De Felsenjumpers (Archaeognatha) sünd en Ornen mank de Insekten (Insecta). Bitherto sünd 450 Aarden bekannt. 15 vun jem kaamt ok in Middeleuropa vor. Se weert all to de Machilidae torekent.
| Felsenjumpers | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Systematik | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Wetenschoplich Naam | ||||||||||||
| Archaeognatha | ||||||||||||
| Börner, 1904 |
Kennteken
De meisten Aarden weert 9 bit 18 Millimters lang, de Aart Machilis ingens kann alltohopen bit hen to 23 mms lang weern. Up de Felsenjumpers ehr Lief glimmert meist Schinnen. Upfallen doot de groten Facettenogen, de in'e Midden vun den Kopp tosamenstoten doot. De Föhlspriete sünd bannig lang un könnt bit hen to 250 Leden hebben. Ok de Lippengrabbelers sünd bannig lang. Se weert as Mundwarktüge bruukt. An dat tweede bit negente Segment vun't Achterlief sitt en poorwiesen Rest vun vörmolige Extremitäten an. Se könnt bewegt weern. Ok flacke Spleetfööt finnt sik dor. An de eersten seven Segmente sitt todem so nömmte Coxalblasen an. Ok se sünd poorwiese anleggt, un könnt utstülpt weern. Achtern an sitt denn noch en dreefachen Steert. He besteiht ut en Poor [[Cercus|Cerci] un dat Terminalfilum dortwuschen.
Wie se leven doot
Den Felsenjumper siene Aarden leevt sunnerlich, wo dat fuchtig un stenig is, as in de Sprüttwaterzoon vun de See oder an Afhang vun Felsen, up Mosspolsters un unner de Barke vun Bööm. Freten doot se Algen , Flechten un allerhand orgaansche Stoffe. Ehren Naam hefft se dorvun her, datt se sunnerlich wiet jumpen könnt. Dat bringt se mit Hölp vun de Steertanhäng un de Been towege.
Systematik
De Ornen vun de Felsenjumpers warrt unnerdeelt in twee Böverfamilien: De Triassomachiloidea Sturm & Bach (1993), mit bloß een Aart, de man bloß fossil bekannt is, Triassomachilis uralensis, un de Machiloidea Handlirsch (1903), mit de beiden rezenten Familien Machilidae un Meinertellidae.[1]
Mank de echten Insekten stellt de Deerter de meist primitive Grupp dor (nah annere Literatur ok mank de Ectognatha (Freekeven)). Anners, as all latere Gruppen hefft se bloß en Mandibellidd. Bi all högere Taxa hett sik mit de Evolutschoon en tweed Lidd rutbillt. So is bi jem en Mandibel mit twee Leden (dikondyle Mandibel) tostann kamen. Vundeswegen weert de Felsenjumpers as Archaeognatha („Ollerhaftige Kevendeerter“) betekent, gegen all de lateren Gruppen over, de Dicondylia („Tweeledenkeven“) nömmt weert. Ehre neegsten Verwandten buten de Fleeginsekten (Pterygota) sünd wohrschienlich de Sülverglieders (Zygentoma).
Mank de fossilen Belege fallt de Aart Machilis diastatica up, de in Barnsteen mut dat Eozän vörkamn deit. Vun de Morphologie her verscheelt se sik meist gor nich vun de hüdige Aart Machilis polypoda. So hett sik düsse Aart, man wohrschienlich ok annere Aarden ut de Familie Machilidae siet bi 50 Mio. Johre nich groot ännert.[2]
Kiek ok bi
Literatur
- Bernhard Klausnitzer: Archaeognatha, Felsenspringer. In: Wilfried Westheide, Reinhard Rieger (Rutg.): Spezielle Zoologie. Teil 1: Einzeller und Wirbellose Tiere. Gustav Fischer, Stuttgart u. a. 1996, ISBN 3-437-20515-3, S. 626–627.
- Helmut Sturm, Ryuichiro Machida (Rutg.): Archaeognatha (= Handbuch der Zoologie. Band 4: Arthropoda: Insecta. Teilband 37). de Gruyter, Berlin u. a. 2001, ISBN 3-11-017058-2.
Belege
Weblenken
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
