Hondachtigen

De hondachtigen (Canidae) omvatten circa 35 soorten, waaronder vossen, wolven en jakhalzen. Er leven zes soorten in het wild in Europa: goudjakhals, wolf, vos, poolvos, steppevos en wasbeerhond. De laatste soort is in Europa een exoot.

Hondachtigen
De wolf (Canis lupus) is een van de bekendste vertegenwoordigers binnen de familie van de hondachtigen.
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Mammalia (Zoogdieren) Orde: Carnivora (Roofdieren) Onderorde: Caniformia
Familie
Canidae Fischer, 1817
Een wolf op het Iberisch Schiereiland.
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Hondachtigen op Wikispecies
Portaal    Biologie Zoogdieren

Kenmerken

De meeste leden van de familie hebben lange poten, vijf tenen aan de voorpoten en vier tenen aan de achterpoten. De klauwen zijn niet intrekbaar zoals bij katachtigen (Felidae). De staart is lang en bedekt met haar.

Leefwijze

Hondachtigen zijn aangepast aan het jagen van prooidieren op open grasvlakten door middel van de achtervolging. Veel hondachtigen kunnen grote afstanden afleggen. De meeste soorten kunnen zich goed aanpassen aan omstandigheden en zijn opportunisten. Ze hebben een goed ontwikkelde reukzin.

Voortplanting

Mannetjes hebben een penisbot. Dit penisbot wordt door de eikel bedekt. Op de basis van de penis bevindt zich een zwellichaam (bulbus glandis) dat tijdens de copulatie opzwelt. Daardoor kunnen de dieren na de paring vast blijven zitten. Meestal krijgen hondachtigen maar één worp per jaar. Beide ouders (voor de mannelijke exemplaren bestaan per soort diverse namen, zoals reu of rekel, vrouwtjes worden vaak teef genoemd) zorgen meestal voor de jongen.

Taxonomie

Systematische indeling van de hondachtigen:

• Familie Canidae - Hondachtigen
  • Geslacht Canis (Honden)
    • Wolf (Canis lupus)^[1]
      • Europese wolf (Canis lupus lupus)
      • Kaspische wolf (Canis lupus cubanensis)
      • Indische wolf (Canis lupus pallipes)
      • Russische wolf (Canis lupus communis)
      • Witte wolf (Canis lupus albus)
      • Poolwolf (Canis lupus arctos)
      • Amerikaanse wolf (Canis lupus lycaon)
      • Nebraskawolf (Canis lupus nubilus)^[2]
      • Mackenziewolf (Canis lupus occidentalis)^[2]
      • Mexicaanse wolf (Canis lupus baileyi)
      • Ezowolf (Canis lupus hattai) †
      • Japanse wolf (Canis lupus hodophilax) †
    • Hond (Canis familiaris)
      • Dingo (Canis familiaris dingo)
    • Canis lycaon
    • Rode wolf (Canis rufus)
    • Coyote of prairiewolf (Canis latrans)
    • Goudjakhals of gewone jakhals (Canis aureus)
    • Canis lupaster
    • Ethiopische wolf (Canis simensis)
  • Geslacht Lupulella
    • Gestreepte jakhals (Lupulella adusta)
    • Zadeljakhals (Lupulella mesomelas)
  • Geslacht Lycaon
    • Afrikaanse wilde hond of hyenahond (Lycaon pictus)
  • Geslacht: Cuon^[3]
    • Aziatische wilde hond, rode hond of alpenhond (Cuon alpinus)
      • Gewone alpenhond (Cuon alpinus alpinus)^[2]
      • Turkestaanse alpenhond (Cuon alpinus hesperius)^[2]
      • Maleise rode hond of Adjak (Cuon alpinus sumatrensis)^[2]
  • Geslacht Nyctereutes
    • Wasbeerhond (Nyctereutes procyonoides)
    • Japanse wasbeerhond (Nyctereutes viverrinus)
  • Geslacht Chrysocyon
    • Manenwolf (Chrysocyon brachyurus)
  • Geslacht Speothos
    • Boshond (Speothos venaticus)
  • Geslacht Cerdocyon
    • Krabbenetende vos (Cerdocyon thous)
  • Geslacht Atelocynus
    • Kortoorvos (Atelocynus microtis)
  • Geslacht Lycalopex (Zuid-Amerikaanse vossen)
    • Andesvos (Lycalopex culpaeus)
    • Darwins vos (Lycalopex fulvipes)
    • Azaravos (Lycalopex gymnocercus)
    • Peruviaanse woestijnvos (Lycalopex sechurae)
    • Braziliaanse vos (Lycalopex vetulus)^[2]
    • Patagonische vos (Lycalopex griseus)
  • Geslacht Dusicyon
    • Falklandwolf (Dusicyon australis) †
    • Dusicyon avus †
  • Geslacht Otocyon
    • Grootoorvos of lepelhond (Otocyon megalotis)
  • Geslacht Urocyon (Grijze vossen)
    • Grijze vos (Urocyon cinereoargenteus)
    • Eilandvos (Urocyon littoralis)
  • Geslacht: Vulpes (Gewone vossen)
    • Vos (Vulpes vulpes)
    • Steppevos (Vulpes corsac)
    • Poolvos (Vulpes lagopus)
    • Bengaalse vos (Vulpes bengalensis)
    • Afghaanse vos (Vulpes cana)
    • Kaapse vos of Kamavos (Vulpes chama)
    • Tibetaanse zandvos of Tibetaanse vos (Vulpes ferrilata)
    • Grootoorkitvos (Vulpes macrotis)
    • Oostelijke zandvos of vale vos (Vulpes pallida)
    • Zandvos (Vulpes rueppelli)
    • Kitvos (Vulpes velox)
    • Fennek of woestijnvos (Vulpes zerda)

In onderstaand cladogram wordt de onderlinge verwantschap van de hedendaagse hondachtigen weergegeven:

Canidae

Canini Canina Canis familiaris (huishond) Canis lupus (wolf) Canis latrans (prairiewolf) Canis lupaster Canis simensis (Ethiopische wolf) Canis aureus (goudjakhals) Cuon alpinus (Aziatische wilde hond) Lycaon pictus (Afrikaanse wilde hond) Lupulella mesomelas (zadeljakhals) Lupulella adusta (gestreepte jakhals) Cerdocyonina Speothos venaticus (boshond) Chrysocyon brachyurus (manenwolf) Lycalopex Lycalopex vetulus (Braziliaanse vos) Lycalopex fulvipes (Darwins vos) Lycalopex griseus (Patagonische vos) Lycalopex gymnocercus (Azaravos) Lycalopex culpaeus (Andesvos) Lycalopex sechurae (Peruviaanse woestijnvos Cerdocyon thous (krabbenetende vos) Atelocynus microtis (kortoorvos) Vulpini Otocyon megalotis (lepelhond) Nyctereutes procyonoides (wasbeerhond) Vulpes Vulpes zerda (fennek) Vulpes cana (Afghaanse vos) Vulpes chama (Kaapse vos) Vulpes vulpes (vos) Vulpes rueppellii (zandvos) Vulpes corsac (steppevos) Vulpes ferrilata (Tibetaanse zandvos) Vulpes macrotis (kitvos) Vulpes lagopus (poolvos) Urocyon Urocyon littoralis (eilandvos) Urocyon cinereoargenteus (grijze vos)

Afbeeldingen

• 
  De poolvos (Vulpes lagopus) komt onder meer voor op de toendra van Noord-Europa
• 
  De vos (Vulpes vulpes) komt ook in Nederland in het wild voor
• 
  Afrikaanse wilde hond of hyenahond (Lycaon pictus)
• 
  De steppevos (Vulpes corsac) wordt binnen Europa alleen op de steppen in het zuiden van Rusland waargenomen
• 
  Een andesvos (Lycalopex culpaeus) in Argentinië
• 
  Een Aziatische wilde hond (Cuon alpinus) in India
• 
  De goudjakhals komt onder meer voor in Zuidoost-Europa en breidt zich langzaam uit in noordelijke en noordwestelijke richting

Roofdieren (Carnivora)

Caniformia:	Beren · Hondachtigen · Kleine panda's · Marterachtigen · Oorrobben · Stinkdieren · Walrussen · Wasberen · Zeehonden
Feliformia:	Aziatische linsangs · Civetkatachtigen · Hyena's · Katachtigen · Madagaskarcivetkatten · Mangoesten · Pardelroller

Geslachten en soorten van hondachtigen (Canidae)

Atelocynus:	Kortoorvos (A. microtis)
Canis:	Goudjakhals (C. aureus) · Hond (C. familiaris) · Coyote (C. latrans) · Canis lupaster · Wolf (C. lupus) · Canis lycaon · Rode wolf (C. rufus) · Ethiopische wolf (C. simensis)
Cerdocyon:	Krabbenetende vos (C. thous)
Chrysocyon:	Manenwolf (C. brachyurus)
Cuon:	Aziatische wilde hond (C. alpinus)
Lupulella:	Gestreepte jakhals (L. adusta) · Zadeljakhals (L. mesomelas)
Lycalopex:	Andesvos (L. culpaeus) · Darwins vos (L. fulvipes) · Patagonische vos (L. grisea) · Azaravos (L. gymnocerca) · Peruviaanse woestijnvos (L. sechurae) · Braziliaanse vos (L. vetula)
Lycaon:	Afrikaanse wilde hond (L. pictus)
Nyctereutes:	Wasbeerhond (N. procyonoides) · Japanse wasbeerhond (N. viverrinus)
Otocyon:	Grootoorvos (O. megalotis)
Speothos:	Boshond (S. venaticus)
Urocyon:	Grijze vos (U. cinereoargenteus) · Eilandvos (U. littoralis)
Vulpes:	Bengaalse vos (V. bengalensis) · Afghaanse vos (V. cana) · Kaapse vos (V. chama) · Steppevos (V. corsac) · Tibetaanse zandvos (V. ferrilata) · Poolvos (V. lagopus) · Grootoorkitvos (V. macrotis) · Oostelijke zandvos (V. pallida) · Zandvos (V. rueppelli) · Kitvos (V. velox) · Vos (V. vulpes) · Fennek (V. zerda) ·

Bronnen, noten en/of referenties

1. (en) Sillero-Zubiri, C. (2011). Family Canidae (Dogs). In: Don E. Wilson, Russell A. Mittermeier (Eds.) Handbook of the Mammals of the World. Band 1: Carnivores. Lynx Edicions, Barcelona 2009, ISBN 978-84-96553-49-1
2. Grzimek, B. et al. (1972). Het leven der dieren: Deel XII Zoogdieren 3. Uitgeverij Het Spectrum N.V., Utrecht/Antwerpen. ISBN 9789027486288
3. (en) Wozencraft, W.C. (2005). Order Carnivora. In: Wilson, D.E. & Reeder, D.M. (Eds.) Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0