Orson Welles

George Orson Welles (/wɛlz/; 6 Mei 1915 – 10 Oktober 1985) merupakan seorang pelakon, pengarah, penulis dan penerbit yang terlibat dalam teater, radio dan filem. Beliau diingati untuk kerja inovatifnya dalam teater Caesar (1937); dalam radio^[1] menerusi drama radio 1938 "The War of the Worlds"; dan dalam filem, Citizen Kane (1941), yang disenaraikan sebagai filem terhebat sepanjang masa oleh Institut Filem Amerika Syarikat.

Orson Welles
Welles, 1937
Kelahiran	George Orson Welles (1915-05-06)6 Mei 1915 Kenosha, Wisconsin, A.S.
Meninggal dunia	10 Oktober 1985(1985-10-10) (umur 70) Los Angeles, California, A.S.
Dikebumikan	Ronda, Sepanyol
Pusat pendidikan	Todd School for Boys
Pekerjaan	Actor director writer producer
Tahun aktif	1931–1985
Pasangan	Virginia Nicolson (kahwin 1934–1940) Rita Hayworth (kahwin 1943–1947) Paola Mori (kahwin 1955–1985)
Rakan kongsi domestik	Dolores del Río (1938–43) Oja Kodar (1966–85)
Anak-anak	3, termasuklah Beatrice Welles
Tandatangan

Di usia 20-an, Welles mengarahkan sejumlah produksi pementasan berprofil tinggi termasuklah Voodoo Macbeth iaitu adaptasi dari Macbeth dengan menggunakan pelakon berketurunan Afrika-Amerika serta muzikal politik The Cradle Will Rock. Pada tahun 1937, beliau dan John Houseman mengasaskan Mercury Theatre. Welles menjadi terkenal setelah menjadi pengarah dan narator bagi drama radio 1938 berjudul The War of the Worlds yang diadaptasi dari novel H. G. Wells dengan judul yang sama. Ia dilaporkan telah menyebabkan panik dikalangan pendengar, dan beberapa sumber menyatakan laporan panik tersebut adalah palsu.^[2]

Filem Citizen Kane (1941), merupakan filem pertama beliau dan diikuti dengan 12 buah filem lain termasuklah The Magnificent Ambersons (1942), Touch of Evil (1958), dan Chimes at Midnight (1966). Filem-filem lain beliau termasuklah The Lady from Shanghai (1947)^[3] dan F for Fake (1973),^[4] yang turut mendapat perhatian.

Pada tahun 2002, Welles telah diundi sebagai pengarah filem terhebat sepanjang masa dalam dua undian Institut Filem British oleh pengarah dan pengkritik.^[5][6]

Welles meninggal dunia pada 10 Oktober 1985 akibat serangan jantung.^[7]

Filemografi terpilih

Filem cetera

• Citizen Kane (1941)
• The Magnificent Ambersons (1942)
• Journey into Fear (1943)
• The Stranger (1946)
• The Lady from Shanghai (1947)
• Macbeth (1948)
• Othello (1951)
• Mr. Arkadin (1955)
• Touch of Evil (1958)
• The Trial (1962)
• Chimes at Midnight (1965)
• The Immortal Story (1968)
• F for Fake (1974)

Filem pendek

• Twelfth Night (1933)
• The Hearts of Age (1934)
• Citizen Kane trailer (1940)
• Magic Trick 91953)
• The Merchant of Venice (1969)
• An Evening with Orson Welles (1970)
• F for Fake trailer (1976)
• Orson Welles's Jeremiah (1978)
• Unsung Heroes (1978)
• The Spirit of Charles Lindbergh (1984)

Rancangan televisyen

• Orson Welles' Sketch Book (1955)
• Around the World with Orson Welles (1955)
• Camille, the Naked Lady and the Musketeers (1956)
• The Fountain of Youth (1958)
• Portrait of Gina (1958)
• Orson Welles on the Art of Bullfighting (1961)
• In the Land of Don Quixote (1964)
• Filming Othello (1979)
• The Orson Welles Show (1979)

Pementasan terpilih

• Madame Butterfly (1918)
• Samson and Delilah (1918)
• Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1925)
• A Christmas Carol (1925)
• The Servant in the House (1926)
• It Won't Be Long Now (1927)
• Finesse the Queen (1928)
• Julius Caesar (1929)
• Androcles and the Lion (1930)
• Jew Süss (1931)
• Mogu of the Desert (1931)
• The Lady from the Sea (1931)
• Hamlet (1932)
• Macbeth (1947)
• The Lady in the Ice (1953)
• King Lear (1956)

Rujukan

1. Schwartz, A. Brad (2015). Broadcast Hysteria: Orson Welles's War of the Worlds and the Art of Fake News. New York: Hill and Wang. m/s. 336. ISBN 0-8090-3161-2.
2. Bartholomew, Robert E. (2001). Little Green Men, Meowing Nuns, and Head-Hunting Panics: A Study of Mass Psychogenic Illness and Social Delusion. Jefferson, N.C.: McFarland. ISBN 9780786409976. Dicapai pada March 30, 2010.
3. "List-o-Mania, or, How I Learned to Stop Worrying and Love American Movies". Jonathan Rosenbaum. June 25, 1998. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-04-28. Dicapai pada 2015-05-09.
4. "Great Movie: Chimes at Midnight". Roger Ebert. June 4, 2006. Dicapai pada 2015-05-09.
5. "Sight & Sound |Top Ten Poll 2002 – The Directors' Top Ten Directors". BFI. September 5, 2006. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-10-13. Dicapai pada December 30, 2009.
6. "Sight & Sound |Top Ten Poll 2002 – The Critics' Top Ten Directors". BFI. September 5, 2006. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-03-03. Dicapai pada December 30, 2009.
7. Welles, Orson; Bogdanovich, Peter; Rosenbaum, Jonathan (1992). This is Orson Welles. New York: HarperCollins Publishers. ISBN 0-06-016616-9.

Bacaan tambahan

• Guide to the Orson Welles Materials, Lilly Library, Indiana University
• Finding Aid for the Orson Welles – Oja Kodar Papers 1910–1998 (bulk 1965–1985), Special Collections Library, University of Michigan
• Finding Aid for the Richard Wilson – Orson Welles Papers 1930–2000 (bulk 1930–1991), Special Collections Library, University of Michigan
• Finding Aid for the Orson Welles – Chris Welles Feder Collection 1931–2009, Special Collections Library, University of Michigan
• Finding Aid for the Orson Welles – Alessandro Tasca di Cutò Papers 1947–1995, Special Collections Library, University of Michigan

Pautan luar

• Orson Welles di Encyclopædia Britannica
• Wellesnet: The Orson Welles Web Resource
• The Ultimate Orson Welles Timeline
• Orson Welles di Pangkalan Data Filem Internet (IMDb)
• Orson Welles di Pangkalan Data Broadway Internet
• Orson Welles di Allmovie
• Orson Welles di TCM Movie Database
• Templat:Rotten Tomatoes person
• Orson Welles at UbuWeb
• FBI Records: The Vault — George Orson Welles at vault.fbi.gov
• Orson Welles bibliography
• Mercury Theatre on the Air
• "The Unseen Orson Welles". Diarkibkan daripada yang asal pada October 27, 2009. Dicapai pada July 1, 2010. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
• Orson Welles: A Man of a Certain Ego by Rodger Jacobs at Pop Matters
• "Orson Welles," annotated bibliography at Oxford Bibliographies Online (Cinema and Media Studies)
• Orson Welles on the Air, 1938–1946 at Indiana University Bloomington