Directeur Admiraliteitsscheepwerf Sint-Petersburg, achteradmiraal, scheepsbouwer, vertaler van scheepsbouwliteratuur Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Wicher Berkhoff (Russisch: Василий Иванович Берков, Vasili Ivanovitsj Berkov[1]) (Vriezenveen, 21 augustus1794 – Sint-Petersburg, 5 april1870) was een Russisch scheepsbouwer en van 1829-1870 directeur van de Admiraliteitsscheepswerf te Sint-Petersburg, mogelijk met de rang van achteradmiraal.[2] Berkhoffs verdiensten liggen op het gebied van het vertalen van West-Europese scheepsbouwliteratuur naar het Russisch. Hij was een van de zogenaamde Rusluie, een Nederlandse gemeenschap in het 18de- en 19de-eeuwse Sint-Petersburg, waarvan de meeste leden afkomstig waren van (Berkhoffs geboortedorp) Vriezenveen.
Wicher Berkhoff
Als zoon van timmerman Albert Berends Berkhoff en Berendina van den Bosch, trok Berkhoff net als vele van zijn dorpsgenoten op jonge leeftijd naar Sint-Petersburg. Daar kwam hij in huis bij zijn grootouders Frederik van den Bosch en vrouw Clasina de Vries.[3] In tegenstelling tot zijn (leeftijd)dorpsgenoten die bijna allen in de handel werkzaam werden,[4] koos Berkhoff voor een toekomst in de scheepsbouw. In 1815[5]/1816[6] sloot hij de zesjarige burger scheepsbouwopleiding[7] aan het College voor Scheepsbouwarchitectuur te Sint-Petersburg af als timmerman.
In de periode 1815/16 tot 1825 was Berkhoff werkzaam als assistent-scheepsbouwmeester op achtereenvolgens de scheepswerf Lodejnopolskaja, in de Grebnojhaven te Sint-Petersburg en op werven in het Dongebied en in de provincie Novgorod. Hier bouwde hij schepen voor de binnenvaart en jachten voor de regeringsfunctionarissen Kotsjoebej (1768-1834) en Araktsjejev (1769-1834). Ook bouwde hij mee aan het schip de Onderneming van wereldreiziger Von Kotzebue (1787-1846). Na in 1825 kort werkzaam te zijn geweest als scheepsbouwmeester op de stadswerf te Sint-Petersburg, accepteerde hij in 1826 een functie als "assistent-korpinspecteur voor praktische en theoretische zaken van de scheepsbouw" op zijn oude opleidingsinstituut.[5] Dit burgeropleidingsinstituut werd in 1826[8]/27-28[7] samengevoegd met het gelijksoortige marineopleidingsinstituut tot het Korps van Scheepsbouwingenieurs.[9] In 1829 keerde Berkhoff terug naar de stadswerf, maar nu in de functie van directeur.[5] Als zodanig maakte hij in 1841-43 de samenvoeging mee van de burgerstadswerf met de naastgelegen Marine Admiraliteitsscheepswerf tot de Nieuwe Admiraliteitsscheepswerf,[10] waarvan hij directeur werd. Deze functie bleef hij uitoefenen tot zijn overlijden in 1870.[11] In het Russisch maatschappelijk klassenstelsel klom Berkhoff uiteindelijk op tot de burgerrang van staatsraad in werkelijke dienst (klasse 4),[12][13] wat gelijkstaat aan de rang van schout-bij-nacht in de marine.[13][14] De vraag of Berkhoff daadwerkelijk een admiraalsrang heeft bekleed, is onder Nederlandse historici onderwerp van discussie.[2]
Berkhoff genoot in de scheepsbouwwereld groot aanzien met zijn vertalingen van scheepsbouwliteratuur. Hij had een talenknobbel en sprak en schreef vloeiend Engels, Duits, Frans, Russisch en Nederlands. Daarnaast groeide hij waarschijnlijk op met het Nedersaksische dialect van Vriezenveen. Veel door hem vertaalde literatuur werd van staatswege gepubliceerd.[5] Ook stelde hij het eerste Russische leerboek voor scheepsarchitectuur samen, met inbegrip van een handleiding voor de bouw van zeilboten.[6]
Berkhoff trouwde op 13 mei 1821 met de Russische Alexandrine Wolkow (1804 – na 1870), dochter van de Keizerlijke Mondschenker[15]/Tafeldekker[16] Ivan Prokoviev Wolkow en Nadeschda Wolkow. Het Russisch-Orthodoxe huwelijk vond plaats in de Sint-Nicolaas of Marinekathedraal te Sint-Petersburg. Uit dit huwelijk zijn zes kinderen bekend: Elena (*ca.1828), Nadezhda (*1834), Victor (*1837), Alexandra (*1840), Maria (*1842) en Alexander (*1844). In 1846 nam Berkhoff de Russische nationaliteit aan. Het jaar daarop werd hij toegelaten tot de Russisch erfelijke adel.[13] Ondanks een leven in Russische dienst, bleef Berkhoff contact houden met de Nederlandse handelsgemeenschap in Sint-Petersburg.[17] Op latere leeftijd keerde hij nog eenmaal terug naar zijn geboortedorp Vriezenveen. Zelfs zijn eigen zuster herkende hem niet terug.[18] Berkhoff overleed in 1870 en werd begraven op de Evangelisch-Lutherse begraafplaats Volkovo te Sint-Petersburg.[12] Zijn graf kan daar nog steeds gevonden worden.[19] In 2007 werd als eerbetoon in Vriezenveen een straat naar hem vernoemd.[20]
De beleefde aanspreekvorm in het Russische namensysteem was en is de voornaam en het patroniem (zonder de achternaam). De voornaam “Vasili” staat klank-technisch dicht bij “Wicher”. Volgens oud gebruik wordt bij onbekende vadersnaam het patroniem “Ivanovich” (zoon van Ivan) gebruikt. Ook de Russische achternaam “Berkov” zal om klank-technische reden gekozen zijn.
Volgens Polovtsov (1896-1918) was Berkhoff "Chef van de Stadswerf van Sint Petersburg (начальник с.-петербургской городской верфи)". De biografie eindigt in 1840. Volgens Janssen en Jonker (ca. 1955) was Berkhoff "Chef van de Marinewerven in Sint-Petersburg" en verwierf hij de "titel [rang of aanspreektitel] van Admiraal". Harmsen (1966) noemt alleen dat Berkhoff "Chef van de Marinewerf te St. Petersburg" was. Hosmar (1976) stelt dat Berkhoff "Chef der Marine Scheepswerf in Kroonstad" was en werd aangesproken als "Admiraal Barkov". Hosmar (1986) citeert een ongedateerde en naar het Nederlands vertaalde brief van Berkhoff aan de tsaar, waarin hij zichzelf "Vice-Admiraal" noemt, een rang van driesterrenadmiraal. In Holtrop 'Overlijdensregisters' (2005) staat dat Berkhoff bij overlijden de maatschappelijke positie had van "Staatsraad in werkelijken dienst". In de klassentabel (Табель о рангах) komt dat overeen met burgerrangklasse 4 (Действительный статский советник) van de in totaal 14 klassen. De corresponderende tsaristische marinerang daarbij is achteradmiraal (Контрадмирал), een eensteradmiraal. Volgens 'Berkov', in: GBE (2009) was Berkov tot zijn pensioen in 1859 "Chef van het kantoor van de Stadswerf van Sint Petersburg (начальник конт. СПб. город. верфи)". Volgens Berkhof (2011) was Berkhoff tot zijn overlijden in 1870 "(Waarnemend) Directeur van de Admiraliteitsscheepswerf". Berkhoff zou de burger rang van staatsraad in werkelijke dienst in 1866 hebben bereikt. Berkhof stelt dat (nog) geen origineel bronmateriaal bekend is waaruit een marineadmiraalsrang blijkt. Berkhof veronderstelt dat de aanspreektitel van admiraal afgeleid is van de naam Admiraliteitsscheepswerf.
Berkhoff bezocht in de periode 1827-1869 regelmatig het Heilig Avondmaal in de Hollands Hervormde Kerk in Sint-Petersburg. Hij overleed op de dag van het eerst gehouden Heilig Avondmaal van 1870, namelijk 5 april. Holtrop en Van Staalduine (2005), 'Avondmaalgangers', pag. 344-377
Gedrukte bronnen, Literatuur, Artikelen en Internet-publicaties
(ru) `20 augustus 1798 oprichting van het “College voor Scheepsbouwarchitectuur” (20 августа 1798 г. Учреждение училищ корабельной архитектуры )´, op website: http://www.navy.su/daybyday/august/20/index.htm
(nl) Harmsen, D., Vriezenveners in Rusland (z.p. 1966), pag. 58-61
(nl) Holtrop, P. en Th. van Staalduine, `Doopregisters´, `Huwelijksregisters´, `Overlijdensregisters´, `Registers van Lidmaten´ en `Lijsten van Avondmaalgangers´, in: Idem, De Hollandse Hervormde Kerk in Sint-Petersburg 1713-1927. Teksten uit kerkenraadsprotocollen, brieven en andere documenten III (Kampen 2005). ISBN 904351098X
(nl) Hosmar, J., `Wicher Berkhoff werd chef van marinewerven in Kroonstad´, in: Idem, Vriezenveense Rusluie in het Rijk der Tsaren (Enschede 1976), pag. 32-36
(nl) Hosmar, J., `Timmerman werd chef van Marinewerven in Kroonstad´, in: W. van der Louw, Nederlandse historiën. Populair tijdschrift voor (streek) historie 1 (Berkel en Rodenrijs 1976), pag. 55-58
(nl) Hosmar, J. `Vriezenveners bij de Tsaristische Oorlogsvloot´, in: Idem, De Ruslandvaarders (Zaltbommerl 1986), pag. 98-105. ISBN 9028834397
(nl) Janssen, H. en L. Jonker, Verhalen Berkhof, in: Idem, Opgetekende verhalen uit de overlevering van na de revolutie van 1917 teruggekeerde Rusluie (ca. 1955), pag. ix-x
