Afrika Museum

Afrika Museum
	Ingang Afrika Museum (2007)
Locatie	Berg en Dal
Type	Openbaar museum
Opgericht	1954
Sluiting	27 november 2023
Aantal bezoekers	72.000 (2015)
	Officiële website;
Portaal	Kunst & Cultuur

Het Afrika Museum was een museum gelegen nabij het dorp Heilig Landstichting in de Nederlandse gemeente Berg en Dal (provincie Gelderland). Het museum is onder meer gewijd aan Afrikaanse kunst en cultuur. Het is ontstaan in 1954 uit de verzamelingen van de paters en broeders van de Congregatie van de Heilige Geest (spiritijnen). Deze orde verzamelde Afrikaanse voorwerpen uit haar missiegebied in Tanzania.^[1]^[2] De voorwerpen kwamen in Nederland terecht via missionarissen, missiebisschoppen, Afrikaanse leken en Afrikaanse ambassades. Ook werden voorwerpen aangekocht.^[3] Het museum opende in 1954 zijn deuren en werd in 1958 uitgebreid. Het beheer was in handen van in Afrikaanse kunst gespecialiseerde conservatoren.

Snelle feiten Locatie, Type ...

Sluiten

Het museum omvatte een binnenmuseum waarin een grote collectie Afrikaanse kunst was opgenomen die aandacht besteedde aan Afrikaanse architectuur, Afrikaanse visies op kunst en schoonheid, Afrikaanse kunst en religie en samenleving. Daarnaast was er ook een in Nederland uniek buitenmuseum met een combinatie van openluchtmuseum-bouwwerken zoals een origineel Kusasi-woonerf uit Ghana, een kampement van Baka-pygmeeën uit Kameroen, een palaverhuis, een Sotho-woonerf uit Lesotho, Toffinou-paalwoningen uit Benin, Dogon-woonerf uit Mali en beelden uit Zimbabwe. Het vernieuwde buitenmuseum is in 1987 door prins Claus geopend. Sinds dat jaar kreeg het museum ook een exploitatiesubsidie van het Rijk. Als unieke museale publiekstrekker en kenniscentrum van klassieke en moderne Afrikaanse kunst groeide in de jaren daarna de reputatie van het Afrika Museum nationaal en internationaal.

In 2005 is het museum ingrijpend verbouwd en uitgebreid. Sedert 2014 was het museum in het kader van het centralisatiebeleid van de overheid een van de locaties van het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMvW), waarvan ook het Tropenmuseum in Amsterdam, het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden en het Wereldmuseum in Rotterdam deel uitmaken.^[4] Het museum verloor de eigen in Afrikaanse kunst gespecialiseerde directie.

Het NMvW is sindsdien de huurder van het museum en heeft de collectie van zo'n 8000 stukken in bruikleen.^[5] Toenmalig directeur Stijn Schoonderwoerd gaf in april 2019 aan dat het museum kunstwerken uit de collectie die in de koloniale tijd geroofd zijn, wil teruggeven aan de landen van herkomst. Het museum gaat zelf uitzoeken welke kunstvoorwerpen voor teruggave in aanmerking komen. Er waren tot maart 2019 geen claims ontvangen voor museumstukken van Wereldmuseum Berg en Dal.^[6] In september 2020 kwam het museum landelijk in het nieuws nadat Franssprekende activisten hadden geprobeerd een beeld te stelen uit het museum. De activisten meenden dat het Wereldmuseum Berg en Dal spullen herbergt die geplunderd en gestolen zouden zijn tijdens de kolonisatie van Afrika.^[7]^[8] De activisten stonden in Parijs terecht wegens poging tot een vergelijkbare diefstal en werden daar veroordeeld.^[9]

In 2021 bleek er onenigheid te bestaan tussen de onderdelen van Nationaal Museum van Wereldculturen over de koers van het museum.^[10] De Congregatie van de Heilige Geest, die eigenaar is van de gebouwen en de collectie van Wereldmuseum Berg en Dal en die het terrein verhuurt aan het Nationaal Museum, wilde niet dat het buitenmuseum met unieke exemplaren van Afrikaanse architectuur gesloopt zou worden. Zonder instemming van de eigenaar werden wandschilderingen van het buitenmuseum overgeschilderd, waardoor een belangrijk deel van Afrikaanse symboliek op de buitenmuren is vernietigd. De paters willen vanaf 2025, bij expiratie van de lopende contractperiode, de samenwerking met het Nationaal Museum van Wereldculturen beëindigen vanwege voornoemd meningsverschil. Hierdoor zou Wereldmuseum Berg en Dal, zoals de directie van het NMvW het Afrika Museum in 2023 is gaan noemen, volgens het Nationaal Museum niet meer in aanmerking komen voor subsidie, hetgeen leidde tot de sluiting van het museum op 27 november 2023.^[11]^[12] Volgens een woordvoerder van de congregatie heeft het NMvW sinds 2014 de naam Afrika Museum verkwanseld.^[13] De mogelijkheden tot een doorstart worden onderzocht.