De İzmir-moordaanslag (Turks: İzmir Suikastı) was een moordcomplot om de Turkse president Mustafa Kemal Atatürk te vermoorden tijdens diens bezoek aan de Turkse stad İzmir op 14 juni 1926. Deze aanslag werd voortijdig ontdekt en voorkomen, voordat het was uitgevoerd. Als gevolg hiervan liet Atatürk vele personen arresteren. Er werd ontdekt, dat een groep ex-ministers, wetgevers en gouverneurs de moordaanslag beraamd had, die zou worden uitgevoerd door een kleine bende huurmoordenaars onder leiding van voormalig parlementslid Ziya Hurşit. De moordaanslag wordt ook wel het İzmircomplot of de İzmiraanslag genoemd.
Verloop van de gebeurtenissen
Achtergrond
De redenen achter de moordpoging moeten gezocht worden in de concurrentie. Tijdens de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog was niet iedereen in het Turks verzet het ermee eens, dat Atatürk de leiding had genomen over het Turks verzet en later toen Turkije gesticht werd daar de president van werd. Een andere reden was, dat de latere seculaire hervormingen van Atatürk bij zijn presidentschap veel weerstand opriepen bij de meer islamitisch georiënteerde parlementsleden en bestuursfunctionarissen.
Geplande aanslag
Tijdens een stedenbezoek door land zou Atatürk de stad İzmir bezoeken op 14 juni 1926.[1] De aanslag was op die betreffende dag gepland om plaats te vinden in het Kemeraltı district van İzmir op een kruispunt, waar Atatürks auto zou vertragen. Op dat moment zou Ziya Hurşit geweerschoten lossen vanaf het Gaffarzâde hotel, terwijl Gürcü Yusuf en Laz İsmail bommen op de auto zouden gooien vanuit de kapperszaak onder hotel. Vervolgens zouden de drie ontsnappen met Çopur Hilmi en Giritli Şevki, die in een auto in een zijstraat op hen zouden wachten. Vervolgens zouden ze dan met hulp van de motorboot van Giritli Şevki vluchten naar het naburige Griekse eiland Chios.
Het plot werd op het allerlaatste moment onthuld door de gouverneur van İzmir Kâzım bey, die een dag voor de geplande moordaanslag een telegram stuurde naar aan Atatürk, die zich op dat moment vanwege zijn stedenbezoek in de stad Balıkesir bevond en de volgende dag volgens plan naar İzmir zou afreizen.[2] In het betreffende telegram beschreef Kâzım bey hoe hij achter de plannen van de moordenaars was gekomen. De dag ervoor kreeg hij nieuws van zijn vriend Sarı Efe Edip Bey, waarmee hij samen in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog had gevochten, om 's avonds ergens heen te gaan om een ontmoeting te hebben met een officier genaamd Hilmi en Ziya Hurşit. Bij die ontmoeting werd hem gevraagd om mee te werken aan het moordcomplot. Kâzım bey deed toen alsof hij zou meewerken, waarna hij nadere informatie verkreeg over hun plannen en de betrokken mensen in het complot. Na afloop van de ontmoeting besloot Kâzım bey de volgende dag Atatürk rechtstreeks in te lichten in plaats van de politie te verwittigen, omdat hij niet zeker was of dat leden van de İzmirse politie ook in het complot zaten.
Berechting
De verdachten werden gearresteerd en een hoorzitting begon door een onafhankelijkstribunaal om ze te berechten.[3][4] Bij de hoorzitting, eerst gehouden in İzmir en later in Ankara, bleek dat er een grotere oppositiegroep achter de aanslag zat. Een aantal leden van de opgeheven Progressieve Republikeinse Partij, een aantal oude leden van het Comité voor Eenheid en Vooruitgang en de Karakol-beweging werden verdacht. Meerdere personen werden gearresteerd en voorgeleid bij de hoorzitting. Van de 130 ondervraagde personen kregen er 19 de doodstraf, 7 werden verbannen, 2 kregen gevangenisstraf en 34 werden vrijgelaten.
Resultaat van de berechtingen in İzmir
- Doodstraf
- Ziya Hurşit
- Laz İsmail
- Gürcü Yusuf
- Çopur Hilmi
- Ahmet Şükrü Bey
- Mehmet Arif Bey
- İsmail Canbulat (Hoewel hij eerst berecht werd tot 10 jaar gevangenisstraf, werd dit uiteindelijk veranderd in de doodstraf)[5]
- Sarı Efe Edip Bey
- Abidin Bey
- Halis Turgut Bey (Hoewel hij eerst berecht werd tot 10 jaar gevangenisstraf, werd dit uiteindelijk veranderd in de doodstraf)[5]
- Rüştü Pasha
- Hafız Mehmet
- Miralay Rasim Bey
- Kara Kemal (Hij werd berecht tot de doodstraf bij verstek, maar pleegde zelfmoord op 27 augustus 1926, toen men hem op het spoor was)
- Abdülkadir Bey (Hij werd berecht tot de doodstraf bij verstek en werd gevangen genomen, terwijl hij op het punt stond naar Bulgarije te ontsnappen. Later werd hij berecht in Ankara en opnieuw ter dood veroordeeld. Vervolgens werd hij geëxecuteerd in de nacht van 31 augustus 1926.)
- Gevangenisstraf
- Sürmeneli Vahap (Hij werd eerst veroordeeld tot 10 jaar opsluiting in een fort, maar werd uiteindelijk verbannen naar Konya)
- Vrijspraak
- 1. Faik Bey
- 2. Sabit Bey
- 3. Halet Bey
- 4. Feridun Fikri Bey
- 5. Kâmil Bey
- 6. Zeki Bey
- 7. Bekir Sami Kunduh
- 8. Besim Bey
- 9. Necati Bey
- 10. Münir Hüsrev Bey
- 11. Kâzım Karabekir
- 12. Ali Fuat Cebesoy
- 13. Refet Bele
- 14. Cafer Tayyar Eğilmez
- 15. Cemal Mersinli
- 16. Necati Bey
- 17. Ahmet Nafiz Bey
- 18. Torbalılı Emin Efendi
- 19. Trabzonlu Naciye Nimet Hanım
- 20. Sürmeneli Keleş Mehmet
- 21. Bahçıvan İdris
- 22. Mustafa oğlu Şahin Çavuş
- 23. Sabahaddin Efendi
- 24. Giritli Hüseyin oğlu Latif
Resultaat van de berechtingen in Ankara
- Doodstraf
- Mehmet Cavit Bey
- Hilmi Bey
- Nail Bey
- Nâzım Bey
- Gevangenisstraf
- Vehbi Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
- Hüsnü Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
- İbrahim Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
- Ethem Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
- Rahmi Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
- Rauf Orbay (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
- Ali Osman Kâhya (10 jaar gevangenisstraf)
- Salih Kâhya (10 jaar gevangenisstraf)
- Vrijspraak
- 1. Hüseyin Cahit Yalçın
- 2. Mustafa Vasıf Karakol
- 3. Azmi Bey
- 4. Abdülhak Adnan Adıvar
- 5. Küçük Talât Bey
- 6. Mithat Şükrü Bey
- 7. Hüseyinzâde Ali Bey
- 8. Eyüp Sabri Bey
- 9. Salâh Cimcoz Bey
- 10. Küçük Nâzım Bey
- 11. Cemal Ferit Bey
- 12. Naim Cevat Bey
- 13. Hasip Bey
- 14. Rıza Bey
- 15. Gözlüklü Mithat Bey
- 16. Hasan Fehmi Bey
- 17. İhsan Bey
- 18. Ali Rıza Bey
- 19. Saadettin Bey
- 20. Bekir Bey
- 21. Mehmet Ali Bey
- 22. Hilmi Bey
- 23. Cavid Bey
- 24. İzzet Bey
- 25. Seyit Bey
- 26. Salih Reis Bey
- 27. Tırnakçı Salim Bey
- 28. Ali Osman Kâhya Bey
- 29. Selâhattin Köseoğlu
- 30. Hüseyin Avni Bey
- 31. Gaziantepli Ahmet Muhtar Bey
- 32. Rifat Bey
- 33. Sudî Bey
- 34. Haydar Reşid Bey
- 35. Zarcı Refik Bey
- 36. Büyük Mithat Bey
- 37. Gani Bey
- 38. Raşid Bey
- 39. Muhiddin Bey
- 40. Hasan Sabri Bey
- 41. İsmail Cabbar Bey
- 42. Hüseyin Bey
- 43. Ahmet Nesimi Bey
- 44. Hamdi Baba
- 45. Doktor Rasuhi
Bronnen, noten en/of referenties
Overige literatuur
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
