मुंबईचे व्हिक्टोरियन गॉथिक आणि आर्ट डेको वास्तुशिल्प

मुंबईचे व्हिक्टोरियन आणि आर्ट डेको वास्तुशिल्प हा मुंबईच्या फोर्ट परिसरात १९व्या शतकातील व्हिक्टोरियन रिव्हायव्हल वास्तुकला आणि २०व्या शतकातील आर्ट डेको शैलीच्या इमारतींचा संग्रह आहे.^[1] या समुहाला २०१८ मध्ये युनेस्कोने जागतिक वारसा स्थळ घोषित केले आहे.^[2][3]

Gruppo di edifici gotico-vittoriani e art-deco di Mumbai (it); মুম্বইয়ের ভিক্টোরীয় গথিক ও দেকো শিল্প স্থাপত্য-সমাহার (bn); Ensembles néo-gothique victorien et Art déco de Mumbai (fr); Viktorijanski i art deco Mumbai (hr); मुंबईचे व्हिक्टोरियन गॉथिक आणि आर्ट डेको वास्तुशिल्प (mr); Viktorianische Gotik- und Art-Déco-Ensembles in Mumbai (de); Quần thể kiến trúc Gothic thời Victoria và Art Deco tại Mumbai (vi); Binjiet Gotiċi Vittorjani u tal-Art Deco ta' Mumbai (mt); آثار ویکتوریایی و آرت دکو بمبئی (fa); 孟买维多利亚的哥特式和艺术装饰合奏 (zh); Mumbai'deki Viktorya Dönemi ve Art Deco Topluluğu (tr); ムンバイのヴィクトリア朝とアール・デコの遺産群 (ja); Conjuntos de Gótico Vitoriano e Art Deco em Mumbai (pt); กลุ่มอาคารกอทิกวิกตอเรียและอลังการศิลป์แห่งมุมไบ (th); 孟买维多利亚的哥特式和艺术装饰合奏 (zh-hans); മുംബൈയിലെ വിക്ടോറിയൻ, ആർട് ഡെക്കൊ നിർമിതികൾ (ml); মুম্বাইৰ ভিক্টৰীয়ান আৰু আৰ্ট ডেক' এনচেম্বেল (as); 孟買維多利亞的哥特式和藝術裝飾合奏 (zh-hant); मुंबई का विक्टोरियन और आर्ट डेको एनसेंबल (hi); ممبئی کی وکٹورین یاد گاریں اور آرٹ ڈیکو (ur); מכלולי האדריכלות הוויקטוריאנית ואדריכלות האר דקו במומבאי (he); Victorian Gothic and Art Deco Ensembles of Mumbai (en); Ансамблі у вікторіанському стилі та ар-деко в Мумбаї (uk); Soubor staveb ve stylu viktoriánské gotiky a art deco v Bombaji (cs); Sklopi viktorijanske gotike in art decoja v Mumbaju (sl) urbana pokrajina v Mumbaju (Indija); kraj Unescove svetovne dediščine (sl); Art Deco & Victorian Architecture in Mumbai, India (en); indische Stadtlandschaft (de); Art Deco & Victorian Architecture in Mumbai, India (en); মহাৰাষ্ট্ৰৰ মুম্বাইত অৱস্থিত ৰাজহুৱা ভৱন (as); אתר מורשת עולמית בהודו (he); Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-Indja (mt) 維多利亞哥特式和裝飾藝術建築群, 維多利亞哥特式和裝飾藝術建築羣 (zh-hant); ムンバイのヴィクトリアン・ゴシックとアール・デコの遺産群 (ja); 维多利亚哥特式和装饰艺术建筑群 (zh-hans); 维多利亚哥特式和装饰艺术建筑群, 孟買維多利亞的哥德式和藝術裝飾建築群 (zh)

मुंबईचे व्हिक्टोरियन गॉथिक आणि आर्ट डेको वास्तुशिल्प 

माध्यमे अपभारण करा
विकिपीडिया
स्थान	भारत
वारसा अभिधान	जागतिक वारसा स्थान (Victorian Gothic and Art Deco Ensembles of Mumbai, जागतिक वारसा निवड निकष (ii), जागतिक वारसा निवड निकष (iv), इ.स. २०१८ – )
क्षेत्र	६६.३४ ha (जागतिक वारसा स्थान) ३७८.७८ ha (युनेस्को जागतिक वारसा स्थळ बफर झोन)
अधिकार नियंत्रण  Q16942531

या इमारती ओव्हल मैदानाभोवती उभ्या आहेत. ओव्हलच्या पूर्वेला व्हिक्टोरियन गॉथिक सरकारी इमारती आहेत आणि पश्चिमेला बॅक बे रेक्लेमेशन आणि मरीन ड्राइव्हच्या आर्ट डेको खाजगी इमारती आहेत.^[2] या नामांकनामध्ये एकूण ९४ इमारतींचे रक्षण करण्याचे उद्दिष्ट आहे.^[4][5]

स्थळांची यादी

ह्यातील काही ठराविक स्थळांची यादी खालील प्रमाणे आहे:

व्हिक्टोरियन

• शहर दिवाणी आणि सत्र न्यायालय (जुने सचिवालय)
• बॉम्बे विद्यापीठ संकुल:
  • राजाबाई टॉवर
  • विद्यापीठ ग्रंथालय
  • दीक्षांत सभागृह
• मुंबई उच्च न्यायालय
• सार्वजनिक बांधकाम विभागाची इमारत
• एस्प्लेनेड हवेली
• डेव्हिड ससून ग्रंथालय
• एल्फिन्स्टन महाविद्यालय
• महाराष्ट्र पोलीस मुख्यालय
• भारतीय मर्कंटाइल हवेली
• वेलिंग्टन फाउंटन
• स्टँडर्ड चार्टर्ड बँक बिल्डिंग
• आर्मी आणि नेव्ही बिल्डिंग
• विज्ञान संस्था
• सर कावसजी जहांगीर हॉल, नॅशनल गॅलरी ऑफ मॉडर्न आर्ट
• पश्चिम रेल्वे मुख्यालय कार्यालये
• छत्रपती शिवाजी महाराज वस्तुसंग्रहालय
• मॅजेस्टिक आमदार निवास

आर्ट डेको

• रीगल सिनेमा
• मोटाभॉय हवेली
• सूना महाल
• केवल महाल
• ओव्हल मैदान आणि मरीन ड्राइव्हच्या आसपास इमारती

• 
  इरॉस सिनेमा(आर्ट डेको)
• 
  मॅजेस्टिक आमदार निवासी
• 
  महाराष्ट्र पुलिस मुख्यालय
• 
  क्रॉफर्ड मार्केट
• 
  बृहन्मुंबई महानगरपालिकाइमारत
• 
  विद्यापीठ ग्रंथालय
• 
  राजाबाई टॉवर
• 
  रिगल सिनेमा

संदर्भ

1. "Victorian Gothic and Art Deco Ensembles of Mumbai". UNESCO World Heritage Centre (इंग्रजी भाषेत). 2023-08-21 रोजी पाहिले.
2. "The Victorian & Art Deco Ensemble of Mumbai - UNESCO World Heritage Centre". UNESCO World Heritage Centre. 16 March 2018 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 29 June 2015 रोजी पाहिले.
3. Mumbai's Victorian Gothic Art Deco Ensembles Is A World Heritage Site artdecomumbai.com. Retrieved 4 September 2021
4. "List of Buildings, Architectural Styles & Maps of the UNESCO Precinct – Art Deco". www.artdecomumbai.com (इंग्रजी भाषेत). 2018-07-24 रोजी पाहिले.
5. "Research | Art Deco". www.artdecomumbai.com (इंग्रजी भाषेत). 2018-07-24 रोजी पाहिले.