Bojken

Bojken (Roetheens: Бойкы, Boiky; Oekraïens: Бойки, Boiky; Pools: Bojkowie; Slowaaks: Pujďáci), of gewoon Hooglanders (верховинці, Verkhovyntsi), zijn een etnische groep in de Karpaten van Oekraïne, Slowakije, Hongarije en Polen. Samen met de naburige Lemken, Hoetsoelen en Roethenen zijn de Bojken een subgroep van etnische Oekraïners en hun Roetheense dialect wordt beschouwd als onderdeel van een dialectcontinuüm binnen het Oekraïens.^{[1][2][3][4][5]} Bojken verschillen van hun buren in dialect, kleding, volksarchitectuur en gebruiken.

Bojko familie in Maniava, eind 19e eeuw

Etymologie

Museum van de Bojkocultuur in Dolyna

Met betrekking tot de oorsprong van de naam Bojken bestaan er verschillende etymologische hypothesen.^[6] Algemeen wordt aangenomen, zoals uitgelegd door priester Joseph Levytsky in zijn Hramatyka (1831), dat het is afgeleid van het deeltje boiie.^[7] In het bijzonder is het afgeleid van de uitroep "бой!, бойє!" (< bo-i-je >), wat betekent "het is echt zo!", dat vaak door de bevolking wordt gebruikt.^[8]

De 19e-eeuwse geleerde Pavel Jozef Šafárik, met wie de Kroatische historicus Franjo Rački en Britse historicus Henry Hoyle Howorth het eens waren, betoogde een direct verband van de Bojken met de in de 10e eeuw genoemde regio van Boiki De Administrando Imperio,^[9] maar dit proefschrift is verouderd en verworpen. De meeste geleerden, waaronder Mychajlo Hroesjevsky, verwierpen het al in de 19e eeuw omdat volgens hen Boiki een duidelijke verwijzing was naar Bohemen, dat op zijn beurt voortkwam uit de naam van de Keltische stam, Boii.^[10][11][12] De afleiding van Boii, werd ook betwist omdat er niet genoeg bewijs was. Bojken worden ook wel Verkhovyntsi (Hooglanders) genoemd. Net als de Hoetsoelen en Lemken zijn ze sinds de 18e en 19e eeuw opgenomen in historische en etnografische bronnen.^[6]

Origine

Kaart van Oekraïense dialecten (2005). Bojkens-dialect (13)

Bojken worden beschouwd als afstammelingen van Oost-Slavische stammen, met name "Witte Kroaten" die in de regio woonden, mogelijk ook Oelitsjen die uit het Oosten kwamen,^[13] en deels Vlachse herders die later immigreerden uit Transsylvanië.^[14]

Demografie

In de door Bojken bewoonde regio, genaamd "Boikivshjyna", woonden tot 400.000 mensen, van wie de meesten Bojken waren.^[15] Ze woonden vóór de gedwongen verhuizing in 1947 ook in Sanok, Lesko en Przemyśl van het Woiwodschap Subkarpaten in Polen.^[16] Ter herinnering aan de Bojken, heeft het nationale parlement van Oekraïne, de Verchovna Rada in 2016, Telmanove Raion omgedoopt tot Boykivske Raion, waar Bojken uit Czarna (vandaag in Polen) werden gedeporteerd na de in 1951 Pools-Sovjet-territoriale uitwisseling. Geschat wordt dat er in 1970 nog 230.000 mensen van Bojko-afkomst woonden.^[16]

In Oekraïne is de classificatie van Bojken en andere Roethenen als een aparte Oost-Slavische etniciteit, verschillend van Oekraïners, controversieel.^[17][18][19] De verouderde en archaïsche term Roethenië, hoewel ook afgeleid van Rus, is dubbelzinnig, omdat het technisch gezien kan verwijzen naar Roethenen en Oekraïners, evenals naar Wit-Russen en zelfs Russen, afhankelijk van de historische periode. Volgens de volkstelling van 2001 in Oekraïne identificeerden slechts 131 mensen zichzelf als Bojko, los van de Oekraïners.^[20] Dit cijfer geeft echter een vertekend beeld, omdat sommige mensen die anders herkenbaar zijn als Bojko die naam als denigrerend beschouwen en zichzelf Hooglanders (Verkhovyntsi) noemen. In de Poolse volkstelling van 2011 identificeerden 258 mensen hun nationaliteit als Bojko, en 14 mensen noemden het hun enige nationale identiteit.^[21]

Locatie

• Polen: meest zuidoostelijke deel van Polen (Woiwodschap Subkarpaten)
• Oekraïne: centrale en westelijke helft van de Karpaten in Oekraïne in regio's als de zuidelijke oblast Lviv ( Stryi-, Drohobyczk- en Sambir raions), de westelijke oblast Ivano-Frankivsk (Kalush raion) en delen van de noordoostelijke oblast Transkarpatië (Mizhhiria raion)
• Noordoost Slowakije

Ten westen van de Bojken wonen de Lemken, ten oosten en zuidoosten de Hoetsoelsen en noordwaarts de Dnistrov'yans en Opolyans.

• 
  Etnografische groepen in zuid-oost Polen
• 
  Bojko familie, district Dolyna (1898)
• 
  Bojko familie, begin twintigste eeuw
• 
  Vrouwen in Bojko-kostuums in Khashchovania, oblast Lviv (jaren '40)
• 
  Bojko-man (1925-1939)
• 
  Bojko familie (vooroorlogs)
• 
  Bojko familie (vooroorlogs)
• 
  Bojken van Galicië, lithografie uit 1837
• 
  Bojko-hut (1903)
• 
  Interieur van een Bojko-hut in het Folk Museum "Boykivshchyna" in Turka

Religie

De meeste Bojken behoren tot de Oekraïense-Grieks-Katholieke Kerk, terwijl een minderheid tot de Oekraïens-Orthodoxe Kerk behoort. De kenmerkende houten kerkarchitectuur van de Bojko regio is een kerk met drie koepels, waarbij de koepels in één lijn zijn gerangschikt en de middelste koepel iets groter is dan de andere.

• 
  Houten Sint-Joriskerk in Drohobytsj (late 15e eeuw, begin 16e eeuw)
• 
  Houten Sint-Nicolaaskerk van Kryvka (1763)
• 
  Houten Bojko kerk van Onufrius de kluizenaar in Sanok (1750)
• 
  Bojko kerk van de aartsengel Michaël in Vyshka (1700)
• 
  Bojko Pinksterkerk in Verchnia Rozhanka (1804)
• 
  18e-eeuwse houten kerk van de Heilige Geest in het dorp Huklyvyi
• 
  Sint Demetrius kerk (voorheen kerk van de Heilige Maagd) in Matkiv (1838)

Bekende Bojken

• Yuriy Drohobych (1450-1494), eerste doctor in de geneeskunde in Oekraïne, rector van de Universiteit van Bologna (1481-1482), professor aan de Jagiellonische Universiteit (1488)^[22]
• Petro Konashevych-Sahaidachny (1582-1622), Oekraïense politieke en maatschappelijke leider, Hetman van Oekraïense Zaporozhian Kozakken (1616-1622)^[22]
• Ivan Franko (1856-1916), Oekraïens dichter, schrijver en politiek activist^[22]

Zie ook

• Roethenen
• Oekraïners

Externe links

• Anatoliy Ponomariov. " Etnische groepen van Oekraïners " (in het Oekraïens). Online beschikbaar.
• Nakonechny, Ye. " Hoe Roethenen Oekraïners werden ", Zerkalo Nedeli ( The Mirror Weekly ), juli 2005. Online beschikbaar in het Russisch en in het Oekraïens.
• Korte foto-essay over het hedendaagse Bojko-leven.
• Romaniuk, K. Karakteristieken van het Bojkens-dialectgebruik in de regio Cherson in het midden van de 20e eeuw. "Domiv". 8 maart 2016.

Referenties

Bronnen, noten en/of referenties

1. Vasyl Greshchuk. Lexicographical Studies on the Southwestern Dialects of the Ukrainian Language
2. The Vanishing Galician Lexicon and How It Lingers in the Diaspora. Gearchiveerd op 1 april 2023.
3. Ivanochko Κ. Μ. ACCENT VARIANCE OF STRUKTURAL CLASS IX VERBS IN SOUTHWESTERN SUPRADIALECT OF UKRAINIAN LANGUAGE. Gearchiveerd op 11 augustus 2022.
4. Richard T.Schaefer (ed.), 2008, Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society, Volume 1, Sage Publications, p. 1341.
5. James Stuart Olson, Lee Brigance Pappas & Nicholas Charles Pappas, 1994, An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires, Greenwood Publishing Group, pp. 109–110.
6. (uk) БОЙКИ. resource.history.org.ua. Geraadpleegd op 29 maart 2022.
7. (en) Boikos. www.encyclopediaofukraine.com (1984). Geraadpleegd op 29 maart 2022.
8. (mul) Jaroslav Rudnyckyj (1962–1972). An Etymological Dictionary of the Ukrainian Language: Parts 1–11, A–G. Ukrainian Free Academy of Sciences (UVAN), Winnipeg, pp. 162.
9. Howorth, H. H. (1878). The Spread of the Slaves. Part I. The Croats.. Gearchiveerd op 14 augustus 2022. The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland 7: 326. DOI:10.2307/2841009.
10. Mykhailo Hrushevsky (1997). History of Ukraine-Rus'. Volume 1: From Prehistory to the Eleventh Century. Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, 161–162. ISBN 978-1-895571-19-6. Gearchiveerd op 6 mei 2023 "The second detail in Constantine's account, which supposedly points to the eastern Carpathians, is his reference to a 'place called Boiki (Boiki)' on the border with the White Serbs; for a long time this was considered — and some consider it still – to be a reference to the Ukrainian Boikos. That is very unlikely, however, because the location is too far east for the Serbs, nor is there any indication that the name of the Boikos was ever in such wide usage. So all we are left with to suggest the existence of a Rus' Croatia in the Carpathians is the Primary Chronicle... Published by H. Jireiek, the Karten zur Geschichte (1897) also show the 'Boiki' on the Dnister (map 4). It is more likely that Boiki is a distorted variant of the name Boiohem, or Bohemia, as most scholars now believe..."
11. De administrando imperio. Pázmány Péter Tudományegyetemi Görög Filoĺ́ogiai Intézet (1949), 130–131. Gearchiveerd op 9 mei 2023 "...should be modern Saxony, where remnants of Serbs (Sorbs) are still living. The name 'Boiki' has been much disputed over by specialists... has proved that the 'place called Boiki' can only be Bohemia. Grégoire (L'Origine, 98) rejects Skok's proposal to read 'Boioi', and suggests 'Boimi'. C.'s account contains one serious inexactitude: namely, the statement that the Serbs lived 'in a place called by them Boiki'. Although we have documentary proof of the existence of Croats in Bohemia, we have none to suggest that Serbs lived there. Bohemia was in fact another neighbour of White Serbia"
12. (hr) Łowmiański, Henryk (2004). Hrvatska pradomovina (Chorwacja Nadwiślańska in Początki Polski). Maveda, pp. 16.
13. (uk) George Shevelov, A Historical Phonology of the Ukrainian Language (2002). Geraadpleegd op 23 juli 2008. “Говорячи про Україну, слід брати до уваги такі доісторичні слов’янські племена, перелічені та/або згадані в Київському Початковому літописі, як деревляни (Середнє Полісся), сіверяни (Східне Полісся), поляни (Київщина, цебто ядро Русі), бужани (називані також волинянами або дулібами), уличі або улучі, тиверці (Подністров’я) та хорвати (Карпати? Перемищина?). Дуліби востаннє згадуються в записі за 907 р., уличі за 922 р., поляни й тиверці за 944 р., деревляни за 990 р., хорвати за 992 р., сіверяни за 1024 р. Дивлячись суто географічно, середньополіські говірки можуть бути виведені від деревлян, східнополіські від сіверян, західноволинські від дулібів; висловлено також гіпотезу, обстоювану — з індивідуальними нюансами — низкою вчених (Шахматовим, Лєр-Сплавінським, Зілинським, Нідерле, Кобилянським та ін.), що гуцули, а можливо й бойки, є нащадками уличів, які під тиском печенігів залишили свої рідні землі над Богом, переселившися до цієї частини карпатського реґіону. Проте нам нічого не відомо про мовні особливості, якими відрізнялися між собою доісторичні слов’янські племена на Україні, а отже будь-які спроби пов’язати сучасні говірки зі згаданими племенами ані довести, ані, навпаки, спростувати незмога.”
14. Magocsi, Paul Robert (1995). The Carpatho-Rusyns. Gearchiveerd op 6 maart 2023. Carpatho-Rusyn American XVIII "The purpose of this somewhat extended discussion of early history is to emphasize the complex origins of the Carpatho-Rusyns. They were not, as is often asserted, exclusively associated with Kievan Rus', from which it is said their name Rusyn derives. Rather, the ancestors of the present-day Carpatho-Rusyns are descendants of: (1) early Slavic peoples who came to the Danubian Basin with the Huns; (2) the White Croats; (3) the Rusyns of Galicia and Podolia; and (4) the Vlachs of Transylvania."
15. (uk) "БОЙКІВЩИНА". Encyclopedia of Ukrainian History 1. Naukova Dumka, NASU Institute of History of Ukraine. ISBN 966-00-0734-5 .
16. (ru) "БО́ЙКИ". Great Russian Encyclopedia. Bolshaya Rossiyskaya Entsiklopediya, Russian Academy of Sciences. "До насильственного переселения 1947 жили также в Саноцком, Леском и Перемышльском поветах Подкарпатского воеводства в Польше. В 1970 насчитывалось ок. 230 тыс. чел. (оценка)."
17. Professor Ivan Pop: Encyclopedia of Subcarpathian Ruthenia(Encyclopedija Podkarpatskoj Rusi). Uzhhorod, 2000..
18. Paul Robert Magocsi, Encyclopedia of Rusyn History and Culture . University of Toronto Press, June 2002.
19. Tom Trier (1998), Inter-Ethnic Relations in Transcarpathian Ukraine
20. Ukrainian Census 2001. Gearchiveerd op 6 juni 2023.
21. Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Ludności i Mieszkań 2011 (National Census of Population and Housing 2011). GUS. 2013. p. 264.
22. (uk) "БОЙКИ". Encyclopedia of Ukrainian History 1. Naukova Dumka, NASU Institute of History of Ukraine. ISBN 966-00-0734-5 . "Стосовно походження та етимології назви "Б." існує кілька гіпотез. Одні пов'язують її з особливостями психічного складу певної групи людей, ін. – з особливостями їхніх мовнодіалектичних ознак (бойківський говір – одна з пд.-зх. карпатських говірок – зберіг чимало архаїчних рис, переважно фонетичних та морфологічних). Достатньо обґрунтованою є гіпотеза, що пов'язує цю назву з етнонімом кельтських племен – "бойї", які мігрували у 6 ст. на Балкани і в Карпати. Подекуди Б. називають себе верховинцями. На Закарпатті назва "Б." мало поширена... Гадають, що Б. – нащадки давнього слов'ян. племені білих хорватів, яких Володимир Святославич приєднав до Київської Русі"