Koronavirussen

Koronavirussen sint ne grup verwante virussen dee sougdeers en vöägel seek maket. By mensken geavet koronavirussen meysttyds milde infektys an de luchtweagen. Vöärbealden sint de gewone verköldheid (dat ouk andere oorsaken hebben kan). Seldsamere förme köänet doudelik weasen, so as de SARS, MERS en et COVID-19. Kenmarken van de seekde sint anders in andere soorten: hennen kryget last van den hals, kö en biggen diarree.

Dit artikel geyt oaver koronavirussen in et algemeyn. Vöär de pandemy van 2020, seyt COVID-19.

WIKIPEDIA kan der nit vöär instån dat de inhold van artikels kloppet. As jy wat mankeret, kün jy et beste eaven by een dokter angån.

Een koronavirus under de mikroskope

Koronavirussen sint de subfamily Orthocoronavirinae in de family Coronaviridae, orde Nidovirales, domein Riboviria.^[1][2] Se sint virushülsen med een positiv enkelstrengig RNA-genoom en ne heliske nukleokapside. De genoomgrötde van koronavirussen ligt tüsken ungeväär 27 en 34 kilobases, de grötste van alle bekende RNA-virussen.^[3]

Name

De name koronavirus kümt van et latynske corona, wat "kroune" of "krans" bedüdet en slöt up de kenmarkende krounenförm van proteine-uutsteaksels ründ de virusdeylen.

Untdekking

Koronavirussen wördden in de jåren '60 van de 20. eywe untdekked.^[4] De eyrsten warren bronchitis by henne nen twey virussen uut de nöäsen van menskelike patienten med ne gewoane verköldheid. Disse kreagen de namen Menskelik koronavirus 229E en Menskelik koronavirus OC43.^[5] Andere virussen uut disse family sint inmiddels ouk bekend, so as de SARS-CoV in 2003, HCoV NL63 in 2004, HKU1 in 2005, MERS-CoV in 2012 en SARS-CoV-2 (ouk bekend as 2019-nCoV) in 2019. De meyste hyrvan sorget vöär swåre luchtweginfektys.

Uutbreaken

Koronavirus 2019 COVID-19

In december 2019 wör der in Wuhan in China een uutbraak van lungunsteakingen emelded.^[6] Up den 31. december 2019 wör de uutbraak in verband ebracht med nen nyen förm van koronavirus den as van ne seyvrüchtenmarkt in Huanan afkumstig weasen solde. Et virus kreyg de vöärloupige name 2019-nCoV van de Wearldgesundheidsorganisaty (WHO). Dit wör later veranderd in SARS-CoV-2 döär et Internationale Komittee vöär Virustaksonomy. Når de oaverdraegbåre seekde dee untsteyt döär SARS-CoV-2 wördet verweasen as COVID-19, wat steyt vöär coronavirus disease 2019. Een pår undersökers meynet at de seyvodermarkt nit de bronne was vöär den oaverdrachten up lüde.^[7]

Up 13 määrt 2020 stünd et doudental up te minsten 4720^[8]. Wearldwyd sint der meyr as 128,343 bevästigde besmettingen. Et wuhanvirus is underbracht as een nye streng van et Betakoronavirus uut grup 2B en kümt vöär sowat 70 % genetisk oavereyne med SARS-CoV.^[9] Et virus likt vöär 96% up vleadermuuskorona. Der is een breyd vermoden dat et virus van vleadermüse kümt. De seekde verspreidden sik rap oaver de wearld, wårnå verskillende landen et oapenbåre leaven, de ekonomy en reisegeleagenheiden gooddeyls stille legden. Up 19 januari 2021 üm 10:30 waren er al meyr as 2 miljoon douden en 96 miljoon bevästigde besmettingen.

Verwysingen

1. De Groot RJ, Baker SC, Baric R, Enjuanes L, Gorbalenya AE, Holmes KV, Perlman S, Poon L, Rottier PJ, Talbot PJ, Woo PC, Ziebuhr J. "Ninth Report of the International Committee on Taxonomy of Viruses". eds King AM, Lefkowitz E, Adams MJ, Carstens EB, ((International Committee on Taxonomy of Viruses)), ((International Union of Microbiological Societies. Virology Division)). Elsevier. Oxford, 2011. p. 806–28. ISBN 978-0-12-384684-6.
2. "ICTV Master Species List 2009 – v10". International Committee on Taxonomy of Viruses. 24 Augustus 2010.
3. Sexton NR, Smith EC, Blanc H, Vignuzzi M, Peersen OB, Denison MR. "Homology-Based Identification of a Mutation in the Coronavirus RNA-Dependent RNA Polymerase That Confers Resistance to Multiple Mutagens". Journal of Virology. Vol 90, Is 16. p 7415–28. Augustus 2016. DOI 10.1128/JVI.00080-16.
4. Caringly Yours. "Coronavirus: Common Symptoms, Preventive Measures, & How to Diagnose It". Skreaven up 28 januari 2020. Bekeaken up 28 januari 2020.
5. Geller C, Varbanov M, Duval RE. "Human coronaviruses: insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies". Viruses. Vol 4, Is 11. p 3044–68. November 2012. DOI 10.3390/v4113044.
6. The New York Times. "Is the World Ready for the Coronavirus? – Distrust in science and institutions could be a major problem if the outbreak worsens". Skreaven up 29 januari 2020. Bekeaken up 30 januari 2020.
7. sciencemag.org. "Wuhan seafood market may not be source novel virus spreading globally". Jon Cohen. Skreaven up 26 januari 2020. Bekeaken up 13 määrt 2020.
8. "Coronavirus COVID-19 Global Cases by Johns Hopkins CSSE". ArcGIS. Johns Hopkins CSSE. Bekeaken up 13 määrt 2020.
9. [https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(20)30011-4/fulltext ijidonline.com David S. Hui Esam I Azhar Tariq A. Madani Francine Ntoumi Richard Kock Osman Dar Giuseppe Ippolito Timothy D. Mchugh Ziad A. Memish Christian Drosten Alimuddin Zumla Eskild Petersen. "The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health — The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China". International Journal of Infectious Diseases. Skreaven up 14 januari 2020.] Bekeaken up 13 määrt 2020.