Loading AI tools
Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Mathesis Scientiarum Genitrix (Latijn voor Wiskunde is de moeder der wetenschappen) is de spreuk waaronder het Genootschap der Beschouwende en Werkdaadige Wiskunde in 1785 is opgericht in de Nederlandse stad Leiden. Het genootschap startte kort na de oprichting een school die gaandeweg dezelfde naam als het genootschap kreeg.
Aan het einde van de 18e eeuw kolkte het in West-Europa. De soevereiniteit van het volk werd bevochten in de Franse Revolutie en in Engeland voltrok zich de Industriële Revolutie. In die periode bleef de ontwikkeling van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden achter. De Vierde Engelse Oorlog was in 1785 net achter de rug; het leger en de zeemacht verkeerden in deplorabele toestand. Het is de tijd waarin een aantal genootschappen werd opgericht waarvan sommige nu nog bestaan. Zo ook in Leiden: daar besloten enige lieden uit de gegoede burgerij, van mening dat het opleiden van jongens, zowel arm als rijk, een bijdrage kon leveren aan het oplossen van de problemen in de Republiek, tot het oprichten van het genootschap Mathesis Scientiarum Genitrix. Volgens de notulen van de eerste huishoudelijke vergadering gehouden op 23 september 1785, bestond het bestuur uit de heren P. van Campen (geadmitteerd landmeeter, wijnroeijer en leermeester in de wiskunde), A. de Bruin de Neve, A. van Gennep en I. Renier (drie studenten te Leiden), P. Rijk (meester-metselaar)[1] en B. van den Broeck (kunstbeeldhouwer).
Het genootschap kende behalve een bestuur ook twee soorten leden: honoraire en ordinaire leden, afhankelijk van de hoogte van de contributie. Om het genootschap meer aanzien te geven werd de nog jonge prins Willem Frederik (de latere koning Willem I) verzocht de rol van beschermheer op zich te nemen. Hij aanvaardde het beschermheerschap op zestienjarige leeftijd.
Gedurende lange tijd is de naam van het genootschap verbonden geweest aan opleidingen in de techniek.
Mathesis was waarschijnlijk de eerste van dat soort scholen in Nederland. Tijdens de eerste algemene jaarvergadering van het genootschap werd wiskunde "[…] die voortreffelyke Hemeltelg, van goddelyke afkomst, geteeld uit Waarheid en Weldaadigheid, gezoogd aan de borsten der Menschenliefde, onderweezen in de school der onvermoeide standvastigheid […]" genoemd. Wellicht noopte niet alleen de lengte van de naam tot het gebruik van het kortere "Mathesis". De school werd later ook wel "M.S.G." genoemd.
In de beginjaren van Mathesis werden de lessen gegeven ten huize van een van de medeoprichters, Pieter Rijk, aan de Heerengragt 51. Vanaf 1787 werd het onderwijs gegeven in lokalen van de Latijnse School, Lokhorststraat 16 en vanaf 1867 aan de Pieterskerkgracht 13. Het ging daarbij steeds om avondonderwijs. De leerlingen heetten toen "aankwekelingen" en er waren zelfs aankwekelingen "van eer", getuige een papierrol die deel uitmaakt van de collectie van het Stedelijk Museum de Lakenhal te Leiden.
In het jubileumjaar 1935 kreeg het genootschap het predicaat Koninklijk. Ter gelegenheid van dat honderdvijftigjarig bestaan schonken oud-leerlingen een bronzen gedenkplaat aan het dan Koninklijk Genootschap Mathesis Scientiarum Genitrix. Die gedenkplaat is na wat omzwervingen tweehonderdvijfentwintig jaar na de oprichting van wat ook allengs zonder puntjes MSG ging heten, opgehangen op de Pieterskerkgracht. De school was daar tussen 1867 en 1966 gevestigd. Van 1966 tot 1990 is de school gevestigd geweest aan de Dieperpoellaan 2; daar is in 1985 een week lang uitbundig het tweehonderdjarig bestaan gevierd.
Vanaf 1951 gaf MSG ook dagonderwijs en in de periode 1901 tot 1979 verzorgde MSG de theoretische opleiding van leerlingen van de Leidse Instrumentmakersschool, afgekort tot LIS; in 1979 schonk de LIS als blijk van dank een gedenkbord. In 1990 is de M.T.S. MSG — vanaf 1968 was de school een zogeheten Middelbare Technische School — na fusies opgegaan in de MTSL (Middelbare Technische Sectorschool Leiden). In 1996 fuseerde de MTSL met andere instellingen. Als gevolg van deze tweede fusiegolf ontstond het Regionaal Opleidingen Centrum Leiden (ROC Leiden).
Mathesis heeft met de eigen "rekenboeken"[2] aan het begin van de negentiende eeuw bijgedragen aan het wiskundeonderwijs in den lande. Het ging daarbij voornamelijk over de presentatie van het vak op dat niveau. Gold wiskunde toch vooral als een vak waarin de handigheidjes geleerd werden waarvan de timmerman en de koopman gebruik konden maken, in de rekenboeken van MSG kreeg de abstractie en de logische opbouw voor het eerst meer aandacht.[3] Behalve de rekenboeken werd het periodiek "Mengelwerk"[4] uitgegeven. Ook voor het onderwijs in de technische vakken speelde Mathesis een rol van belang. Zo was het de eerste school en de enige school in Nederland waar erkende monteursexamens elektrotechniek konden worden afgelegd.[5] Door het opleiden van vakbekwame handwerkslieden in de "beschouwende en werkdaadige wiskonst", "teekenkonst" en "bouwkonst", later in de elektrotechniek, werktuigbouwkunde en bouwkunde en nog weer later ook in de wegen- en waterbouwkunde, is Mathesis ruim twee eeuwen een factor geweest in de industriële ontwikkeling in en om Leiden. Het opleiden van vakbekwame handwerkslieden had tevens een belangrijk sociaal-emancipatorisch effect.[6]
| 1785 - 1864 schoolcommissie | 1917 - 1919 J. Verwey de Winter |
| 1864 - 1865 J.D. van der Waals | 1919 - 1936 ir. R.J. Verwijs |
| 1865 - 1866 G.A. Oskamp | 1936 - 1939 ir. A. van Dijk |
| 1866 - 1869 onbekend | 1939 - 1954 A. van der Hoogt |
| 1869 - 1870 J.A. van Dijk | 1951 - 1954 ir. W.F. Engels dir. dagschool |
| 1870 - 1874 W.P. Wolters | 1954 - 1968 ir. W.F. Engels |
| 1874 - 1912 P. Dirkshoorn | 1968 - 1983 ing. J. van Waveren |
| 1912 - 1917 L. Vermaas | 1983 - 1990 F. Hermans |
Het genootschap reikte voor bijzondere prestaties van leerlingen de "Erepenning" uit. Op de voorzijde stond Minerva en op de keerzijde was de naam gegraveerd van degene aan wie de penning werd uitgereikt, waarom dat werd gedaan en de datum van de plechtigheid. Ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan ontwierp Willem Vis, muntontwerper te Hazerswoude (1936-2007), een penning (zie hieronder) waarvan de voorzijde nagenoeg gelijk was aan de voorzijde van de Erepenning: alleen stond nu in de rand 1785-1985 waar op de Erepenning natuurlijk slechts 1785 stond. Op het linker deel van de keerzijde was het trappenhuis van het gebouw aan de Dieperpoellaan 2 te zien; de figuurtjes symboliseren de opgaande lijn in de ontwikkeling van de leerling. De herdenkingspenningen werden geslagen in goud (2 stuks), zilver en brons. De zilveren en bronzen exemplaren zijn op ruime schaal verspreid bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan van Mathesis. Door de jaren heen heeft de afbeelding op de voorzijde tevens dienstgedaan als beeldmerk. Daarnaast werden ook wel twee beeldmerken gebruikt die varianten zijn (zie hieronder). Tussen 1970 en 1985 werden voornamelijk de twee beeldmerken gebruikt met de ronde letters MSG in het midden, ontworpen door de directeur J. van Waveren. In 1983 werd daarnaast het eveneens door J. van Waveren ontworpen langgerekte beeldmerk gebruikt. Vanaf 1985 werd het beeldmerk met de pijl gebruikt, ontleend aan de keerzijde van de herdenkingspenning.
.jpg)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
