Achtkarspelen

Achtkarspelen (Nederlandse uitspraak^ⓘ, Friese uitspraak: [axt’kaspələn]^?) is een gemeente in het oosten van de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 28.226 inwoners en heeft een totale oppervlakte van 103,98 km², waarvan 102,23 km² land en 1,75 km² water (22 november 2024, bron: CBS).^[1]

Achtkarspelen

Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Friesland Friesland
Coördinaten	53° 25′ NB, 6° 15′ OL
Algemeen
Oppervlakte	103,98 km²
- land	102,23 km²
- water	1,75 km²
Inwoners (22 nov 2024)	28.226? (276 inw./km²)
Bestuurs­centrum	Buitenpost
Belangrijke verkeersaders
Station(s)	Buitenpost
Politiek
Burgemeester (lijst)	Jouke Douwe de Vries
Zetels Gemeenteraad CDA FNP ChristenUnie GBA PvdA PVV FVD GL	21 6 4 3 3 2 1 1 1
Economie
Gem. WOZ-waarde (2024)	€ 271.000
WW-uitkeringen (2023)	13 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	9230-9233, 9280-9289, 9870-9873
Netnummer(s)	0511, 0512
CBS-code	0059
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	www.achtkarspelen.nl
Bevolkingspiramide (2023)
Portaal    Nederland

Topografische gemeentekaart van Achtkarspelen

Geschiedenis

De naam Achtkarspelen verwijst naar de acht oorspronkelijke karspelen van het decanaat Oldehove die over de Lauwers lagen, te weten: Augustinusga, Buitenpost, Drogeham, De Kooten, Kortwoude, Lutkepost, Surhuizum en Twijzel. De grietenij Achtkarspelen nam lang een aparte plaats in Friesland in. In de middeleeuwen behoorde Achtkarspelen tot het bisdom Münster, terwijl de rest van Friesland onderdeel was van het bisdom Utrecht.

De grietenij Achtkarspelen werd in 1851 een gemeente na de invoering van de gemeentewet in Nederland van Thorbecke.

Monumenten

In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:

• Lijst van rijksmonumenten in Achtkarspelen.
• Lijst van oorlogsmonumenten in Achtkarspelen

Kernen

De gemeente Achtkarspelen telt twaalf officiële kernen, waarvan Surhuisterveen en Buitenpost de grootste zijn.

Dorpen

Aantal inwoners per kerngebied* op 1 januari 2023:^[2]

Nederlandse naam	Friese naam	Inwoners
Surhuisterveen	Surhústerfean	6.100
Buitenpost	Bûtenpost	5.905
Harkema	De Harkema	4.320
Kootstertille	Koatstertille	2.480
Twijzelerheide	Twizelerheide	1.795
Drogeham	Droegeham	1.680
Surhuizum	Surhuzum	1.265
Augustinusga	Stynsgea	1.205
Boelenslaan	Boelensloane	1.200
Twijzel	Twizel	1.095
Gerkesklooster**	Gerkeskleaster	785
Stroobos**	Strobos	315

* Kerngebied: de woonkern en het bijbehorende omliggende gebied buiten de bebouwde kom. Gegevens per bebouwde kom zijn niet beschikbaar.
** Gerkesklooster en Stroobos vormen samen een tweelingdorp, onder de naam Gerkesklooster-Stroobos tezamen 1115 inwoners in 2019

Buurtschappen

Naast deze dorpen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen, die sinds 2021 uitsluitend eentalig Friese plaatsnaamborden hebben:

Barghiem (Barghiem) Blauwhuis (Blauhûs) Blauwverlaat (Blauforlaet) Buweklooster (Bouwekleaster) Buwetille (Bouwetille) De Kooten (De Koaten) De Laatste Stuiver (De Lêste Stoer) Dijkhuizen (Dykhuzen) Egypte Gerben Allesverlaat (Gerben Allesforlaet)

Hamsterpein (De Hamsterpein) Hamshorn (Hamsherne) Hiltjemoeiswouden (Hiltsjemuoiswâlden) Jachtveld (It Jachtfjild)) Kortwoude (Koartwâld) Kuikhorne (Kûkherne) (deels) Lutkepost (Lytsepost) Monniketille (Mûntsetille) Ophuis (Ophûs)

Opperkooten (Opperkoaten) Rohel (Reahel) Roodeschuur (Reaskuorre) Surhuizumer Mieden (Surhuzumer Mieden) Uitland (It Utlân) Vierhuizen (Fjouwerhúzen) Westerend (Westerein) Wildpad (It Wyldpaed) Wildveld (It Wyldfjild)

Politiek

College van burgemeester en wethouders

Functie	Naam	Partij	info
Burgemeester	Jouke Douwe de Vries	partijloos	per 30 januari 2025
Wethouders	Harjan Bruining	CDA
	Tjibbe Brinkman	FNP
	Jelle Boerema	GBA
	Lea van der Tuin-Kuipers	CDA
Gemeentesecretaris	Marcel Pieter de Jong

Burgemeesters

Zie lijst van burgemeesters van Achtkarspelen.

Gemeenteraad

Huidige zetelverdeling

         

De 21 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ CDA: 6
■ FNP: 5
■ CU: 3
■ PvdA: 2
■ GBA: 1
■ PVV: 1
■ GL: 1
■ De Vries: 1
■ Van Dijk: 1

De gemeenteraad van Achtkarspelen bestaat sinds 1978 uit 21 zetels. Hieronder de behaalde zetels per partij bij de gemeenteraadsverkiezingen sinds 1935:^[3]

1935-1970

Partij		1935	1939	1946	1949	1953	1958	1962	1966
	ARP	7	7	8	7	7	7	7	8
	PvdA[a]			5	4	5	6	5	6
	CHU	3	3	3	3	2	3	3	3
	BP								1
	Lijst Holwerda (GPV)				1	1		1	1
	VVD				1	1	1	1
	CPN			1	1	1
	VDB	2	2	[a]
	SDAP	3	2	[a]
	CDU	2	2	[a]
	TBN		1
Totaal		17	17	17	17	17	17	17	19
Opkomst (%)		92,1	92,5	89,5	89,5	94,1	93,3	92,6	92,3

1970-heden

Partij		1970	1974	1978	1982	1986	1990	1994	1998	2002	2006	2010	2014	2018	2022
	CDA (voor 1978: ARP-CHU)	11	11	12	9	8	9	6	8	7	6	6	5	6	6
	FNP				1	2	3	4	3	5	4	5	6	4	4[b]
	CU (voor 2006: CU-SGP[c])									3	2	3	3	3	3
	GBA							2	2	2	2	3	3	3	3[d][b]
	PvdA	6	6	7	7	8	6	5	4	3	6	3	3	2	2
	PVV													1	1
	FVD														1[e]
	GL													1	1
	VVD	1	1	1	2	1	1	1	1	1	1	1	1	1
	RPF-SGP				1	1	1	2	2	[c]
	GPV	1	1	1	1	1	1	1	1	[c]
Totaal		19	19	21	21	21	21	21	21	21	21	21	21	21	21
Opkomst (%)		72,3	74,0	82,3	77,7	84,8	73,8	70,2	65,8	67,2	63,1	54,1	55,9	56,7	52,8

Openbaar vervoer

Trein

De gemeente heeft één treinstation: station Buitenpost. Hier stoppen de snel- en stoptreinen van Arriva in de richting van Leeuwarden en Groningen.

Bus

In de gemeente rijden verschillende buslijnen van vervoerder Qbuzz:

• streekbus 12: Buitenpost - Augustinusga - Surhuizum - Surhuisterveen - Rottevalle - Drachten
• streekbus 13: Drachten - Boelenslaan - Surhuisterveen - Harkema - Drogeham - Kootstertille - Leeuwarden
• streekbussen 39, 133 en 139: Surhuisterveen - Grootegast - Groningen
• streekbus 61: Damwâld - Walterswâld - Driezum - Westergeast - Kollumersweach - Feankleaster - Buitenpost
• streekbus 62: Buitenpost - Kollum - Zwaagwesteinde - Veenwouden - Leeuwarden
• streekbus 63: Buitenpost - Kollum - Dokkum
• buurtbus 101: Kootstertille - Twijzel - Buitenpost - Augustinusga - Gerkesklooster - Stroobos - Lutjegast - Grootegast