Rendier

Het rendier (Rangifer tarandus) is een zoogdier uit de familie van de hertachtigen (Cervidae). De wetenschappelijke naam van de soort werd als Cervus tarandus in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus in de tiende editie van Systema naturae.^[2] Rendieren komen in het wild voor in de taiga en toendra van Noord-Europa, het noorden van Azië en Noord-Amerika. Het rendier is lang geleden in Eurazië gedomesticeerd en wordt nog altijd gehouden door de inheemse volkeren van de boreale en arctische zones, onder meer de Saami, Evenken, Nenetsen en Tsjoektsjen. Ze worden gehouden voor hun vlees, hun huid, als trekdier, als rijdier en soms ook voor hun melk.^[3] Noord-Amerikaanse rendieren worden veelal kariboe genoemd. In tegenstelling tot andere hertachtigen, dragen zowel de mannelijke als de vrouwelijke dieren een gewei, dat tegen oktober of november afvalt, behalve bij drachtige vrouwtjes, die hun gewei dat jaar behouden.

Rendier IUCN-status: Kwetsbaar[1] (2015)
Rendier in Ljungdalen, Zweden
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Mammalia (Zoogdieren) Orde: Artiodactyla (Evenhoevigen) Familie: Cervidae (Hertachtigen) Onderfamilie: Capreolinae Geslacht: Rangifer C.H. Smith, 1827
Soort
Rangifer tarandus (Linnaeus, 1758) Originele combinatie Cervus tarandus
Verspreidingsgebied van het rendier ■ Leefgebied (bruin)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Rendier op Wikispecies
Portaal    Biologie Zoogdieren

Ecologie

Het rendier is een sociaal dier dat zeer grote kuddes kan vormen.^[3] Rendieren eten vooral korstmos, dat gevormd wordt door samenleving of symbiose van een schimmel en algen. Als de toendra bedekt is met sneeuw en ijs, weten de dieren dit met hun hoeven te verwijderen om zo dit diepgevroren voedsel te bereiken. De voornaamste vijand van het rendier is de wolf (Canis lupus) die vooral zwakke dieren grijpt.

Voortplanting

In mei of juni wordt na een draagtijd van 210 tot 240 dagen één kalf geboren.

Ogen

Het rendier heeft ogen die aangepast zijn aan de arctische winters. In de donkere winter zorgt het tapetum lucidum ervoor dat de ogen van het dier een andere kleur krijgen. In de zomer reflecteert het tapetum lucidum geel licht, maar onder invloed van de winter weerkaatst het tapetum lucidum blauw licht. De ogen worden daardoor vermoedelijk 1000 tot 10.000 keer gevoeliger voor licht, wat wel ten koste gaat van de scherpte van het zicht.^[4][5]

Verspreiding

Zie ook Rendier in Zuid-Georgia

Het rendier is wijdverspreid in het noorden van het holarctisch gebied. Oorspronkelijk werd het dier aangetroffen in Scandinavië, delen van Oost-Europa, Rusland, Mongolië, het noorden van China, West-Groenland en het noorden van Noord-Amerika. Tegenwoordig is het rendier in vele, voornamelijk zuidelijke gebieden verdwenen. In Oost-Groenland stierf het rendier begin 20e eeuw uit als gevolg van voedselgebrek na een aantal strenge winters. In Noord-Europa wordt de soort nog in het wild aangetroffen in Noorwegen, Finland, Zweden en Rusland.

Ondersoorten

Er is geen overeenstemming onder taxonomen over de te onderscheiden ondersoorten. Wilson & Mittermeier (2011) onderscheiden er twaalf, waarvan twee rond 1900 zijn uitgestorven.^[6]

• Rangifer tarandus tarandus – Noord-Europees rendier, komt voor in Noorwegen en de toendra van Lapland en Europees Rusland.^[3][7]
• Rangifer tarandus fennicus Lönnberg, 1909 – Bosrendier, komt voor in Finland en Russisch-Karelië.^[1][6]
• Rangifer tarandus platyrhynchus Vrolik, 1829 – Spitsbergenrendier, komt voor op Spitsbergen.^[3][6][7]
• Rangifer tarandus pearsoni Lydekker, 1903 – Komt voor op Nova Zembla.^[1][6]
• Rangifer tarandus sibiricus Murray, 1866 – Euraziatisch toendrarendier, komt voor in West- en Oost-Siberië tot aan de rivier Lena en het Baikalmeer, met inbegrip van de eilanden in de Noordelijke IJszee.^[3][7]
• Rangifer tarandus valentinae Fljorov, 1933 – Komt voor in het Oeralgebergte, de Altaj, Westelijke Sajan, Koeznetskse Alataoe, Toeva en het noorden van Mongolië.^[6][8]
• Rangifer tarandus phylarchus Hollister, 1912 – Komt voor in Transbaikal, het zuiden van Jakoetië, de gebergten rondom de Zee van Ochotsk, waaronder het Dzjoegdzjoergebergte, Kamtsjatka, het noorden van het Sichote-Alingebergte en Sachalin.^[3][6][9]
• Rangifer tarandus caribou (Gmelin, J.F. 1788) – Boskariboe, komt voor in de boreale zone van Canada, van het zuiden van Yukon tot Labrador en Newfoundland. Is daarnaast ook aanwezig in het noordwesten van de Verenigde Staten, in het noordoosten van Washington, het noorden van Idaho en het westen van Montana.^[6][10]
• † Rangifer tarandus dawsoni Thompson Seton, 1900 – Uitgestorven. Kwam voor op Grahameiland, Canada.^[11]
• Rangifer tarandus pearyi J.A. Allen, 1902 – Peary-kariboe, komt voor in de noordelijke Canadese Arctische Eilanden.^[6][12]
• Rangifer tarandus groenlandicus (Linnaeus, 1767) – Toendrakariboe, komt voor in het westen van Groenland, Nunavut, delen van de Northwest Territories en Alaska.^[6][7]
• † Rangifer tarandus eogroenlandicus Degerbøl, 1957 – Uitgestorven. Kwam voor in het oosten van Groenland.^[13]

Folklore

De slee van de kerstman wordt door rendieren getrokken.

Afbeeldingen

• 
  Rangifer tarandus caribou zoogt haar jong
• 
  Rangifer tarandus phylarchus in het zuiden van Jakoetië
• 
  Rangifer tarandus groenlandicus
• 
  Spitsbergenrendier (Rangifer tarandus platyrhynchus)
• 
  Kleine kudde van de ondersoort caribou
• 
  De op Spitsbergen voorkomende ondersoort is kortbeniger dan andere ondersoorten
• 
  Enorme kudde in Alaska

Bronnen, noten en/of referenties

1. (en) Rendier op de IUCN Red List of Threatened Species.
2. Linnaeus, C. (1758): Systema naturae ed. 10, p. 67
3. (ru) Vladimirovna, N. (2006): Genetitsjeski polimorfizm v popoeljatsii severnogo olenja (Rangifer tarandus) Respoeblika Tyva (Todzjinskogo rayona)
4. Reindeer Eyes Adjust to Arctic Dark. ScienceShot (29 oktober 2013).
5. Why Are Reindeer Eyes Golden In Summer But Blue In Winter?. National Geographic (29 oktober 2012).
6. (en) Wilson, D.E. & Mittermeier, R.A. (2011): Handbook of the Mammals of the World. Volume 2 Hoofed Animals, Lynx Edicions
7. Grzimek, B. (1969): Het leven der dieren. Deel XIII Zoogdieren 4, Het Spectrum
8. (en) Ecologists (2010): 'Rare subspecies of deer disappeared into the Altay Nature Reserve', Encyclopedia of Safety
9. (ru) Voronov, G.A. (2010): 'Mlekopitajoesjtsjië Sachalina'
10. Smits, C. (1989): 'Op zoek naar grote zoogdieren in Yukon, Canada', Huid en haar 8(1), p. 13–15
11. (en) Global Biodiversity Information Facility (2011): Rangifer tarandus subsp. dawsoni (Thompson-Seton, 1900)
12. Hendrix, E., Holland, R. & Visser, S. (2012): 'Groen, groener, groenst: Over het verduurzamen van markten'
13. (en) Gravlund, P., Melgaard, M., Pääbo, S. & Arctanger, P. (1998): 'Polyphyletic origin of the small-bodied, high-arctic subspecies of tundra reindeer (Rangifer tarandus)'Molecular Phylogenetics and Evolution', 10(2): 151–159

Mediabestanden

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Rendier op Wikimedia Commons.