From Wikipedia, the free encyclopedia
Katalin Karikó (* 17. Januar 1955 in Szolnok) is en ungarsch-US-amerikaansch Biochemikerin. De Swoorpunkt vun hör Forschung liggt up de RNA-vermittelten Immunaktivierung. Gemeensam mit den amerikaanschen Immunoloog Drew Weissman hett se de Mögelkeit opdeckt, dör Nukleosid-Modifikatschoon de Immunogenität vun RNA to ünnerdrücken. Disse Technologie hett den therapeutischen Gebruuk vun mRNA mögelk maakt un bill de Grundlaag för de Entwicklung mRNA-footend COVID-19-Impstoffe (RNA-Impstoff). An‘n 2. Oktober 2023 wurrn hör un Weissman de Nobelpries för Physiologie oder Medizin tospraaken.[1]
Katalin Karikó wurr as Dochter vun en Bookhollersche un en Slachter boren.[2][3] Nahdem se dat Gymnasium in Kisújszállás afslooten harr, fung se 1973 en Biologiestudium an de Universität Szeged an, dat se 1978 afsluuten dee. An de sülvige Universität kreeg se 1982 en Doktertitel in Biochemie. All wiels hör Tiet in Szeged hett se an de Synthetiseeren vun RNA arbeit.
Se hett hör Postdoc-Forschung an dat Institut för Biochemie vun dat Biologische Forschungszentrums vun de Ungarsche Akademie vun de Wetenschapen wieder führt. 1978 wurr se as Informantin vun de ungarsch Geheimpolizei rekruteert, woto se nah eegen Angaven aber erpresst wurr, indem hör Utwirken up hör Karriere oder Repressalien gegen hör Vader androht wurrn. Se harr aber nie nich en Bericht för den Staatssekerheitsdeenst verfaat.[4] 1985 verlor hör Labor sien Finanzeeren un Karikó hett Ungarn mit hör Mann un hör tweejohrig Dochter in Richt USA verlaaten.[5]Bi de Inwannern in de USA hemm se 900 Pfund in en Teddyboor insmuggelt, Geld, dat se dör den Verkoop vun hör Auto un den Koop vun britischen Pund up den Swaartmarkt kreegen harrn.[6]
Se hett denn en Inladen an de Temple University in Philadelphia annommen, wo se dree Johr lang arbeit hett, ansluutend wessel se an de University of Health Science, Bethesda,[7] bevör se af 1989 an de Medizinischen Fakultät vun de University of Pennsylvania arbeiten dee. 1998 hett se den Immunologen Drew Weissman, Perfesser an de University of Pennsylvania, drapen, mit den se dornah an de Entwicklung vun Medikamenten up mRNA-Basis forschen dee. Gemeensam hemm de beid en Ünnernehmen grünnd, dat Karikó as Geschäftsführerin leiten dee. En konkrete Medikamentenentwicklung is scheefgahn, dat vun de beid erlangte Patent up de Technologie wurr vun de Universität verköfft. De Stäe vun Karikó as Assistant Professor wurr vun de Universität nich verlängert, se wurr up en befrist Postdoc-Stäe torüchstuuft.
Se bleev aber liekers de RNA-Forschung trüe. Se hett dat sluutend schafft, de viralen RNA-Moleküle so to modifizeeren, dat se in de minschlich Zellen nich mehr vun de Immunafwehr verneelt wurrn. De Ergevnisse hett Karikó gemeensam mit Weissman apenlich maakt. Derrick Rossi vun de Harvard University hett de Technologie upgreepen un wieder entwickelt. 2010 hett Rossi mit Kollegen de Firma Moderna grünnd. In Düütschland wurrn de Grünner vun Biontech, Uğur Şahin un Özlem Türeci, up Karikó upmarksom, un hemm hör en Stäe anboden. Siet 2013 weer Karikó Senior Vice President bi Biontech, en Positschoo, de se Enn’n September 2022 upgeven hett.[8] Sietdem is se Perfessersche an de Universität Szeged. Parallel dorto is Karikó Adjunct Associate Professor of Neurosurgery an de University of Pennsylvania.[9]
Katalin Karikó is verheiraadt mit den Ingenieur Béla Francia. Hör Dochter Susan Francia is tweefack Olympiasiegerin un weer mehrfack Weltmeestersche in’n Rudern.
Karikó hett in langjohrig Arbeit to de Entwicklung vun de mRNA-Technologien bidragen, de de Grundlaag för Impstoffe gegen COVID-19 un för Medikamente gegen Krebs, Slaganfälle oder Mukoviszidose billen.[10] Kariko un Kollegen hemm de Methood vun de Transfektschoon bruukt un hemm de empfindlichen mRNA-Moleküle in Liposomen packt. Sükse winzigen Nanopartikel kann man Deerten un Minschen injizeeren, ahn en gefährliche Immunreaktschoon uttolösen.[11]
De entscheeden Dörbröök gelung dör den Ersatz vun de oorsprünglichen Uridin-Moleküle in den mRNAs dör Pseudouridin, wodör Nukleosid-modifizeerte mRNA entsteiht.[12] So wurrn in den Impten mehr Proteine (as Antigene) billd. Mittels de impt mRNA sull de behannelt Minsch dat entspreekend Protein as Antigen to de eegen Immuniseeren bispeelswies gegen SARS-CoV-2 herstellen. De Översetten vun de mRNA in en Protein wurrd as Translatischon betekent. De Translatschoon leet sück düchtig stiegern, indem de mRNA vörn en verbetert 5′-Cap-Struktur un achtern, an dat 3'-Enn‘n, en besünners lang poly-A-Sequenz kreeg.[13] Deraart in vitro transkribeert mRNAs billen en nee Klass vun Medikamenten, de de Rull in de Gentherapie spelen kunnen, de inst de DNA todocht weer.[14]
In Budapest gifft dat siet 2021 en Wandbild to hör Ehren,[15] ebenso in Valencia.[16]
2023 wurr hör gemeensam mit Drew Weissman de Nobelpreis för Physiologie oder Medizin todeel. Ehrt wurrn se för hör Opdecken to Nukleosidbasenmodifikatschonen, de de Entwicklung vun wirksam mRNA-Impstoffe gegen COVID-19 mögelk maaken..[17]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
