Lijst van historische kerken in Oost-Friesland

Deze lijst van historische kerken in Oost-Friesland bevat de kerken in Oost-Friesland, meer in het bijzonder de kerken in de Landkreisen Aurich, Leer en Wittmund alsmede de kreisfreie stad Emden. Opgenomen zijn de kerken die gebouwd zijn voor 1933.

Oost-Friesland

Veel van de opgenomen kerken hebben een oudere voorganger gehad. Deze oudere kerken verdwenen als gevolg van sloop wegens bouwvalligheid, (in de oudste tijden werden houten kerken vervangen door stenen kerken), dan wel gingen zij ten onder door oorlogs- of natuurgeweld. Dat lot trof in de twintigste eeuw ook vrijwel alle synagoges. Enkel de synagoge in Dornum bleef gespaard.

Geschiedenis

Oost-Friesland is tegenwoordig een grotendeels protestantse streek. Het westelijke deel, de (Krummhörn, Emden, Reiderland, Moormerland en Leer) is overwegend hervormd, de rest is overwegend luthers. Daarnaast zijn er vijf gereformeerde gemeentes in het westen van de landstreek en meerdere vrije gemeenten, met name Baptisten en Mennonieten.

Voor de Reformatie maakte het westelijke deel van Oost-Friesland deel uit van het middeleeuwse bisdom Münster. Samen met de Groningse Ommelanden vormde dit deel het Aartsdiakonaat Frisia, dat werd onderverdeeld in proosdijen. Het oostelijke deel, grotendeels overeenkomend met het Landkreis Wittmund en een deel van het Landkreis Aurich, maakte deel uit van het toenmalige aartsbisdom Bremen.

Na de Reformatie was er lange tijd geen ruimte voor de katholieke kerk. Pas in 1776 werd de eerste nieuwe katholieke kerk gebouwd. De katholieke kerk kende een duidelijke groei na de Tweede Wereldoorlog toen nogal wat Heimatvertriebene uit de voormalige Duitse gebieden in Oost-Europa hier terechtkwamen.

Materiaal

De eerste kerken in Oost-Friesland waren van hout. Vanaf halverwege de twaalfde eeuw werden stenen kerken gebouwd. In het oosten van Oost-Friesland, het deel dat tot Bremen hoorde, werden de oudste stenen kerken van graniet gebouwd, de kerk van Marx is een goed bewaard voorbeeld. In het westelijk deel werden de eerste kerken van tufsteen gebouwd. De kerk van Arle is een van de weinige die bewaard zijn gebleven.

De grote meerderheid is echter in baksteen gebouwd. De introductie van baksteen was relatief laat, vanaf de dertiende eeuw. Net als in Noord-Nederland waren het de kloosters die een grote rol speelden in de herintroductie van de baksteen.

Architectuur

De oudste kerken zijn vaak eenvoudige zaalkerken in romaanse stijl. De kerken kenmerken zich door kleine rondboogvensters en een veelal inspringende apsis. Afhankelijk van de mogelijkheden van de steensoort worden versieringen aangebracht.

Typerend voor Oost-Friesland is de romanogotiek, hier ook wel "Frühgotik" genoemd, een overgangsstijl tussen romaans en gotiek die het deelt met het aangrenzende Groningerland. Een fraai voorbeeld is de kerk van Grimersum.

Kerken

Plaats	Naam	Afbeelding	Stichtingsjaar	Geloofsrichting	Opmerkingen
Amdorf	Kerk van Amdorf		1769	Luthers	Vervanging voor eerdere romaanse voorganger, orgel van Heinrich Wilhelm Eckmann (1773)
Ardorf	Kerk van Ardorf		1225 ! Eerste helft 13e eeuw	Luthers	Deels graniet en tufsteen, preekstoel uit de Sint-Liudgerkerk (Norden)
Arle	Bonifatiuskerk		1200 ! Omstreeks 1200	Luthers	Tufsteen, granieten fundament, doopvont uit 13e eeuw, orgel van Hinrich Just Müller en Johann Gottfried Rohlfs (1799)
Asel	Sint-Dionysiuskerk		1200 ! Omstreeks 1200	Luthers	Graniet
Aurich	Lambertikerk		1835 ! 1833–1835	Luthers	Classicistiche opvolger van middeleeuwse voorganger, orgel van Jürgen Ahrend (1960/1961)
Aurich	Sint-Ludgeruskerk		1849	Rooms-katholiek	Neoromaans
Aurich	Methodistenkerk		1878	Methodisme
Aurich	Hervormde kerk		1814 ! 1812–1814	Hervormd
Aurich-Oldendorf	Sint-Petruskerk		1310 ! Begin 14e eeuw	Luthers	Doopvont uit de 13e eeuw
Backemoor	Kerk van Backemoor		1252 ! 13e eeuw	Luthers	Orgel van Johann Friedrich Wenthin (1783)
Bagband	Kerk van Bagband		1250 ! Omstreeks 1250	Luthers	Doopvont uit de 13e eeuw, orgel van Heinrich Wilhelm Eckmann
Baltrum	Alte Inselkirche		1826	Luthers
Baltrum	Inselkirche Baltrum		1930 ! 1929/1930	Luthers
Bangstede	Kerk van Bangstede		1290 ! Eind 13e eeuw	Luthers	Orgel van Johann Gottfried Rohlfs (1794–1795)
Bargebur	Kerk van Bargebur		1684	Hervormd	Gebouwd ondanks fel verzet van lutherse gemeenschap
Bedekaspel	Kerk van Bedekaspel		1728	Hervormd	Preekstoel uit 1653 vermoedelijk uit oudere voorganger
Berdum	Maria-Magdalenakerk		1801	Luthers	Houtsnijwerk uit 1650, van Jacob Kröpelin?, waarschijnlijk uit eerdere kerk
Bingum	Matteuskerk		1210 ! Begin 13e eeuw	Luthers	Doopvont uit 14e eeuw
Blersum	Kerk van Blersum		1250 ! Omstreeks 1250–1270	Luthers	Onderste deel graniet, boven baksteen, doopvont uit 12e eeuw
Blomberg	Kerk van Blomberg		1870	Luthers
Böhmerwold	Kerk van Böhmerwold		1703	Hervormd	Orgel (1828) van Johann Gottfried Rohlfs
Borkum	Christuskerk		1899	Luthers
Borkum	Maria Sterre der Zee		1882 ! 1880−1882	Rooms-katholiek
Borkum	Hervormde kerk		1897 ! 1896/1897	Hervormd	Jugendstil
Borssum	Hervormde kerk		1913 ! 1912/1913	Hervormd	Jugendstil
Borssum	Sint-Nicolaaskerk		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	Grafkelder voor lokale hoofdelingenfamilie
Breinermoor	Sebastiaan- en Vincentiuskerk		1784	Luthers
Bunde	Kerk van Bunde		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	In 1280 uitgebouwd tot kruiskerk, toren uit 1840
Burhafe	Sint-Floriaankerk		1821	Luthers	Houten klokkenstoel uit 15e eeuw
Buttforde	Sint-Mariakerk		1220 ! Omstreeks 1220–1240	Luthers	Graniet, orgel van Joachim Richborn (1681)
Campen	Gereformeerde kerk		1905	Gereformeerd
Campen	Hervormde kerk		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	Kerkklok uit 1295
Canhusen	Kerk van Canhusen		1789	Hervormd	Klok (1501) uit het Klooster Sielmönken
Canum	Kerk van Canum		1252 ! 13e eeuw	Hervormd
Carolinensiel	Kerk van Carolinensiel		1776	Luthers
Cirkwehrum	Kerk van Cirkwehrum		1751	Hervormd
Collinghorst	Drievuldigheidskerk		1252 ! 13e eeuw	Luthers
Critzum	Kerk van Critzum		1252 ! 13e eeuw	Hervormd
Detern	Stefanus- en Bartholomeuskerk		1806	Luthers	Klok (13e eeuw) en doopvont (14e eeuw) uit voorganger
Ditzum	Kerk van Ditzum		1252 ! 13e eeuw	Hervormd
Ditzumerverlaat	Kerk van Ditzumerverlaat		1896	Hervormd
Ditzumerverlaat	Baptistenkapel Ditzumerverlaat		1899	Baptisme
Dornum	Sint-Bartholomeuskerk		1270 ! Omstreeks 1270–1290	Luthers	Orgel van Gerhard von Holy (1710/1711)
Driever	Herormde kerk		1875	Hervormd	Toren uit 1696 van voorganger
Dunum	Kerk van Dunum		1200 ! Omstreeks 1200–1220	Luthers	Doopvont uit 13e eeuw
Eggelingen	Kerk van Eggelingen		1351 ! 14e eeuw	Luthers
Eilsum	Kerk van Eilsum		1240 ! Omstreeks 1240–1250	Hervormd
Emden	Grote Kerk		1253 ! 13e–15e eeuw	Hervormd	Tegenwoordig in gebruik als Johannes-a-Lascobibliotheek
Emden	Nieuwe Kerk		1648 ! 1643–1648	Hervormd
Engerhafe	Johannes de Doperkerk		1260 ! Omstreeks 1260–1290	Luthers	Een van de zeven oorspronkelijke Seendkerken in Brookmerland
Esens	Sint-Magnuskerk		1854	Luthers	Orgel van Arnold Rohlfs (1848–1860)
Esklum	Kerk van Esklum		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	Houten voorganger aangetoond
Etzel	Sint-Martinuskerk		1230 ! Omstreeks 1230	Luthers	Deels graniet
Filsum	Sint-Pauluskerk		1250 ! Omstreeks 1250	Luthers
Firrel	Andreaskerk		1907 ! 1906/1907	Luthers
Firrel	Baptistenkapel Firrel		1936	Baptisme	Vervanging van eerdere kapel uit 1896
Flachsmeer	Sint-Bernhardkerk		1861 ! 1860/1861	Katholiek
Forlitz-Blaukirchen	Kerk van Forlitz-Blaukirchen		1848	Luthers
Freepsum	Kerk van Freepsum		1251 ! Midden 13e eeuw	Hervormd
Fulkum	Maria-Magdalenakerk		1862	Luthers	Vervanging van kerk uit de 13e eeuw, doopvont uit 12e eeuw, klokkentoren uit de 13e eeuw
Funnix	Sint-Floriaankerk		1330 ! Omstreeks 1330–1400	Luthers	Orgel van Johann Friedrich Constabel en Hinrich Just Müller (1760–1762)
Gandersum	Kerk van Gandersum		1351 ! 14e eeuw	Hervormd
Greetsiel	Kerk van Greetsiel		1380 ! Omstreeks 1380–1410	Hervormd
Grimersum	Kerk van Grimersum		1275 ! Tweede helft 13e eeuw	Hervormd	Romanogotische zaalkerk met losstaande klokkentoren
Groothusen	Sint-Petruskerk		1451 ! 15e eeuw	Hervormd	Orgel van Johann Friedrich Wenthin (1798–1801)
Groß Midlum	Kerk van Groß Midlum		1250 ! Omstreeks 1250	Hervormd	Romanogotische kerk,apsis toegevoegd in 17e eeuw
Großwolde	Hervormde kerk van Großwolde		1250 ! Omstreeks 1250–1350	Hervormd	Deels gebouwd met materiaal eerdere kerk, doopvont van Bentheimer zandsteen uit circa 1250
Grotegaste	Kerk van Grotegaste		1819	Hervormd	Klokken uit 1352 en 1364
Hage	Sint-Ansgarkerk		1210 ! Begin 13e eeuw	Luthers	Apsis rechthoekig uitgebouwd en toren aangebouwd in 15e eeuw
Hatshausen	Maria-Magdalenakerk		1783	Luthers	Gemeenschappelijke kerk met Ayenwolde, grens tussen beide dorpen loopt dwars door de kerk
Hatzum	Sint-Sebastiaankerk		1290 ! Eind 13e eeuw	Hervormd	Oorspronkelijk een kruiskerk, armen in 17e eeuw afgebroken
Hesel	Ludgerikerk		1742	Luthers	Hergebruik stenen voorganger
Hinte	Kerk van Hinte		1490 ! Eind 15e eeuw	Hervormd	Laatgotiek, klokkentoren uit 13e eeuw
Hollen	Christuskerk		1896	Luthers	Neogotische opvolger van oudere kerk
Holtgaste	Liudgerikerk		1225 ! Eerste helft 13e eeuw	Luthers	In losstaande klokkentoren een van de oudste klokken van Oost-Friesland gedateerd voor 1300, het koor rond 1290 toegevoegd
Holthusen	Kerk van Holthusen		1882	Hervormd
Holtland	Mariakerk		1252 ! 13e eeuw	Luthers	Orgel van Johann Gottfried Rohlfs 1810–1813
Holtrop	Sint-Joriskerk		1251 ! Midden 13e eeuw	Luthers	Orgel van Hinrich Just Müller (1772)
Horsten	Sint-Mauritiuskerk		1251 ! Midden 13e eeuw	Luthers	Baksteen op sokkel van graniet, preekstoel van Jacob Kröpelin (1655), orgel van Samuel Schröder (1731–1733)
Ihren	Baptistenkapel Ihren		1854	Baptisme	Oudste Baptistenkerk in Oost-Friesland
Ihrenerfeld	Kerk van Ihrenerfeld		1908 ! 1907/1908	Hervormd
Ihrhove	Kerk van Ihrhove		1275 ! Tweede helft 13e eeuw	Hervormd	Doopvont van Bentheimer zandsteen uit 16e eeuw
Jarßum	Kerk van Jarßum		1797	Hervormd	Opvolger van kerk uit circa 1300
Jemgum	Hervormde kerk		1351 ! 14e eeuw	Hervormd	Oorspronkelijk een kapel van de Johanniterorde
Jennelt	Kerk van Jennelt		1275 ! Tweede helft 13e eeuw	Hervormd	Sarkofaag van Dodo zu Innhausen und Knyphausen, orgel (1738) van Johann Friedrich Constabel
Jennelt	Baptistenkapel Jennelt		1900 ! Omstreeks 1900	Baptisme	Oorspronkelijk een paardenstal, in 1900 als kerk gewijd
Jheringsfehn	Kerk van Jheringsfehn		1864	Luthers	Staat op de grens tussen Jheringsfehn en Boekzetelerfehn
Juist	Zu den heiligen Schutzengeln		1910 ! 1909–1910	Katholiek
Kirchborgum	Kerk van Kirchborgum		1827	Hervormd
Landschaftspolder	Kerk van Landschaftspolder		1768	Hervormd
Langeoog	Inselkirche		1890 ! 1888–1890	Luthers
Langholt	Kerk van Langholt		1901	Luthers
Larrelt	Kerk van Larrelt		1451 ! 15e eeuw	Hervormd	Toren omstreeks 1300, timpaan uit ongeveer 1200 uit oudere voorganger, orgel van Johannes Millensis (1618/1619)
Leer	Christuskerk		1901	Luthers
Leer	Grote Kerk		1787 ! 1785–1787	Hervormd
Leer	Doopsgezinde kerk van Leer		1825	Doopsgezind
Leer	Sint-Michaëlkerk		1776	Katholiek	Eerste nieuwe katholieke kerk in Oost-Friesland na de Reformatie
Leer	Lutherkerk		1675	Luthers	Na uitbouw in 1738 en 1883 kerkplattegrond in Grieks kruis
Leerhafe	Cecilia- en Margarethakerk		1451 ! 15e eeuw	Luthers	Graniet van voorganger hergebruikt, drie eerdere houten kerken aangetoond
Loga	Vredeskerk		1891	Luthers
Loga	Hervormde kerk		1252 ! 13e eeuw	Hervormd
Logabirum	Kerk van Logabirum		1351 ! 14e eeuw	Luthers
Logumer Vorwerk	Kerk van Logumer Vorwerk		1884	Hervormd	Na de ondergang van Logum werd deze kerk gebouwd, de klok (1495) en preekstoel stammen uit de oude kerk
Loppersum	Kerk van Loppersum		1866	Hervormd	Vervanging van kerk uit 14e eeuw, de oude toren behouden, daarin klokken uit 1411 en 1454
Loquard	Kerk van Loquard		1275 ! Tweede helft 13e eeuw	Hervormd	Doopvont uit 13e eeuw
Manslagt	Kerk van Manslagt		1400 ! Omstreeks 1400	Hervormd	Doopvont uit de vroege 13e eeuw, orgel van Hinrich Just Müller (1776–1778)
Marcardsmoor	Kruiskerk van Marcardsmoor		1907	Luthers
Marienchor	Mariakerk		1668	Hervormd	Waarschijnlijk vervanging van oudere kerk gezien de klok uit 1479
Marienhafe	Mariakerk		1250 ! Omstreeks 1250–1270	Luthers	Een van de zeven seendkerken van Brookmerland, doopvont uit begin 13e eeuw orgel van Gerhard von Holy (1710–1713)
Marx	Sint-Marcuskerk		1200 ! Omstreeks 1200	Luthers
Middels	Kerk van Middels		1200 ! Omstreeks 1200	Luthers	Graniet, doopvont uit de 13e eeuw, orgel van Hinrich Just Müller (1784–1786)
Midlum	Kerk van Midlum		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	Losstaande toren van voor 1300 geldt als de meest scheefstaande toren ter wereld
Mitling-Mark	Kerk van Mitling-Mark		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	Doopvont uit circa 1200
Mittegroßefehn	Kerk van Mittegroßefehn		1857	Luthers
Möhlenwarf	Kerk van Möhlenwarf		1909	Hervormd
Moordorf	Martin Lutherkerk		1893	Luthers
Moorhusen	Baptistenkapel (Moorhusen)		1900	Baptisme
Münkeboe	Kerk van Münkeboe		1900	Luthers
Neermoor	Gereformeerde kerk		1865	Gereformeerd	Oudste gereformeerde kerk in Oost-Friesland
Neermoor	Hervormde kerk (Neermoor)		1797	Hervormd
Nendorp	Kerk van Nendorp		1820	Hervormd
Nesse	Mariakerk		1200 ! Omstreeks 1200	Luthers	Tufsteen, doopvont uit de 13e eeuw
Neuburg	Kerk van Neuburg		1779	Luthers
Neuschoo	Bethlehemkerk		1869	Methodisme
Norden	Baptistenkerk		1900	Baptisme
Norden	Sint-Liudgerkerk		1230 ! Omstreeks 1230–1250	Luthers	Grootste kerk van Oost-Friesland, orgel van Arp Schnitger (1686–1693)
Norden	Sint-Ludgeruskerk		1885	Katholiek
Norden	Doopsgezinde kerk		1662	Doopsgezind
Norderney	Evangelische kerk		1879	Luthers	Als vervanger van houten voorganger uit 1518
Norderney	Sint-Ludgeruskerk		1883	Katholiek
Norderney	Stella Maris		1931	Katholiek	Ontwerp van Dominikus Böhm in de stijl van de nieuwe zakelijkheid
Nortmoor	Sint-Joriskerk		1751	Luthers	Orgel (1773–1775) van Hinrich Just Müller
Nüttermoor	Sint-Petruskerk		1300 ! Omstreeks 1300	Hervormd
Ochtelbur	Kerk van Ochtelbur		1252 ! 13e eeuw	Luthers	Doopvont uit de 13e eeuw
Ockenhausen	Kerk van Ockenhausen		1897 ! Omstreeks 1897	Luthers
Oldendorp	Kerk van Oldendorp		1310 ! Begin 14e eeuw	Hervormd
Oldersum	Kerk van Oldersum		1922 ! 1921/1922	Hervormd	Opvolger van vijftiende-eeuwse kerk die in 1916 na brand wegens bouwvalligheid werd afgebroken
Osteel	Warnfriedkerk		1260 ! Omstreeks 1260–1270	Luthers	Een van de zeven oorspronkelijke Seendkerken in Brookmerland, orgel van Edo Evers uit 1619
Ostgroßefehn	Kerk van Ostgroßefehn		1895 ! 1894/1895	Luthers
Ostrhauderfehn	Petruskerk		1896	Luthers
Petkum	Sint-Antoniuskerk		1252 ! 13e eeuw	Luthers	Doopvont uit de 13e eeuw
Pewsum	Nicolaaskerk		1451 ! 15e eeuw	Luthers
Pilsum	Kruiskerk		1290 ! Eind 13e eeuw	Hervormd	Vieringtoren, bronzen doopvont uit 1472, orgel van Valentin Ulrich Grotian (1694)
Plaggenburg	Andreaskerk		1904	Luthers
Pogum	Kerk van Pogum		1776	Luthers	Op ouder fundament, orgel van Johann Adam Berner (1758–1759)
Potshausen	Sint-Martinuskerk		1865	Luthers	In 1409 werden kerk en dorp door Focko Ukena in de as gelegd, Piëta (rond 1500), retabel uit 1647
Reepsholt	Sint-Mauritiuskerk		1252 ! 13e eeuw	Luthers	Orgel van Johann Friedrich Wenthin (1788/1789)
Remels	Sint-Martinuskerk		1210 ! Begin 13e eeuw	Luthers	Deels graniet en tufsteen, toren uit 1897–1898
Resterhafe	Sint-Mattheuskerk		1290 ! Eind 13e eeuw	Luthers	Granieten fundament
Rhaude	Kerk van Rhaude		1351 ! 14e eeuw	Luthers
Riepe	Kerk van Riepe		1554	Luthers
Roggenstede	Kerk van Roggenstede		1251 ! Midden 13e eeuw	Luthers	Preekstoel uit 15e eeuw, het altaar uit de 16e eeuw stond eerder in de kerk van Dornum
Rorichum	Nicolaaskerk		1351 ! 14e eeuw	Hervormd	Toren duidelijk ouder dan de kerk, waarschijnlijk van voorganger
Rysum	Kerk van Rysum		1451 ! 15e eeuw	Hervormd	Orgel uit 1457, toren vernieuwd in 1585
Sankt Georgiwold	Kerk van St. Georgiwold		1689	Hervormd
Siegelsum	Kerk van Siegelsum		1822	Luthers	Orgel uit 1842–1845 van Arnold Rohlfs
Simonswolde	Kerk van Simonswolde		1290 ! Eind 13e eeuw	Hervormd	Orgel van Hinrich Just Müller (1777)
Spiekeroog	Alte Inselkirche		1696	Luthers	Oudste kerk op Oost-Friese eilanden
Stapelmoor	Kerk van Stapelmoor		1210 ! Begin 13e eeuw	Hervormd	Kruiskerk in de vorm van een grieks kruis, doopvont uit de 13e eeuw, orgel van Bartelt Immer
Stedesdorf	Sint-Aegidiuskerk		1150 ! Omstreeks 1150	Luthers	Tufsteen, een van de oudste parochiekerken in het voormalige bisdom Bremen, geldt als oudste bewaard gebleven kerk in Oost-Friesland. Orgel van Valentin Ulrich Grotian (1696)
Steenfelde	Kerk van Steenfelde		1401 ! 14e/15e eeuw	Luthers	In 1429 ingestort en opnieuw opgebouwd
Strackholt	Barbarakerk		1240 ! Omstreeks 1240	Luthers	Kruiskerk, in 1853 ingrijpend verbouwd, orgel van Gerhard Janssen Schmid (1798–1799)
Suurhusen	Hervormde kerk van Suurhusen		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	Toren in Guinnessboek als scheefste in de wereld
Tergast	Kerk van Tergast		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	Oudere kerk aangetoond
Thunum	Sint-Mariakerk		1842	Luthers	Klokkentoren uit 1600
Timmel	Petrus en Pauluskerk		1736	Luthers	Toren uit 1850
Twixlum	Kerk van Twixlum		1451 ! 15e eeuw	Hervormd	Toren uit 1400, kerk zwaar beschadigd tijdens Tweede Wereldoorlog
Uphusen	Kerk van Uphusen		1440 ! Omstreeks 1440	Hervormd	Vervanging van eerdere kerk uit 13e eeuw, orgel van W.C.J. Höffgen (1825–1831)
Upleward	Kerk van Upleward		1325 ! Eerste helft 14e eeuw	Hervormd
Uttum	Kerk van Uttum		1252 ! 13e eeuw	Hervormd	Toren uit 1527, bronzen doopvont uit 1474, preekstoel uit 1580, orgel uit 1660
Veenhusen	Kerk van Veenhusen		1400 ! Omstreeks 1400	Hervormd	De kerk stond oorspronkelijk in Uphusen, afgebroken en in Veenhusen opnieuw opgebouwd, toren uit 1869
Vellage	Kerk van Vellage		1400 ! Omstreeks 1400	Hervormd	Enige bewaard gebleven kloosterrestant van de Johanniterorde, toren 15e/16e eeuw aangebouwd
Victorbur	Kerk van Victorbur		1250 ! 1250	Luthers	Losstaande toren 19e eeuw, retabel uit 1657, preekstoel uit 1697
Visquard	Kerk van Visquard		1290 ! Eind 13e eeuw	Hervormd	Toren rond 1300; in de 18e eeuw gewelven in het schip vervangen door hout, gewelf van het koor behouden, preekstoel uit 1729
Völlen	Petrus en Pauluskerk		1451 !	Luthers	Klok uit 1330, retabel uit de 15e eeuw, toren uit 1559
Völlenerkönigsfehn	Christuskerk		1907	Luthers
Warsingsfehn	Jacobikerk		1894	Luthers
Weene	Sint-Nicolaaskerk		1290 ! Eind 13e eeuw	Luthers
Weener	Kerk van Weener		1492	Hervormd	Oorspronkelijke kerk in 1230 als apsis gebouwd, in 1462 vergroot met een koor, diverse uitbreidingen, orgel van Arp Schnitger uit 1710, toren uit 1738
Weener	Sint-Jozefkerk		1843 ! 1842/1843	Katholiek
Weenermoor	Kerk van Weenermoor		1824	Hervormd	De derde dorpskerk, twee voorgangers moesten wijken voor de turfwinning
Werdum	Sint-Nicolaaskerk		1327	Luthers	Koor uit 1476, toren uit 1763; preekstoel uit 1670, retabel en doopvont uit 18e eeuw
Westeraccum	Petruskerk		1270 ! Omstreeks 1270–1300	Luthers	Apsis met granieten fundament en baksteen. Het oorspronkelijke gewelf is bewaard. Preekstoel uit 1694
Westerbur	Kerk van Westerbur		1753	Luthers	Gebouwd op de fundamenten van een voorganger, wellicht van tufsteen
Westerende-Kirchloog	Sint Martinuskerk		1290 ! Eind 13e eeuw	Luthers	Doopvont uit 12e/13e eeuw, retabel uit 1652, preekstoel uit 1737, orgel van Johann Friedrich Wenthin (1793)
Westerholt	Kerk van Westerholt		1250 ! Omstreeks 1250–1270	Luthers	Baksteenkerk gebouwd op granieten basis; preekstoel uit de 16e eeuw
Westerhusen	Kerk van Westerhusen		1451 ! 15e eeuw	Hervormd	Toren uit de 13e eeuw; gotische fresco's; orgel van Jost Sieburg (1642–1643)
Westochtersum	Kerk van Westochtersum		1260 ! Omstreeks 1260–1290	Luthers	Doopvont uit de 13e eeuw, orgel van Christian Klausing (1734–1737), altaar uit 1740
Westrhauderfehn	Kerk van Westrhauderfehn		1848	Luthers	Klokkentoren uit 1885/1886
Westrhauderfehn	Sint-Bonifatiuskerk		1906	Katholiek	Beeld van een Piëta uit circa 1480, wellicht afkomstig uit het opgeheven Franciskanerklooster in Aschendorf
Wiegboldsbur	Wibaduskerk		1252 ! 13e eeuw	Luthers	Een van de zeven oorspronkelijke seendkerken van Brookmerland, bronzen doopvont uit 1496, orgel van Wilhelm Eilert Schmid (1818–1819)
Wiesens	Johannes de Doperkerk		1251 ! Midden 13e eeuw	Luthers	De klokken zijn tijdens de bouw van de kerk gegoten, het zijn de oudste nog in gebruik zijnde klokken in Oost-Friesland
Wiesmoor	Kerk van Wiesmoor		1930 ! 1929–1930	Luthers
Wirdum	Kerk van Wirdum		1351 ! 14e eeuw	Hervormd	Avondmaalskelk uit 1592, preekstoel van Jacob Kröpelin (1699)
Wittmund	Sint-Nicolaaskerk		1776	Luthers	Vervanging van eerdere kerk, uit die oude kerk is een kroonluchter uit 1605 en het altaar uit 1653 bewaard gebleven
Wolthusen	Kerk van Wolthusen		1784	Hervormd	Vervanging van eerdere kerk, uit die kerk de avondmaalstafel uit 1611, de klok uit 1620 en de preekstoel uit 1648
Woltzeten	Kerk van Woltzeten		1727	Hervormd	Vervanging van eerdere kerk, fragment van doopvont uit omstreeks 1200
Woquard	Mariakerk		1790	Luthers	Vervanging van ingestorte kerk; Toren uit 1865, orgel van Hinrich Just Müller (1803–1804)
Wybelsum	Kerk van Wybelsum		1700	Hervormd	Kansel, avondmaalstafel, kerkbanken en klokken (uit 1494) stammen uit de kerk van het in 1699 in de Eems verdronken dorp Geerdswehr
Wymeer	Baptistenkapel Wymeer		1900	Baptisme
Wymeer	Kerk van Wymeer		1886	Hervormd