कालीघाट काली मन्दिर (बङ्गाली: কালীঘাট মন্দির) पश्चिम बङ्गाल, भारतमा अवस्थित हिन्दु देवी कालिको मन्दिर हो । [1] यो एक ५१ वटा हिन्दु शक्तिपीठ मध्ये एक हो ।
| कालीघाट काली मन्दिर | |
|---|---|
 कालीघाटको काली देवीको चित्र | |
| प्राथमिक विवरण | |
| स्थान: | कलकत्ताको अडि गङ्गाको किनारमा अवस्थित |
| सम्बन्धन | हिन्दुत्व |
| राज्य | पश्चिम बङ्गाल |
| देश | भारत |
| निर्माता | सन्तोष रोय चौधरी (सबर्न रोय चौधरी) |
कालीघाट कलकत्ताको हुगलि नदिको किनारमा रहेको काली देवीमा समर्पित घाट थियो । कलकत्ता सहरको नाम पनि कालीघाट भन्ने शब्दबाट ल्याइएको भनिन्छ । नदी भने समय वित्दै जाँदा मन्दिर परिसरबाट टाढा हुदै गएको छ । मन्दिर अहिले सानो कुलो अडि गङ्गाको किनारमा रहेको छ जुन हुगली नदिसँग जोडिएको छ । अडि गंगा हुगली नदिको वास्तविक वाटो थियो, त्यही भएर यसको नाम अडि (वास्तविक) गंगा राखिएको हो ।
पूजाअर्चना
यो मन्दिरमा भारत लगायत नेपालबाट समेत धर्मावलम्बीहरूबाट जाने गर्दछन् ।
पौराणिक कथा
कालीघाट भारतको ५१ वटा शक्तिपीठ मध्ये एक मानिन्छ, यस स्थानमा शिवको रूद्र तान्दवको दौरान सतिका विभिन्न अङ्गहरू खसेको मान्यता रहेको छ । कालीघाटमा सतिको दाँया खुट्टाको बुढी औला खसेको मानिन्छ । सन् १५७० जनवरीमा जिया गनोपाध्यायका श्रीमती पद्यमवती देवीले काली कुण्डमा दिव्य ज्योती देखेका थिए, यसको सोधखोज गर्दा मानव खुट्टाको आकारको ढुंगावाट उक्त ज्योती आएको पाइएको थियो । [2]
इतिहास
हालको कालीघाट मन्दिर २०० वर्ष पूरानो रहेको छ यद्यपी यसको उल्लेख १५ औँ शताब्दिमा तयार गरिएको मनसार भाषण तथा १७ औँ शताब्दिको कवि कनकन चान्दिमा गरिएको छ । काली मन्दिरको उल्लेख लालमोहन विद्यानिधीको 'समबन्ध निरनोय' समेत रहेको छ । [3]
वास्तविक मन्दिर एउटा सानो झोपडिमा थियो । हालको मन्दिर सवर्ना रोय चौधरी परिवारको सन्तोष रोय चौधरीद्वारा निर्माण गरिएको थियो ।[4] सन् १७९९ मा सन्तोष रोय चौधरीको मृत्यु पश्चात उनका नाती राजिवलोचन रोय चौधरीले यस मन्दिरको निर्माण सन् १८०९ मा गराएका थिए । यस मन्दिरका वास्तविक मालिक सवर्ना रोय चौधरीका परिवार थिए ।[5] रोय परिवारले ५९५ विघा जग्गा मन्दिरलाई प्रदान गरेका थिए ।[6] सवर्ना रोय परिवारद्वारा हलदर परिवारलाई कालीघाटको पुरोहितको रूपमा नियुक्त गरिएको थियो ।[7][8] सन् १९६० मा सर्वोच्च अदालयद्वारा मन्दिर व्यवस्थापको लागि सरकारको प्रतिनिधी सहितको कमिटी गठन गरेको थियो । [9]
कालीको मूर्ति
यस मन्दिरमा भएको कालीको मूर्ति अद्वितीय रहेको छ । यसमा बङ्गालमा भएको कालीको मूर्तिको ढाँचालाई अनुसरण गरिएको छैन् । हालको ढुंगाको मूर्ति दुईजना सन्तहरू आत्माराम ब्रम्हचारी तथा ब्रम्हमानन्द गिरीले माता भुवनेश्वरीको मूर्तिको आकारमा तयार गरेका थिए । [10] हालको मूर्तिमा तीन वटा आखा, बाहिर निकालिएको सुनबाट बनेको जिब्रो तथा चारवटा हातहरू रहेको छन्, उक्त हातहरू समेत सुनबाट बनेको हो । उक्त हातहरू मध्ये दुईवटाहरूले वाङ्गो तरवार तथा असुरका राजा 'शुम्भ'को काटिएको टाउको लिएका छन् ।
सन्दर्भ सामग्रीहरू
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
