မက်ဂနိစ်

မဂ္ဂနီစီယမ် (Mg) နှင့် မရောထွေးပါနှင့်။

မက်ဂနိစ် သည် အက်တမ် နံပါတ် ၂၅ ရှိပြီး သင်္ကေတ Mn ဖြင့်ဖော်ပြသော ဓာတုဗေဒ ဒြပ်စင်ဖြစ်သည်။ ယင်းအား လွတ်လပ်သော ဒြပ်စင်အဖြစ် သဘာဝအတိုင်း မတွေ့ရပေ။ တခါတရံတွင်းထွက်ပစ္စည်းများ၌ သံနှင့်ရောနှောကာ တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ မက်ဂနိစ်သည် စက်မှုသုံး သံမဏိများထုတ်လုပ်ရတွင် အသုံးချသည့် သံသတ္တုတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ သမိုင်းအားဖြင့်ဆိုလျင် မက်ဂနိစ်သည် ဂရိနိုင်ငံ Magnesia မြို့ဒေသရှိ အနက်ရောင်တွင်းထွက်ပစ္စည်းများကို အစွဲပြု၍ ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ မက်ဂနိစ်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို သွပ်ကာဗွန်နှင့် အယ်ကာလိုင်း ဘက်ထရီများတွင် ကတ်သုပ်အဖြစ် အသုံးပြုသည်။

မက်ဂနိစ်  ₂₅Mn

ယေဘုယျ ဂုဏ်သတ္တိများ
အမည်၊ သင်္ကေတ	မက်ဂနိစ်, Mn
အဆင်း	silvery metallic
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယားရှိ မက်ဂနိစ်
– ↑ Mn ↓ Tc ခရိုမီယမ် ← မက်ဂနိစ် → သံ (သတ္တု)
အက်တမ် အမှတ်စဉ် (Z)	25
အုပ်စု၊ ဘလော့	group 7
ဒြပ်စင်အလှည့်ကျဇယား	period 4
ဒြပ်စင် ကဏ္ဍ	transition metal
စံ အက်တောမစ် အလေးချိန် (Ar)
အီလက်ထရွန် ပြုပြင်မှု	[Ar] 3d5 4s2
အခွံတစ်ခုလျင် အီလက်ထရွန်ပါဝင်မှု	2, 8, 13, 2
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိများ
ဖေ့စ်	အစိုင်အခဲ
အရည်ပျော်မှတ်	1519 K ​(1246 °C, ​2275 °F)
အရည်ဆူမှတ်	2334 K ​(2061 °C, ​3742 °F)
သိပ်သည်းမှု (အခန်းအပူချိန်)	7.21 g/cm3
5.95 g/cm3
ဖျူးရှင်းအပူ	12.91 kJ/mol
အငွေ့ပျံခြင်း အပူ	221 kJ/mol
မိုလာ အပူအင်အား	26.32 J/(mol·K)
ငွေ့ရည်ဖိအား P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1228 1347 1493 1691 1955 2333
အက်တောမစ် ဂုဏ်အင်များ
အောက်ဆိုဒ်ဒေးရှင်း အခြေနေ	7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, −1, −2, −3 ​acidic, basic or amphoteric; depending on the oxidation state
အီလက်ထရွန် ဆန့်ကျင်ဘက်ဓာတ်	Pauling scale: 1.55
အိုင်ယွန်းပြုခြင်းစွမ်းအင်	1st: 717.3 kJ/mol 2nd: 1509.0 kJ/mol 3rd: 3248 kJ/mol (more)
အက်တောမစ် အချင်းဝက်	empirical: 127 pm
ကိုဗေးလန့်အချင်းဝက်	Low spin: 139±5 pm High spin: 161±8 pm
Miscellanea
ပုံဆောင်ခဲ ဖွဲ့စည်းပုံ	​body-centered cubic (bcc)
အသံ၏အမြန်နှုန်း	5150 m/s (at 20 °C)
အပူ ပြန့်ကားမှု	21.7 µm/(m·K) (at 25 °C)
အပူစီးကူးမှု	7.81 W/(m·K)
လျှပ်စစ် ခုခံမှု	1.44 µΩ·m (at 20 °C)
သံလိုက်ဓာတ်	paramagnetic
သံလိုက် ထိတွေ့နိုင်မှု (χmol)	(α) +529.0·10−6 cm3/mol (293 K)[၁]
Young's modulus	198 GPa
Bulk modulus	120 GPa
Mohs hardness	6.0
Brinell hardness	196 MPa
CAS Number	7439-96-5
သမိုင်းကြောင်း
ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု	ကားလ် ဗီဟိမ်း ရှေးလာ (၁၇၇၄)
ပထမဆုံး ခွဲထုတ်မှု	Johann Gottlieb Gahn (၁၇၇၄)
အတည်ငြိမ်ဆုံး မက်ဂနိစ်၏ အိုင်ဆိုတုပ်များ
iso NA သက်တမ်းဝက် DM DE (MeV) DP 52Mn syn 5.6 d ε – 52Cr β+ 0.575 52Cr γ 0.7, 0.9, 1.4 – 53Mn trace 3.74×106 y ε – 53Cr 54Mn syn 312.03 d ε 1.377 54Cr γ 0.834 – 55Mn 100% is stable with 30 neutrons
ဝီကီဒေတာတွင် | ကြည့်ရှု ဆွေးနွေး ပြင်ဆင် | ကိုးကား

မဂ္ဂနိ သည် မာသော သတ္တုတစ်ခုဖြစ်၍ သံနှင့် အသွင်အပြင်တူ ူသည်။ သို့သော် သံမှာကဲ့သို့ သံလိုက်ဓာတ်မရှိချေ။ မဂ္ဂနိ သည် ဆတ်၍ အရောင်မှာ ညိုကာ အနီသေး လွှမ်းလျက်ရှိသည်။ မဂ္ဂနိ ၏ သပိသည်းဆမှာ ၇. ၄ ဖြစ်၍ အပူချိန် စင်တီဂရိတ် ၂၆ဝ တွင် အရည်ပျော်သည်။ စိုထိုင်းသော လေထဲတွင် ထားပါက အလျင်အမြန် သံချေး တက်လွယ်သည်။ ထိုသတ္တုကို မဂ္ဂနိ သံမဏိ သတ္တုစပ်များ ပြုလုပ်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ မဂ္ဂနိ ကြေးနီသတ္တုစပ်များတွင် အလွန်မာသော သတ္တိရှိသောကြောင့် ကြီးလေးသောစက်ကရိယာ တန်ဆာများ၊ စစ်ဖက်ဆိုင်ရာ အမြောက်လက်နက်များနှင့် သံချပ်ကာများ ပြုလုပ်ရာတွင် အလွန် အသုံးဝင်သည်။

သံတွင် မဂ္ဂနိ ရာခိုင်နှုန်း ၁ဝ မှ ၃ဝ အထိ ရောစပ်ထားသော စပီဂယ်လိုင်ဇင်ခေါ် သံတစ်မျိုးသည် သံမဏိ လုပ်ငန်းများ တွင် အကြီးအကျယ် အသုံးဝင်၏။ မဂ္ဂနိ ရာခိုင်နှုန်း ၇ဝ လောက်နှင့် ကာဗွန် ရာခိုင်နှုန်း ၅ လောက်တို့ဖြင့် ရောစပ်ထား သော ဖဲရိုမဂ္ဂနိ ခေါ် သံတစ်မျိုးမှာလည်း အလွန်မာသောကြောင့် သံမဏိ လုပ်ငန်းများတွင် အသုံးဝင်ပေသည်။ အချို့သော မဂ္ဂနိ ဓာတ်ဆားများကို ဓာတုဗေဒတွင် လည်းကောင်း၊ ဘယဆေးများ ဖော်စပ်ရာတွင် လည်းကောင်း အသုံးပြုရ၏။ မဂ္ဂနိ ဓာတ်ဆားများသည် အောက်ဆီဂျင် ဓာတ်ငွေ့ကို အလွယ်တကူ ထုတ်ပေးနိုင်သောကြောင့် မဂ္ဂနိ ဓာတ်ဆားများဖြစ်ကြသောပိုတက်ဆီယမ်နှင့် ဆိုဒီယမ်ပါမင်ဂနိတ်တို့သည် ပိုးသတ်ဆေးနှင့် ပိုးမွှားနိုင်ဆေး၊ အနံ့အသက်ပျောက်ဆေးတို့အဖြစ်ဖြင့် အလွန်ပင် ထင်ရှားပေသည်။ အကြောင်းသော်ကား မဂ္ဂနိ ဓာတ်ဆားများမှ ထွက်လာသော အောက်ဆီဂျင်ဓာတ်သည် ပိုးမွှားများကို သတ်နိုင်သည့်သတ္တိရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ မဂ္ဂနိ သတ္တုသည် ရုရှနိုင်ငံမှ အများဆုံးထွက်၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ချက်ကိုဆလိုဗားကီးယားနိုင်ငံများမှလည်းအတော်အသင့် ထွက်လေသည်။^[၂]

ကိုးကား

1. Weast၊ Robert (1984)။ CRC, Handbook of Chemistry and Physics။ Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing။ pp. E110။ ISBN 0-8493-0464-4။
2. မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၉)