Амман

Амман (Араб: عمان ‘Ammān) нь Йорданы нийслэл хот юм. Хүн ам нь 1 сая 200 мянга гаруй бөгөөд улсынхаа хүн амын 4-ний 1-ийг эзэлнэ. Йордан улсын эдийн засаг, улс төр, аж үйлдвэрийн төв хот болно.

Амман عَمَّان
Нийслэл хот
Шинэ Абдали I Абдалла хааны сүм болон Копт урсгалын сүм Ромын театр Амманы цайз дахь Умайядын ордон Херкулесын сүм Абдоун гүүр
Далбаа
Хоч:  Цагаан тагтаа Шатны хот [1][2]
Амман Йордан дахь байршил Амман Дорнод Газар дундын тэнгис дахь байршил Амман Ази дахь байршил
Солбицол: 31°56′59″N 35°55′58″E
Улс	Йордан
Муж	Амман муж
Хотын захиргаа	1909
Засаг захиргаа
• Хотын дарга	Юсуф Шаварбех[3][4]
Газар нутаг
• Нийт	1,680 км2 (650 бээр2)
Хамгийн өндөр цэг	1,100 м (3,600 фут)
Хамгийн нам цэг	700 м
Хүн ам  (2021)
• Нийт	4,061,150
• Нягтрал	2,380/км2 (6,200/бээр2)
Иргэдийн нэршил	Амманчууд
Цагийн бүс	UTC+3
Шуудангийн код	11110-17198
Бүсийн дугаар	+962(6)
Вэб сайт	ammancity.gov.jo

Амман нь орчин үеийн өндөр барилгууд сүндэрлэхийн зэрэгцээ эртний байдлаа хадгалж үлдсэн дүүргүүдтэй. Йордан голд ойрхон орших бөгөөд Есүс Христийг угаасан гэх газар хүртэл машинаар 45-хан минут яваад хүрдэг тул Христосын шашинтнууд олноороо зочилдог.

Түүх

Амман дахь Херкулесын сүм

Амман хотын байдал

Амман хотын нутаг нь Шинэ чулуун зэвсгийн үе буюу 9000 жилийн өмнөөс байнгын оршин суугчидтай болж, Эртний Египетийн захиргаанд байхдаа Амун буюу Амэн бурхны нэрээр Аммон хэмээн нэрлэгджээ. Шинэ гэрээнд Аммончуудын амьдардаг хот (Раба буюу Рабат) хэмээх нэрээр бичигдсэн байдаг. Улмаар Жүүд хэлээр Рабат Аммон хэмээн дуудагдах болсон тус хот нь Ассирын эзэнт улс, Персийн эзэнт улс, Македоны эзэнт улсын захиргаанд орж явсан бөгөөд Птолемейн Египетийн хараанд байхдаа Птолемей II-ын Филадельфос （Philadelphos）-аас гаралтай грек хэлний Филадельфи хэмээн нэрлэгдэж байв.

Филадельфи нь МЭӨ 1-р зуунд Ромын эрхшээлд орж, Ромын эзэнт гүрний нөлөөгөөр Христосын шашин нэвтэрчээ. Гэвч олон удаагийн газар хөдлөлтийн улмаас тус хот нь аажмаар мөхсөн байна.

1887 онд Оросын Хаант Улсын дарлалаас зугтан Умард Кавказаас Османы эзэнт гүрний харьяа Сирид дүрвэж ирсэн черкесчууд Филадельфи хотын туурин дээр нутаглаж эхэлснээр Амман хотын шинэ түүх бичигдэж эхэлжээ. 1900 онд Османы эзэнт улсын султан、Абдулхамид II нь Дамаскаас Медина хүртэл төмөр зам барих тушаал гаргасан бөгөөд тус төмөр замын нэг өртөө нь Амманд байрлаж, үүнийг дагаад тус хотын хөгжил түргэсчээ. 1921 онд Английн харьяаны шинэ засаг захиргааны нэгж үүсч, Амманыг нийслэлээ болгосон байна.

1946 онд Транс-Йорданы хаант улс бий болж, тусгаар тогтнолоо олмогц нийслэл хот нь болсон хэдий ч тэр үед хүн ам нь дөнгөж 20 мянга орчим байлаа. 1949 онд Израил улсын тусгаар тогтнолоос үүдсэн бүс нутгийн тогтворгүй байдлын дүнд Палестины дүрвэгсэд Йордан голын баруун эргээс Йордан руу цутгаж, Амманы хүн ам эрс өсчээ. 1990-ээд онд Палестин, Ирак зэрэг улсуудаас дүрвэгсэд, шилжин суурьшигчид төвлөрч, Амман хот нь баруун тийш хурдацтайгаар тэлж буй. Үүний улмаас хотын усан хангамж хүрэлцээгүй болж эхэлж байгаа.

Палестины Чөлөөлөх Байгууллага （PLO）-ын төв нь 1970 онд гарсан Йорданы иргэний дайны улмаас Ливан руу хөөгдөх хүртлээ Амманд байсан юм.

Газарзүй

Амман хот нь Йорданы баруун хойд хэсэгт, дов толгод ихтэй бүс нутагт оршино. Анх тус хот нь долоон толгой дээр байгуулагдсан боловч өдгөө ойр орчмын 19 толгой хүртэл газар нутгаа тэлжээ.

Цаг уур

Амман
Уур амьсгалын диаграмм
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12     63   12 4     62   14 4     43   17 6     14   23 10     3.3   28 14     0   31 17     0   32 19     0   32 19     0.3   31 17     6.6   27 14     28   20 9     49   14 5 Температур °C,  Тунадас мм Эх сурвалж: WMO

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Амман 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Маx. Температур (°C) 12.3 13.7 17.2 22.6 27.8 30.8 32.0 32.4 30.7 27.1 20.4 14.4 Ø 23.5 Мин. Температур (°C) 3.6 4.2 6.1 9.5 13.5 16.6 18.5 18.6 16.6 13.8 9.3 5.2 Ø 11.3 Тунадас (мм) 63.4 61.7 43.1 13.7 3.3 0.0 0.0 0.0 0.3 6.6 28.0 49.2 Σ 269.3 Бороотой өдөр (d) 11.0 10.9 8.0 4.0 1.6 0.1 0.0 0.0 0.1 2.3 5.3 8.4 Σ 51.7 Т е м п е р а т у р 12.3 3.6 13.7 4.2 17.2 6.1 22.6 9.5 27.8 13.5 30.8 16.6 32.0 18.5 32.4 18.6 30.7 16.6 27.1 13.8 20.4 9.3 14.4 5.2 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Хур тунадас Х у р т у н а д а с 63.4 61.7 43.1 13.7 3.3 0.0 0.0 0.0 0.3 6.6 28.0 49.2   1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Эх сурвалж: WMO

Зам тээвэр

Амманы хуучин хот

Амман хотын тэнгэрт гарах гарц нь хотын төвөөс өмнө зүгт машинаар 30 орчим минутын зайд байх Күйн Ареа олон улсын нисэх онгоцны буудал болно.

Газрын тээврийн хувьд, Йорданы бусад хотууд болон хөрш улсуудын хотууд руу автобус тогтмол явдаг. Ирак зэрэг хөрш орнууд руу таксигаар ч явах боломжтой. Османы эзэнт улсын үед баригдсан төмөр замаас Дамаск-Амманы хоорондох хэсэг нь одоо ажилладаг ч долоо хоногт хэдхэн цуваа явдаг.

Зургийн цомог

• 
  Абу Дарвиш Моск
• 
  Абдулла хааны Москын шөнийн байдал
• 
  Абдулла хааны моск
• 
  Копт урсгалын сүм

Эх сурвалж

1. Трент Холден, Анна Меткалф (2009). Хотуудын ном: Дэлхийн шилдэг хотуудаар хийсэн аялал. Lonely Planet Publications. p. 36. ISBN 978-1-74179-887-6. Архивласан огноо 2020-05-18. Татаж авсан: 2017-08-24.
2. "Амманы гудамжны хоол". BeAmman.com. Archived from the original on 2015-09-26. Татаж авсан: 2015-09-26.
3. "Амман хотын шинэ дарга "шударга, хариуцлагатай" засаглалыг амлаж байна". jodantimes.com. 2017-08-21. Архивласан огноо 2018-08-11. Татаж авсан: 2018-10-23.
4. "Шинэ гишүүн: Юсуф Аль-Шаварбех – Амман, Йордан". globalparliamentofmayors.org. 2018. Архивласан огноо 2018-12-24. Татаж авсан: 2018-12-29.

Цахим холбоос

 Commons: Амман – Викимедиа дуу дүрсний сан

• Kingdom of Jordan Pictures.
• Map of Amman (large).
• Jordan Planet - Jordanian Blogger Portal.