Willeskop

Willeskop is een buurtschap dat deels in de gemeente Montfoort en deels in de gemeente Oudewater ligt in de Nederlandse provincie Utrecht en bestaat uit een aantal boerderijen en huizen langs de N228. De plaats ligt in de polder Lopikerwaard en was van 1818 tot 1989 een zelfstandige gemeente. Voor de postcodes ligt Willeskop deels in Montfoort, deels in Oudewater.^[1]

Willeskop

Buurtschap in Nederland
(Details)
Situering
Provincie	Utrecht (provincie) Utrecht
Gemeente	Montfoort Montfoort Oudewater Oudewater
Coördinaten	52° 1′ NB, 4° 54′ OL
Algemeen
Oppervlakte	12,03 km²
Inwoners (2009)	760
Overig
Postcode	3417, 3421
Netnummer	0348
Woonplaats (BAG)	Montfoort, Oudewater
Belangrijke verkeersaders
Voormalige gemeente	1818 - 1989
Ontstaan uit	de gerechten Willeskop, Kort-Heeswijk en Blokland
Opgegaan in	Montfoort in 1989
Detailkaart
Locatie in de gemeente Montfoort
Foto's
Foto-impressie van Willeskop
Portaal    Nederland

Willeskopper Stier als teken van verzet tegen het opheffen van de gemeente Willeskop

Geschiedenis

Cope-ontginning

De oudste bekende vermelding van Willeskop stamt uit het jaar 1282. In de 12e eeuw werd een start gemaakt met de ontginning van het woeste veengebied tussen de Lek en de Hollandse IJssel. Delen van het gebied werden aan ontginners uitgegeven. De overeenkomst tussen de eigenaar en de ontginner werd een cope genoemd. In het geval van Willeskop, werd het recht tot ontginning verworven door ene Wilhelmes. Zijn cope kreeg daarom de naam Wilhelmscoop. Hetgeen later verbasterde tot Willescop en uiteindelijk tot Willeskop. Voorbeelden van andere copes zijn Heeswijk en Cattenbroek.

Aan het eind van de ontginning werd een sloot gegraven en een kade opgeworpen om water van buiten de ontginning te keren. De kade aan het eind van de Willeskopse ontginning heet de Bloklandse Dijk, ook wel Blokland genoemd. Deze dijk loopt parallel met de weg door Willeskop. Aan deze weg staan vele oude boerderijen. De meeste stammen uit de 19e en 20e eeuw. Enkele hebben gevelstenen en namen als 'Welgelegen', 'Ouders Vrucht' en 'Ojerslust'.

Ontstaan van de gemeente Willeskop

Tegen het eind van de 18e eeuw werd midden in Willeskop een klein verdedigingswerk aangelegd 'De Pleyt' genaamd. Het was een onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie. De in de nabijheid gelegen boerderij en schippersherberg 'de Pleyt' deed tot ver in de 19e eeuw dienst als rechthuis. Vanaf 1818 werden de gerechten Willeskop, Kort-Heeswijk en Blokland samengevoegd tot de gemeente Willeskop. Deze drie Ambachtsheerlijkheden vielen tot die tijd onder Utrecht. Het voormalige gemeentewapen is afgeleid van het heerlijkheidswapen, waarbij het eerste en vierde kwartier omgedraaid werden. Dit eerste wapen werd verleend op 30 september 1818. Het gemeentewapen stamt uit 1908.

Steenindustrie

In de 19e en 20e eeuw werden er vier steenfabrieken gebouwd in Willeskop.

• Steenfabriek IJsseloord werd opgericht in 1867, maar op deze plek was al in 1865 een overdekte oven aanwezig. In 1944 werd de fabriek gesloopt. Van IJsseloord zijn onder andere de schuur en directeurswoning bewaard gebleven.
• Een andere steenfabriek was de Vlamovensteenfabriek M.P. Splinter n.v. Deze kwam voort uit Steenfabriek De Hoop die gesticht werd in 1867.^[2] Hier werden stenen gemaakt in Waal- en Rijnformaat. De fabriek werd in 1974 opgeheven en gesloopt.^[3] De steenfabriek bestond uit een directeurswoning, een ruimte voor de ovens, schoorsteen, droogrekken en -hutten. De directeurswoning, Willeskop 88, is wel bewaard gebleven. Dit huis is gebouwd van stenen uit deze steenfabriek.
• De Montfoortse Waalsteenfabriek v/h Gebr. Wiegerinck werd opgericht in 1906 en gesloten in 1975.
• Steenfabriek De Vlijt heeft slechts kort bestaan en is in 1904 gesloopt.
• Er staan nog enkele arbeidershuizen uit de tijd van de steenfabrieken aan de N228.

Einde van de zelfstandige gemeente

In het kader van een groot plan tot gemeentelijke herindeling in het westen van Utrecht en het oosten van Zuid-Holland kwam ook het einde van Willeskop als zelfstandige gemeente in zicht. De Willeskopse bevolking keerde zich massaal tegen deze plannen. Schrijver Hans Ferrée werd een van de voormannen van de actiegroep Willeskoppig. De groep koos de onverzettelijke stier als beeldmerk en in veel tuinen stonden borden met deze (Willes)koppige stier. Het protest maakte bij het provinciebestuur weinig indruk en ook de Tweede en Eerste Kamer lieten zich niet vermurwen. Per 1 januari 1989 werd de gemeente Willeskop opgeheven. Het oostelijke deel werd bij de gemeente Montfoort gevoegd, het westelijke deel kwam bij Oudewater. Als herinnering aan de vroegere gemeente werd de toenmalige Provinciale Weg omgedoopt tot Willeskop en kwam in het bij Montfoort gevoegde deel een bronzen beeld van een stier als herinnering in de gemeente. Dit beeld is gemaakt door Toon Grassens. Bij de herindeling werd het grondgebied als volgt verdeeld: naar de gemeente Montfoort ging 1.042 hectare met 234 huizen en 759 inwoners, naar de gemeente Oudewater ging 369 hectare met 63 huizen en 217 inwoners.^[4]

Bouwwerken van cultuurhistorisch belang

Willeskop bezit een aantal bouwwerken die volgens het Monumenten Inventarisatie Project van lokaal (*), regionaal (**) of nationaal (***) cultuurhistorisch belang zijn:

Afbeelding	Nummer	Huisnaam	Bouwjaar	Soort object	Verdere info	Waardering
	5	-	19e eeuw	langhuisboerderij	-	**
	9	De Vlijt	19e eeuw	villa	gebouwd door A. Muller	***
	24		1927	transformatorhuisje	opdrachtgever: elektriciteitsbedrijf PUEM	**
	29	Nooit Gedacht	1909-1910	landbouwerswoning	-	**
	35	-	-	langhuisboerderij	-	*
	37	-	19e eeuw	dwarshuisboerderij	-	**
	60	-	-	dwars huis	-	*
	65		1840	langhuisboerdrij	-	**
	67	-	1910	langhuisboerdrij	afgebroken en herbouwd niet meer origineel	*
	68a	-	1928	villa	opdrachtgever: steenfabrikant Wiegerinck architect: J.H. van Zutphen	**
	69	-	1915-1916	boerderij	opdrachtgever: H. van Vliet aannemer: H.J. Versteegen	*
	71	-	1925	dwarshuisboerderij	opdrachtgever: C. van Jaarsveld architect: J.C. Beukelaar	*
	72	-	1906	vrijstaand huis	opdrachtgever: steenfabriek G.J.W. Kolemans Beijnen gebouwd voor voorman Anton van Leeuwen	*
	75	Ojerslust	1821	langhuisboerderij	gebouwd door Arend Ojers	**
	77	Ouders Vrucht	1900-1910	langhuisboerderij	-	*
	-	De Pleit	1796	halfbastion	opdrachtgever: Cornelis Rudolphus Theodorus Krayenhoff onderdeel van de Hollandse Waterlinie	**
	79	Welgelegen	1903	dwarshuisboerderij	opdrachtgever: J.H. de bruin ontwerp en bouw: A. Kijneveld gebouwd op gewelven van afgebrande voorganger uit 1671	**
	85-85a	-	1874	langhuisboerderij	-	**
	90	Steenfabriek IJsseloord	1905	schuur en directeurswoning	laatste industriële overblijfsel van de steenfabrieken in Willeskop	**
	94-96	-	1931-1932	vrijstaande woning	opdrachtgevers: gebroeders Wiegerinck architect: J.C. Hogendorn	*
	98-112	-	19e eeuw	arbeidershuisjes	gebouwd voor de werknemers van de voormalige steenfabrieken	**
	134	-	1883	langhuisboerderij	-	*
	136	De Pleit	18e eeuw	langhuisboerderij	deed dienst als rechthuis voor het gerecht Willeskop	**

Overige bijzondere bouwwerken in Willeskop zijn:

Afbeelding	Nummer	Huisnaam	Bouwjaar	Soort object	Verdere info
	Nieuwe Weg 2	-	20e eeuw	bunker met zendmast	Provinciaal Commando Utrecht Civiele Verdediging In gebruik bij KPN Mobiele Netwerken
	-	Recht door Zee	1800	boerderij	Naam op gevel "Regt door zee".
	-	Bedelaarskerkhof Willeskop	1875	begraafplaats	Voormalige begraafplaats voor dak- en thuislozen

Natuurgebied

Zie Natuurgebied Willeskop voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Willeskop is sinds 2002 ook een nieuw natuurontwikkelingsgebied dat in de Lopikerwaard ter hoogte van de Bloklandse Dijk ligt.

Verkeer

De N228 die door de buurtschap loopt was rond het jaar 2000 een van de gevaarlijkste wegen van de provincie Utrecht. Er vonden in vier jaar meer dan 110 verkeersongevallen plaats, waarvan drie met dodelijke afloop. De actiegroep Willeskoppig Gas Terug overwoog daarom in 2003 de weg te blokkeren.^[5] De provincie beloofde hierop maatregelen te nemen en in 2006 is de weg gereconstrueerd.

Buslijn 107 loopt door Willeskop: Utrecht - De Meern - Achthoven - Heeswijk - Montfoort - Willeskop - Oudewater - Haastrecht - Gouda.

De Hollandse IJssel stroomt door de plaats.

Polder

In Willeskop bevindt zich het Gemaal De Pleyt. Dit gemaal pompt het water uit de Lopikerwaard omhoog in de Hollandse IJssel.

Geboren in Willeskop

• Kees Lekkerkerker (15 november 1910 - Amsterdam, 28 augustus 2006), Nederlands letterkundige, tekstbezorger en bibliograaf.
• Wilfred Kemp (25 november 1960), Nederlands theoloog, journalist en televisiepresentator.

Fotogalerij

• 
  De Hollandse IJssel bij Willeskop
• 
  Natuurgebied Willeskop en de Bloklandse Dijk
• 
  Kastanjeboom in een weiland in Willeskop
• 
  Boerderij Welgelegen
• 
  Gemaal De Pleyt
• 
  De bronzen stier op de voormalige gemeentegrens herinnert aan Willeskop als zelfstandige gemeente

Trivia

• Willeskop wordt genoemd in het boek 'Het wassende water' uit 1925 van Herman de Man.

Zie ook

• Lijst van beelden in Willeskop
• Lijst van burgemeesters van Willeskop
• Lijst van rijksmonumenten in Willeskop

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen:

1. Gaasbeek, F. & Noordam, C. (1992). Montfoort, Geschiedenis en Architectuur. Zeist: Uitgeverij Kerckebosch. ISBN 9067201316
2. Het Wassende Water, Herman de Man, Uitgeverij Nijgh en Van Ditmar, Den Haag
3. Natuurontwikkeling Willeskop. Toelichting bij het ontwerpplan. Dienst Landelijk Gebied, Utrecht.
4. Website van de Stichts-Hollandse Historische Vereniging - SHHV, http://www.shhv.info/
5. Wilskracht en koppigheid in beloken land, J.G.M. Boon, 1984

Referenties:

1. Informatie Willeskop^{[dode link]} Plaatsengids, geraadpleegd op 13 augustus 2023
2. Gaasbeek, F. & Noordam, C. (1992). Montfoort, Geschiedenis en Architectuur. Zeist: Uitgeverij Kerckebosch. ISBN 9067201316
3. Severs-Hilgeman (2008). Zeven dagen per week brandde de oven. Zenderstreeknieuws Montfoort/Oudewater, woensdag 13 februari 2008, p. 14.
4. Informatie Willeskop Plaatsengids.nl, geraadpleegd op 14 februari 2020
5. Lekker doorkachelen op levensgevaarlijke weg. De Volkskrant (20 september 2003).

Mediabestanden

Zie de categorie Willeskop van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Plaatsen in de gemeente Montfoort

Stad: Montfoort
Dorpen en Buurtschappen: Achthoven-West · Achthoven-Oost · Blokland · Cattenbroek · Heeswijk · Knollemanshoek · Linschoten · Mastwijk · Snelrewaard · Willeskop
Utrecht · Plaatsen in de provincie      Nederland · Provincies · Gemeenten

Plaatsen in de gemeente Oudewater

Stad: Oudewater       Dorpen: Hekendorp · Papekop
Buurtschappen: Diemerbroek · Goejanverwelle · Hoenkoop · Lange Linschoten · Ruigeweide · Snelrewaard · Tappersheul · Vliet · Willeskop
Utrecht · Plaatsen in de provincie      Nederland · Provincies · Gemeenten