Свахили хэл

Свахили хэл буюу Кисвахили^[6] (Kiswahili) нь Банту хэлний нэг төрөл бөгөөд Мозамбикийн сувгийн эргийн дагуу, хойд Кениэс хойд Мозамбик хүртэл, мөн Коморын арлуудад оршин суугч янз бүрийн угсаатны ярилцдаг хэл юм.^[7] Түүнчлэн Сомалийн угсаатны цөөнх уг хэлээр ярилцана. 5 сая хүний л төрөлх хэл^[8] боловч зүүн Африкийн ихэнх нутагт уг хэлээр нэвтрэлцэх боломжтой бөгөөд ярилцагчдын тоо 60 саяд хүрнэ.^[9] Свахили хэл нь дараах 5 улсын үндэсний буюу албан ёсны хэл болдог: Танзани, Кени, Уганда, Комор, Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс.

Свахили хэл
Kiswahili كِسوَحِيلِ
Өөрийн нэр	Свахили: [kiswɑˈhili] ⓘ
Тархалт	Танзани, Кени, Мозамбик, Коморос, Майотт, Уганда, Руанда, Бурунди, Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улсын дорнод хэсэг, Бажуни арлууд (Сомалийн нэг хэсэг), өмнөд Сомали (Браван аялга),[1] Малави, Мадагаскар, болон Оман
Угсаатан	Свахиличууд
Ярилцагчид	Төрөлх: 5.3 сая (2019–2023)[2] Хоёрдогч: 92 сая (2019–2021)[2]
Хэлний ангилал	Нигер-Конго Атлант–Конго Вольта–Конго Бенуэ–Конго Бантойд Өмнөд Бантойд Банту Зүүн хойд Банту Зүүн хойд эргийн Банту Сабаки Свахили хэл
Эрт хэлбэр	Прото-Свахили[3]
Аялга	Браван Бажуни Конго Свахили Макве Мвани Сиди Сокотра †
Бичгийн систем	Латин (Латин Свахили цагаан толгой) Араб (Араб Свахили цагаа толгой) Свахили брайл үсэг
Албан ёсны хэрэглээ
Улс	4 улс  Танзани  Руанда  Кени  Уганда Байгууллагууд Африкийн Холбоо Дорнод Африкийн нийгэмлэг Өмнөд Африкийн хөгжлийн нийгэмлэг[4]
Орон нутаг	Ангол  Бурунди  БНА Конго Улс  Замби  Мозамбик
Тохируулагч байгууллага	Бараза ла Кисвахили ла Тайфа (Танзани) Чама ча Кисвахили ча Тайфа (Кени) Бараза ла Кисвахили ла Африка Машарики (Уганда)
Томьёолбор
ISO 639-1	sw
ISO 639-2	swa
ISO 639-3	swa – багтаасан код Бие даасан кодууд: swc – Конгын Свахили swh – Эргийн Свахили ymk – Макве (?) wmw – Мвани (?)
Глоттолог	swah1254
Guthrie code	G.42–43; G.40.A–H (pidgins & creoles) [5]
Linguasphere	99-AUS-m
Уугуул иргэдийн ярилцдаг хэл нь Свахили буюу Комор байдаг, далайн эргийн нутаг   Албан ёсны буюу үндэсний хэл   Арилжааны хэл
IPA авианы тэмдэгт орсон болно. Тохиромжтой үзүүлэх дэмжлэггүйгээр та Юникод тэмдэгтүүдийн оронд асуултын тэмдэг, хайрцаг эсвэл бусад тэмдэгтүүдийг харах магадлалтай.

1200 гаруй жилийн турш Араб хэлтнүүд зүүн өмнөд Африкийн эрэг хавьд нутаглагчидтай харилцаатай байж ирсэн тул свахили хэлэнд араб хэлнээс зээлдсэн үг олон бий. Мөн сүүлийн таван зууны туршид перс, герман, португал, англи, франц үгнүүд тодорхой хэмжээгээр орж иржээ.

Эшлэл

1. Thomas J. Hinnebusch, 1992, "Swahili", International Encyclopedia of Linguistics, Oxford, pp. 99–106
   David Dalby, 1999/2000, The Linguasphere Register of the World's Languages and Speech Communities, Linguasphere Press, Volume Two, pp. 733–735
   Benji Wald, 1994, "Sub-Saharan Africa", Atlas of the World's Languages, Routledge, pp. 289–346, maps 80, 81, 85
2. Свахили хэл at Ethnologue (27th ed., 2024) Загвар:Closed access
   Конгын Свахили at Ethnologue (27th ed., 2024) Загвар:Closed access
   Эргийн Свахили at Ethnologue (27th ed., 2024) Загвар:Closed access
   Макве (?) at Ethnologue (27th ed., 2024) Загвар:Closed access
   Мвани (?) at Ethnologue (27th ed., 2024) Загвар:Closed access
3. Nurse, Derek; Spear, Thomas (10 June 2017). Свахили: Африкийн нийгэмлэгийн түүх, хэлийг сэргээн босгох нь, 800–1500. Пеннсилванийн их сургуулийн хэвлэл. p. 50. ISBN 9781512821666.
4. "ӨАХН Кисвахили хэлийг 4 дэх ажлын хэл болгон батлав". Европын Комисс. 2019-08-30. Архивласан огноо 2020-10-18. Татаж авсан: 2024-10-07.
5. Jouni Filip Maho, 2009. New Updated Guthrie List Online
6. Oxford English Dictionary
7. Prins 1961
8. Peek, Philip M. (2004). African folklore: an encyclopedia. Taylor & Francis. p. 699. ISBN 0-415-93933-X. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
9. Irele 2010