1798 Murex tudiculoides Coen, 1943 Purpura fuliginosa Röding, 1798
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
(en) World Register of Marine Species
Portaal    Biologie

Beschrijving

Schelpkenmerken

De schelp is dikwandig en heeft bolle windingen. De laatste winding neemt het grootste deel van de schelphoogte in beslag. De totale hoogte wordt ongeveer 90 mm. De sculptuur bestaat uit vele horizontale ribben en een aantal kielen waarvan de bovenste de meest geprononceerde is. De horizontale ribben worden gekruist door varices. Op de kruispunten van ribben en varices staan grote knobbels die ook tot vrij lange stekels kunnen uitgroeien. De mondopening loopt aan de onderzijde uit in een lang sifokanaal.^[2] De kleur van de schelp is licht geelbruin tot crême. De brandhoren heeft een hoornachtig operculum.

Habitat en levenswijze

De soort leeft onder de laagwaterlijn in de infralittorale en circalittorale zones. De dieren zijn carnivoor.

Areaal

Vrij algemeen in de hele Middellandse Zee, kusten van Portugal en West Afrika.

Verhouding tot de mens

Kleurstof

In de Oudheid werden de schelpen opengebroken om uit een kliertje Tyrreens purper^[2] te winnen. Met deze verfstof kregen de kleren van de Feniciërs en later de Romeinen een bijzondere roodpaarse kleur. Voor het verkrijgen van slechts één pond kleurmassa (waarin slechts vier gram zuivere kleurstof zit), moesten wel 30.000 slakjes opgedoken worden. Het laat zich begrijpen dat purper hierdoor de kleur van de macht (koning, keizer) geworden is.

Cement

De gekraakte schelpen die als afval achterbleven bij de extractie van de kleurstof, konden in de oudheid ook gebruikt worden als bestanddeel van bouwmortel. Deze praktijk kwam met name voor in het oude Lycië en dan vooral in Patara en Andriake.^[3]

Voedsel

De brandhoren is eetbaar.

Zie ook

• Lijst van Mollusca
• Termen in gebruik bij de beschrijving van schelpen
• Termen in gebruik bij de beschrijving van weekdier anatomie
• Aluin als alternatieve kleurstof
• Purper (verfstof)

Bronnen, noten en/of referenties

• (it) Parenzan, P., 1970. Carta d'identità delle conchiglie del Mediterraneo. Volume primo. Gasteropodi Bios Taras, Torento, 283 pp.

Referenties

1. Linnaeus, C. (1758) Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Editio decima, reformata [10th revised edition], vol. 1: 824 pp. Laurentius Salvius: Holmiae.
2. Marcon (1983). Encyclopedie Van Het Dierenrijk. Atrium, p. 26. ISBN 90-6113-334-3.
3. (tr) Nevzat Çevik (2021), Lykia kitabı - Arkeolojisi, Tarihi ve Kültürüyle Batı Antalya, Türk Tarih Kurumu, pp. 132-133, 384-386