Hoofdkanaal (Oldambt)

Het Hoofdkanaal is een kanaal in de gemeente Oldambt in het oosten van de Nederlandse provincie Groningen. Het loopt van de voormalige Tjamme in het zuiden naar het Boezemkanaal in het noorden en is een belangrijk afwateringskanaal van de landstreek Reiderland. Via het Boezemkanaal is het verbonden met de Dollard.

Het Hoofdkanaal gezien vanaf de Grote Slapersluis naar de Reiderwolderpolder

Het kanaal doorkruist de voormalige polders De Vledder en Finsterwolderhamrik en de droogmakerij (1e afdeling van de) Reiderwolderpolder om via de Grote Slapersluis (vroeger Beerstersluis of Binnenzeesluis) uit te stromen in het Boezemkanaal in de Carel Coenraadpolder.

Over het kanaal liggen twee autobruggen (bij de Weg Finsterwolderhamrik en Reiderwolderpolder) en een voetgangersbrug (over de Grote Slapersluis). Ter hoogte van de voormalige Bellingworderzijl bij Kostverloren werd in 1974 het grote poldergemaal Hongerige Wolf gebouwd^[1], destijds het grootste poldergemaal van Groningen en het eerste poldergemaal dat op aardgas draaide^[2] (later werd de aandrijving elektrisch). De Grote Slapersluis is aangewezen als rijksmonument en is in 2012 gerestaureerd.^[3]

Geschiedenis

Voorgeschiedenis

Voor de aanleg van het kanaal verliep de afwatering via twee afwateringskanalen die beiden spuiden op de Dollard ter plekke van Hongerige Wolf (bij de Ganzedijk, Egyptische Dijk of Egypterdijk)^[4][5]:

• het Beer(t)sterdiep of Beer(t)sterzijldiep, gegraven in 1636 voor het Vierkarspelenzijlvest met Finsterwolde en tot 1686 ook Bellingwolde. Dit kanaal spuide via de Beer(t)sterzijl of Finsterwolderzijl op de buitendijkse wadpriel Beertstermude
• het Buiskooldiep en het Bellingwolderzijldiep, gegraven in 1657:voor het Bellingwolderzijlvest. Dit kanaal spuide eerst ook via de Beertsterzijl, maar nadat deze in 1686 was weggespoeld werd deze in 1704 omgeleid naar de (nieuwe) Bellingwolderzijl, ten oosten van de Beersterzijl. Dit diep liep buitendijks verder als de Bellingwolder Mude. Op de Bellingwolderzijl werd ook de Buiten-Tjamme ingelaten.

Kort na 1704 werden beide zijlen versterkt met een retranchement: een batterij bij de Beertsterzijl en een hoornwerk aan beide zijden van de dijk.

Aanleg

In 1862 werd de 1e afdeling van de Reiderwolderpolder ingedijkt aan noordwestzijde van de voorgenoemde sluizen. Bij de aanleg van deze nieuwe polder werd de Beersterzijl opgeheven en werd aan zeezijde van de Reiderwolderpolder de nieuwe Beersterzijl of Reiderlanderbuitensluis gebouwd. Het Hoofdkanaal (oorspronkelijk onder de naam Bellingwolderzijldiep of Beersterdiep) werd in het verlengde van het Bellingwolderzijldiep doorgegraven tot aan de nieuwe sluis. Het Beersterdiep werd hierop binnendijks aangesloten. Buitendijks stroomde het hoofdkanaal verder als door een nieuw gegraven tracé van de Beertster Mude naar het Groote Gat van de Dollard.

Wijzigingen

Met de aanleg van de Carel Coenraadpolder in 1924 werd de Beerster Mude vervangen door het nieuwe Boezemkanaal, dat langs de zuidrand van de Carel Coenraadpolder naar het oosten toe via de Nieuwe Buitengeul van Reiderland en de Buiten-A of Skanskerdiep uitstroomde naar het Groote Gat via de nieuwe Buitenzeesluis. Daarbij werd de bestaande Bellingwolderzijl in 1925 vervangen door de Beertstersluis of Binnenzeesluis (tegenwoordig Grote Slapersluis genoemd).^[6][7] De Beerster Mude kreeg daarop de naam 'Oude Mude' en werd omgevormd tot een tochtsloot, die eindigt bij de dijk bij het Ambonezenbosje.

In de jaren 1960 waren er plannen voor een nieuw buitendijks Dollardkanaal met bijbehorende nieuwe polders. Deze plannen werden echter door toedoen van vooral de Waddenvereniging geblokkeerd. In het kader van de dijkversterking werd het Boezemkanaal omstreeks 1990 doorgetrokken in de richting van de vernieuwde Nieuwe Statenzijl, waardoor de Buitenzeesluis kwam te vervallen.

In het kader van de Ruilverkaveling Beerta werd het Bellingwolderzijlddiep omstreeks 1980 volledig hergraven. Het nieuwe Hoofdkanaal,ligt verder oostelijk en sluit aan op de voormalige loop van de Tjamme. Het Beertsterdiep kwam grotendeels, het Buiskooldiep helemaal te vervallen.

Zie ook

• Vierkarspelenzijlvest
• Bellingwolderzijlvest
• Reiderland (waterschap)
• Reiderzijlvest
• Dollardzijlvest

• 
  De overgang van het Hoofdkanaal naar het Boezemkanaal gezien vanaf de Grote Slapersluis richting de Carel Coenraadpolder. Het Hoofdkanaal liep hier vroeger rechtdoor als de Beerster Mude (later Oude Mude) naar de Dollard
• 
  Overgang van het Hoofdkanaal (achter) naar het Boezemkanaal (links) net buiten de Grote Slapersluis
• 
  Rolbrug over de Grote Slapersluis

Bronnen, noten en/of referenties

1. Hongerige Wolf. De Nederlandse gemalenstichting. Gearchiveerd op 20 november 2021. Geraadpleegd op 20-11-2021.
2. Aardgas voor waterpompen O. Groningen p. 19. Nieuwsblad van het Noorden (16-8-1973). Geraadpleegd op 20-11-2021.
3. Ronald Niemeijer, Grote Slapersluis in ere hersteld. RTV Noord (26-1-2012). Gearchiveerd op 20 november 2021. Geraadpleegd op 20-11-2021.
4. Muntinga, J.E, Het landschap Westerwolde. Een landbouwkundige studie p. 66. Wolters (1945). Gearchiveerd op 31 juli 2023. Geraadpleegd op 20-11-2021.
5. Libau (oktober 2010), Nota archeologie gemeente Oldambt (gearchiveerd), p. 24
6. Grote Slapersluis. Stichting Historische Sluizen en Stuwen Nederland. Gearchiveerd op 20 november 2021. Geraadpleegd op 20-11-2021.
7. Directie Algemene Dienst, Beschrijving van de Provincie Groningen behorende bij de Waterstaatskaart p. 145. Ministerie van Verkeer en Waterstaat (1961). Gearchiveerd op 31 juli 2023. Geraadpleegd op 20-11-2021.