Ekonomi terancang atau ekonomi terkawal, merupakan sistem ekonomi di mana kerajaan merancang atau mengawal kesemua aspek ekonomi dan pengeluaran ekonomi. Dalam sistem ekonomi ini, kerajaan yang membuat keputusan apa untuk dikeluarkan, bagaimana untuk membuat pengeluaran barangan, bagaimana untuk mengagihkan barangan dan perkhidmatan dalam ekonomi.[1]
Selaras dengan ideologi kolektivis[2], ekonomi terancang biasanya dikategorikan sebagai varian tertentu sosialisme, dan dari segi sejarah, ia telah disokong dan dilaksanakan di negera sosialis Marxisme-Leninisme.
China dan bekas Kesatuan Republik Sosialis Soviet adalah contoh negara yang pernah mengamal sistem ekonomi jenis ini. Namun, Cuba, Laos dan Korea Utara masih mengamal sistem ekonomi terancang ini.[3]
Ciri-ciri asas ekonomi terancang oleh Kerajaan Pusat [4]
- Memiliki dan mengawal ke atas cara-cara pengeluaran dan industri kepada masyarakat secara keseluruhan.
- Kerajaan memiliki sumber-sumber, memperuntukkan mereka mengikut keperluan masyarakat.
- Pembeli dan penjual membuat pertukaran barangan dan perkhidmatan seperti yang ditentukan oleh Kerajaan dalam pasaran terkawal.
- Kerajaan menyediakan barangan orang awam dan merit kerana ia memahami bahawa masyarakat perlu mempunyai barang-barang ini secara percuma.
- Cukai progresif digunakan untuk mencuba dan merapatkan jurang antara yang kaya dan miskin. Dari kutipan jenis cukai ini, kerajaan mendanakan barang-barang awam, barang-barang merit dan bayaran pindahan.
- Sistem berpusat,dipercayai lebih adil dan lebih cekap.
- Hanya kerajaan membekalkan barangan atau perkhidmatan tertentu.
Baik
- Mencegah penyalahgunaan kuasa monopoli.
- Membolehkan kerajaan untuk mengatasi kegagalan pasaran, ketidaksamaan dan mewujudkan satu masyarakat yang memaksimumkan kebajikan sosial.
- Mengelakkan pengangguran berleluasa, ini selalunya ciri ekonomi kapitalis.
- Boleh menghasilkan barang-barang yang memberi manfaat kepada masyarakat dan memastikan semua orang mempunyai akses kepada keperluan asas.
Buruk
- Ganjaran, upah dan faedah kewangan yang lain seperti bonus diedarkan atas dasar perkhidmatan bersama. Ini bagaimana ekonomi terancang sebenarnya menghapuskan keuntungan pada peringkat individu.
- Sangat birokrasi dengan keputusan yang diadakan oleh perancangan dan jawatankuasa.
- Kerajaan sangat kuat menghadkan hak-hak individu untuk mencapai objektif ekonomi. Sentiasa mewujudkan suasana di mana kerajaan boleh meluaskan kawalan mereka ke kawasan kehidupan lain.
- Kesatuan Soviet sering menghasilkan barang-barang yang tidak digunakan.
- Tidak dapat bertindak balas terhadap pilihan pengguna.
Poland merupakan negara sosialis pertama yang menghapuskan kawalan harga pada 1 Januari, 1990. Diikuti Czechoslovakia pada 1 Januari, 1991.Dalam tahun 1990, Kesatuan Soviet dan Republik Rakyat China, telah mengambil langkah peralihan sistem ekonomi, dari ekonomi terancang kepada ekonomi campuran. Namun, Republik Rakyat China masih mengekalkan sistem pentadbiran yang sama, iaitu komunisme.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
