Маршаллын арлууд

Маршаллын Арлуудын Бүгд Найрамдах Улс (Англи: Marshall Islands) нь Номхон далайд орших арал улс. Микронезийн Холбооны Улсын зүүн талд, Кирибати улсын хойд талд оршино.

Маршаллын Арлуудын Бүгд Найрамдах Улс Aolepān Aorōkin Ṃajeḷ (Маршалл)
Далбаа Сүлд
Уриа: "Jepilpilin ke ejukaan" "Хамтын хүчин чармайлтаар амжилтад хүрнэ"
Төрийн дуулал: "Forever Marshall Islands" Маршаллын арлууд үүрд мөнх
Нийслэл ба томоохон хот	Мажуро дахь Делап-Улига-Жаррит[1] 7°7′N 171°4′E
Албан ёсны хэл	Маршалл хэл Англи хэл
Угсаатны бүлгүүд (2006[2])	92.1% Маршаллчууд 5.9% Холимог Маршаллчууд 2% Бусад
Шашин (2020)	97.5% Христ —87.0% Протестантизм —8.4% Католик —2.1% Бусад урсгал 1.5% Шашингүй 1.0% Бусад[3]
Ард түмний нэршил	Маршаллчууд
Төр засаг	Нэгдмэл гүйцэтгэх ерөнхийлөгчийн засаглалтай парламентын бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Дэвид Кабуа
• Парламентын дарга	Кеннет Кеди[4]
Хууль тогтоох байгууллага	Нитижела
Тусгаар тогтнол  (АНУ-аас)
• Өөрийн засгийн газар	5 сарын 1, 1979 он
• Чөлөөт холбооны гэрээ	10 сарын 21, 1986 он
Газар нутаг
• Нийт	181.43 км2 (189)
• Усны эзлэх талбай (%)	бага
Хүн ам
• 2022 тооцоо	61,988[5] (187)
• 2011 тооллого	53,158[6]
• Нягтаршил	293.0/км2 (28)
ДНБ (ХАЧП)	2019 тооцоо
• Нийт	$215 сая
• Нэг хүнд ноогдох	$3,789[7]
ДНБ (нэрлэсэн)	2019 тооцоо
• Нийт	$220 сая
• Нэг хүнд ноогдох	$3,866[7]
ХХИ (2021)	▼ 0.639[8] дундаж · 131
Мөнгөний нэгж	Америк доллар (USD)
Цагийн бүс	UTC+12 (MHT)
Огнооны формат	СС/ӨӨ/ЖЖЖЖ
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+692
ISO 3166 код	MH
Домэйн нэр	.mh
2005 оны тооцоо.

Улсын нэр

Маршалл хэмээх нэр нь тэр хавийн далайн судалгааг анхлан хийсэн Жон Маршаллын нэртэй холбоотой. 1788 онд Английн Зүүн Энэтхэг компани нь Австралийн Шинэ Өмнөд Уэльст байсан ахмад Жон Маршалл болон Томас Гильберт нарын усан онгоцоор Гуандунь хүртэл цай зөөлгүүлэхийн хамтаар усан зам орчмынхоо далайг судлах даалгавар өгчээ. Тийнхүү хоёр ахмадын удирдсан хөлөг онгоцууд хожим Маршаллын арлууд болон Гильбертийн арлууд гэж нэрлэгдэх болсон тэр хавийн арлуудыг судалсан бөлгөө.

Он дараалал

Дэлгэрэнгүйг Маршаллын арлуудын түүх өгүүллээс үзнэ үү.

• 1528 Испанийн аялагч Салазар анх нээж Испанийн эзэмшил болгон зарлав.
• 1885 Германы эзэмшилд шилжив. (Германы Микронез, Германы колони улсууд).
• 1914 Дэлхийн нэгдүгээр дайнаар Японы эзэмшилд шилжив.
• 1920 Үндэстнүүдийн Лигээс Японы эрхийг хүлээн зөвшөөрөв.
• 1944 Америкийн цэргүүдэд эзлэгдсэн.
• 1947 Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага тус арал дахь АНУ-ын эрхийг хүлээн зөвшөөрчээ.
• 1954 Бикини шүрэн арал дээр устөрөгчийн бөмбөгийн туршилт явагдав.
• 1979 Үндсэн хуулиа баталж, өөрсдийн засгийн газраа байгуулсан. Амата Кабуагийн засаглал эхлэв.
• 1986 АНУ-тай байгуулсан гэрээ ёсоор тусгаар тогтносон улс болжээ.
• 1991 НҮБ-д элсэв. Гэвч АНУ-тай байгуулсан гэрээний хүрээнд л гадаад харилцааны эрх эдэлнэ.

Улс төр

Төрийн тэргүүн болох ерөнхийлөгч нь засгийн газраа тэргүүлдэг бөгөөд парламентийн гишүүд дундаасаа сонгодог байна. Бүрэн эрхийн нь хугацаа 4 жил. Мөн засгийн газрын гишүүд нь ч парламентийн гишүүд дундаас томилогддог.

Парламент нь нэг танхим, 33 суудалтай. Бүх ард түмний сонгуулиар 4 жил тутам шинэчлэгдэн сонгогдоно.

Засаг захиргааны нэгж

Маршаллын арлууд нь засаг захиргааны 24 нэгжид хуваагддаг.

Мөн Америкийн цэргийн бааз байрладаг Кважалейн аралд энгийн иргэд нэвтрэх эрхгүй.

Түүнээс гадна Маршаллын арлууд нь Уэйк арлыг эзэмших эрхтэй хэмээдэг боловч сүүлийн 100 гаруй жил Америкийн хяналтад буй тус арлыг Маршаллын арлуудын эзэмшлийнх гэж хүлээн зөвшөөрдөг улс бараг үгүй.

Газарзүй

Эдийн засаг

ОУВС болон Дэлхийн Банкны гишүүн. Экспортыг гол бараа нь копра болон загас боловч гадаад худалдаа нь алдагдалтай.

Өдгөө АНУ-ын тусламжийг хүртэн эдийн засгийн үндсэн дэд бүтцийг бий болгох, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах, загас агнуур, аялал жуулчлалыг хөгжүүлж буй.

Хүн ам

Оршин суугчид нь Микронезийн Канака үндэстэн.

Албан ёсны хэл нь Маршалл хэл болон англи хэл.

Хүн амын ихэнх нь Христийн шашны протестант урсгалыг шүтдэг.

Соёл

Баярын өдрүүд

Сар өдөр	Баярын нэр	Англи нэр	Тайлбар
1 сарын 1	Шинэ жил	New Years Day
3 сарын 1	Цөмийн туршилтад нэрвэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэх өдөр	Nuclear Victims' Day
5 сарын 1	Улс байгуулагдсаны баяр	Constitution Day
7-р сарын эхний Даваа гариг	Загасчдын өдөр	Fisherman's Day	Спортын загас агнуурын тэмцээн болно
9-р сары эхний Баасан гариг	Хөдөлмөрчдийн өдөр	Rijerbal Day (Worker's Day)
9-р сарын сүүлчийн Баасан гариг		Manit Day (Customs Day)
11 сарын 17	Ерөнхийлөгчийн өдөр	President's Day
11-р сарын 3 дахь Пүрэв гариг	Талархлын өдөр	Kamolol Day (Thanksgiving Day)
12-р сарын эхний Даваа гариг	Эвангелийн өдөр	Gospel Day
12 сарын 25	Зул сарын баяр	Christmas Day

Эшлэл

1. The largest cities in Marshall Islands, ranked by population Архивлагдсан Есдүгээр сар 3, 2011 at the Wayback Machine. population.mongabay.com. Retrieved May 25, 2012.
3. "Religions in Marshall Islands | PEW-GRF". Globalreligiousfutures.org. Архивласан огноо March 19, 2022. Татаж авсан: 2022-06-27.
4. "Members". rmiparliament.org. Архивласан огноо January 26, 2016. Татаж авсан: August 22, 2017.
5. "Marshall Islands population (2022) live — Countrymeters". Countrymeters.info. Архивласан огноо October 11, 2022. Татаж авсан: 2022-07-24.
6. "Republic of the Marshall Islands 2011 Census Report" (PDF). Prism.spc.int. Архивласан (PDF) огноо September 20, 2016. Татаж авсан: August 22, 2017.
7. "Report for Selected Countries and Subjects". imf.org. Архивласан огноо 2020-06-12. Татаж авсан: 2019-06-06.
8. "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Архивласан (PDF) огноо 2022-10-09. Татаж авсан: 16 October 2022.