![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Metallurgical_diffusion.png/640px-Metallurgical_diffusion.png&w=640&q=50)
Bronzetiet
From Wikipedia, the free encyclopedia
De Bronz(e)tied is de Deel vun de Historie, in de Minschen dat Warktüüg uut Bronze maakt harrn. Se begunn na de Steentied, in de Warktüge uut Steen weren un na de Koppertied, de noch to de late Steentied tellt, in de man dat eerste metallurgische Weten upkemen weer un Minschen Kopper un Gold verarbeiden. Later keem denn de Iesentied, in de Iesen dat wichtigste Metall weer.
Dreeperiodesysteem för den europääschen Ruum | |||
Holozän | Histoorsche Tied | ||
Iesentied | |||
Late Bronzetied | |||
Middelbronzetied | |||
Jungbronzetied | |||
Bronzetied | |||
Koppersteentied | |||
Jungsteentied | |||
Middelsteenstied/Epipal. | |||
Pleistozän | Jungpaläolithikum | ||
Mddelpaläolithikum | |||
Ooldpaläolithikum | |||
Ooldsteentied | |||
Steentied |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Metallurgical_diffusion.png/640px-Metallurgical_diffusion.png)
3800 v. Chr.
3500 v. Chr.
3000 v. Chr.
2500 v. Chr.
2200 v. Chr.
1500 v. Chr.
na 1500 v. Chr.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Europe_late_bronze_age.png/640px-Europe_late_bronze_age.png)
Westeuropääsche Bronzetied
Urnenfeldkulturen
Noordsche Bronzetied
Grekenland (Düüster Jaarhunderd)
Nuragische Kultuur
Talayot-Kultuur
Torre-Kultuur
De Bronzetied ward maal na de Prähistorie, maal na de Historie stellt. Dat kümt op an, wat de Lü al schrieven kunnen. Besünners uut Europa, dat westliche Asien un Noordafrika kennt wi Överresten vun Kulturen uut de Bronzetied. Ook Troja höört daarrto. De Bronzetied is nich allerwegens to de glieke Tied begunnen, denn verscheden Völker füngen to verscheden Tieden an Bronze to bruken. In Westeuropa duur de Bronzetied vun 2000 v. Chr. bet 800 v. Chr. In’n Negen Oosten begunn de Bronzetied al an de dusend Jahren fröer. To’n Bispeel keem in Mesopotamien al 3300 v. Chr de eerste Bronze up.[1][2]
Bronze is en Mischmetall uut meest negen Delen Kopper un enen Deel Tinn. Af un an weer ok Zink tomischt. För dat de Lü Bronze maken kunnen, harrn se al gediegen Metall bruukt, so as Gold un rein Kopper. För dat Kopper harrn se al leren möten, woans se dat Metall uut en Steen ruutkreegen. Besünners ole Kopperstücken geev dat in Anatolien bi Konya (7. Johrdusend v. Chr) un in Ägypten (Anfang 5. Johrdusend v. Chr.)
Op düsse Technik harrn se den opbauen köönt, dat se ok Mischmetallen henkregen. Dat weer toeerst in Ägypten, in dat 4. Johrdusend v. Chr.. In China güng de Bronzetied in dat 3. Johrdusend v. Chr. loos, wat de Tied van de Xia-Dynastie weer.
Mit den Bruuk vun de Bronze geev dat en technoloogschen Schuuv: Niege Techniken för de Bargwarkens sünd uutklamüstert worrn un ok de Metallurgie, vun wegen dat dat Kopper un Tinn nich in gröttere Mengens gediegen in de Natur givt. Mit den Bronzegeten kunnen Saken, so as Warktüüg un Wapens in Serie maakt warrn. De Hannel keem op. Schippbu un Seefohrt weurn neudig, dat dat Kopper uut Zypern un Tinn uut Britannien na’n fasten Wall kemen. Bronzesaken weern good as Hannelsgood.
De meesten Lü weren Buren. Avers in de Bronzetied keem ok dat Leven in de Stad op. De eersten Staten kemen op, as Stadtstaaten un – in Ägypten un China – ook as gröttere Rieken. Archäologen denkt, dat de Lüde sik in de Bronzetied stärker organiseren un komplexere Sellschoppen billen, üm dat de Produktschoon van Bronzewarktügen viegeliensch was un Experten med besunner Weten bruukt het, de so ook enen hogen Stauts in de Sellschop winnen kunnen. De Hannel med Bronze brochte ook den Uuttuusch un Hannel vööran, so dat verscheden Kulturen up een anner Inflood nemen.
Un de Lü harrn sik dat Schrieven infallen laten, sünners in China, Ägypten, Palästina (Phönizier) un Mesopotamien. Al kort daarna begünnen Minschen över allerhand Schenisse to schrieven un Vertellsels up to teken, man schreven to’n gröttsten Deel Saken daal, de jümmer to komplexeren Staten un Sellschoppen to verwalten.
Ook in Süüdamerika hebbt se al vöör Christoph Kolumbus Bronze uut Kopper un Tinn maakt. De öllsten Funnen sünd uut Argentinien.
Later as sik de Warktüge uut Iesen uutbreden, enne de Bronzetied un Iesentied begunn. Een Grund, dat Iesen de bronze wegdrängt het, is dat Tinn, dat veel rarer is as Iesen. Kopperwarktüge weren ook unpraktischer, denn Iesen is harder as dat wekere Kopper.