Pekali

Dalam matematik, pekali ialah faktor perkalian bagi sesuatu sebutan dalam sesuatu ungkapan (atau daripada sesuatu janjang aritmetik). Biasanya pekali adalah nombor. Sebagai contoh, dalam

${\displaystyle 7x^{2}-3xy+1.5+y}$

dua istilah pertama masing-masing pekalinya ialah 7 dan -3 manakala sebutan 1.5 ialah pemalar. Pekali bagi sebutan terakhir tidak ditulis, namun ia dianggap mempunyai pekali 1, kerana jika didarab 1, nilainya tetap sama. Pekali juga boleh berupa parameter bagi masalah, seperti a, b, dan c dalam

${\displaystyle ax^{2}+bx+c}$.

Algebra linear

Dalam algebra linear, pekali pelopor bagi sesuatu baris dalam sesuatu matriks ialah ahli bukan sifar yang pertama dalam baris tersebut. Jadi, jika diberikan

${\displaystyle M={\begin{pmatrix}1&2&0&6\\0&2&9&4\\0&0&0&4\\0&0&0&0\end{pmatrix}}.}$

maka, pekali pelopor bagi baris pertama ialah 1; 2 ialah pekali pelopor bagi baris kedua; 4 pula untuk baris ketiga, manakala tiada pekali pelopor dalam baris terakhir.

Walaupun pekali selalu ditunjukkan sebagai pemalar dalam algebra asas, ia—secara am—lebih tepat dianggap sebagai pemboleh ubah. Sebagai contoh, koordinat ${\displaystyle (x_{1},x_{2},\dotsc ,x_{n})}$ bagi vektor ${\displaystyle v}$ dalam ruang vektor dengan asas ${\displaystyle \lbrace e_{1},e_{2},\dotsc ,e_{n}\rbrace }$, ialah pekali bagi vektor asas dalam ungkapan

${\displaystyle v=x_{1}e_{1}+x_{2}e_{2}+\dotsb +x_{n}e_{n}.}$

Contoh pekali fizik

1. Pekali pengembangan terma (termodinamik) - Menghubungkan perubahan suhu keatas perubahan dimensi bahan.
2. Pekali pembahagi (K_D) (kimia) - Kadar kepekatan sebatian dalam dua fasa bagi campuran dua pelarut tak–larut–campur pada titik keseimbangan di mana H₂O ialah pemalar.

Lihat juga

• Darjah polinomial
• Polinomial monik

Rujukan

• Sabah Al-hadad and C.H. Scott (1979) College Algebra with Applications, halaman 42, Winthrop Publishers, Cambridge Massachusetts ISBN 0-87626-140-3 .
• Gordon Fuller, Walter L Wilson, Henry C Miller, (1982) College Algebra, edisi ke-5, halaman 24, Brooks/Cole Publishing, Monterey California ISBN 0-534-01138-1 .
• Steven Schwartzman (1994) The Words of Mathematics: an etymological dictionary of mathematical terms used in English, halaman 48, Mathematics Association of America, ISBN 0-88385-511-9.