Vrouwenstemrecht in Zwitserland

Het vrouwenstemrecht in Zwitserland werd op federaal niveau ingevoerd in een referendum op 7 februari 1971 en trad op 16 maart 1971 formeel in werking. Op kantonnaal niveau verkregen vrouwen stemrecht op verschillende momenten tussen 1959 en 1990. Zwitserland was daarmee een van de laatste landen in Europa die aan vrouwen het recht toekende om te stemmen, doch was het het eerste land waarbij dit recht werd ingevoerd door een referendum onder het mannelijk deel van de bevolking.

Resultaten van het referendum van 7 februari 1971 over het vrouwenstemrecht.

Op federaal vlak werd het vrouwenstemrecht in 1959 in een referendum verworpen. Op dat moment kenden enkel de kantons Vaud, Neuchâtel en Genève reeds het vrouwenstemrecht op kantonnaal niveau.^[1]

Op kantonnaal niveau zou het nog tot 1990 duren voor alle kantons vrouwenstemrecht zouden invoeren. Het laatste kanton waar vrouwen stemrecht kregen was Appenzell Innerrhoden, nadat het Bondsgerechtshof op 27 november 1990 het uitsluiten van het vrouwenstemrecht ongrondwettelijk had bevonden. Enkele maanden eerder, op 29 april 1990, had een meerderheid van de mannen in de Landsgemeinde van dat kanton nog tegen de invoering van het vrouwenstemrecht gestemd.

De belangrijkste reden voor de late toekenning van het stemrecht aan de Zwitserse vrouwen ligt in het politiek systeem van Zwitserland, waarbij grondwetswijzigingen moeten worden goedgekeurd door zowel de bevolking als de kantons. Daarbij was telkens een meerderheid van het bestaande (mannelijke) electoraat vereist, en op federaal niveau ook nog een meerderheid van de kantons. Een ander obstakel was de Zwitserse Grondwet, die het stemrecht koppelde aan de militaire dienstplicht. Wie niet dienstplichtig was, werd van de actieve burgerrechten uitgesloten.

Activistes

Onder meer volgende personen waren actief als activisten voor het vrouwenstemrecht: Hulda Autenrieth-Gander,^[2] Beatrice Bölsterli-Ambühl,^[3] Hilde Vérène Borsinger,^[4] Alix Choisy-Necker,^[5] Agnes Debrit-Vogel,^[6] Jeanne Eder-Schwyzer,^[7] Maria Felchlin,^[8] Elisabeth Flühmann,^[9] Marthe Gosteli, Emma Graf, Marie-Claude Leburgue,^[10] Ludomila Alexandrowna Scheiwiler-von Schreyder (Thurgauischen Frauenstimmrechtsverein),^[11] Jeanne Schwyzer-Vogel,^[12] en Alice Wiblé.^[13]

Maria Crönlein was als feministe een tegenstander van het vrouwenstemrecht.^[14] Ook journaliste Suzanne Besson (1885-1957) kantte zich tegen het vrouwenstemrecht.^[15]

Chronologisch overzicht

Datum invoering	Kanton
1959 02 01 1 februari 1959	Vaud
1959 09 27 27 september 1959	Neuchâtel
1960 03 06 6 maart 1960	Genève
1966 06 26 26 juni 1966	Basel-Stadt
1968 06 23 23 juni 1968	Basel-Landschaft
1969 10 19 19 oktober 1969	Ticino
1970 04 12 12 april 1970	Wallis
1970 10 25 25 oktober 1970	Luzern
1970 11 15 15 november 1970	Zürich
1971 02 07 7 februari 1971	Zwitserland (op federaal niveau) Aargau, Fribourg, Schaffhausen en Zug
1971 05 02 2 mei 1971	Glaris
1971 06 06 6 juni 1971	Solothurn
1971 12 12 12 december 1971	Bern en Thurgau
1972 01 23 23 januari 1972	Sankt Gallen
1972 01 30 30 januari 1972	Uri
1972 03 05 5 maart 1972	Schwyz en Graubünden
1972 04 30 30 april 1972	Nidwalden
1972 09 24 24 september 1972	Obwalden
1989 04 30 30 april 1989	Appenzell Ausserrhoden
1990 11 27 27 november 1990	Appenzell Innerrhoden (door een beslissing van het Bondsgerechtshof)
Het kanton Jura, opgericht in 1979, heeft altijd het vrouwenstemrecht gekend.