![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/StPetersDomePD.jpg/640px-StPetersDomePD.jpg&w=640&q=50)
അർധകുംഭകം
From Wikipedia, the free encyclopedia
കെട്ടിടങ്ങൾക്ക് അർധഗോളാകൃതിയിലോ അതിനു സദൃശമായ മറ്റു രൂപങ്ങളിലോ പണിയുന്ന മേൽപ്പുരയാണ് അർധകുംഭകം(Dome). പകുതി മുറിച്ച കുടത്തിന്റെ ആകൃതിയിൽനിന്നും അർധകുംഭകം എന്ന പേരു വന്നത്. ഗോളാകൃതിയിലുള്ള മേൽക്കൂരകൾ പണ്ടു നിർമിച്ചിരുന്നത് ചെളിയും പുല്ലും കൂട്ടിക്കുഴച്ചാണ്. എസ്കിമോകളുടെ ഇഗ്ലൂ (Igloo) മറ്റൊരുദാഹരണമാണ്. ആകാശത്തിന്റെ ആകൃതിയുള്ളതുകൊണ്ട് അർധകുംഭകം പ്രപഞ്ചാത്മാവിന്റെ പ്രതീകമായി. അതുകൊണ്ടുതന്നെ അധികാരത്തിന്റെ ചിഹ്നമായും ഇവയെ പരിഗണിച്ചുപോന്നു.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/StPetersDomePD.jpg/320px-StPetersDomePD.jpg)
ഓരോ സംസ്കാരത്തിലും ഇങ്ങനെ ഭിന്നങ്ങളായ ആശയപ്രതീകമായി വാസ്തുവിദ്യയിൽ അർധകുംഭകനിർമ്മാണപ്രവണത നിലനിന്നു. ഇന്ത്യയിൽ വേദകാലം മുതൽ ക്ഷേത്രങ്ങൾക്ക് ഈ ആകൃതി ഉണ്ടായിരുന്നതായി കരുതപ്പെടുന്നു. സാഞ്ചിസ്തൂപത്തിലെ കൊത്തുവേലകളിൽ ഈ രൂപം ചിത്രീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടുമുണ്ട്. ബുദ്ധമത സ്തൂപങ്ങളിൽ അർധകുംഭകം സ്ഥിരപ്രതിഷ്ഠ നേടി. ചൈനയിലെ പഴയ കാലത്തെ ശവകുടീരങ്ങൾ അർധകുംഭക മേൽപ്പുരയുള്ള കുടിലുകളുടെ രൂപത്തിലാണ്. ഗ്രീസിലെ വൃത്താകൃതിയുള്ള ക്ഷേത്രങ്ങൾ (Tholos) ജനനമരണ ചക്രത്തിന്റെ അടയാളമായിരുന്നു. റോമിലെ പാന്തിയോൺ (Pantheon) ക്ഷേത്രം പ്രപഞ്ചശക്തിയുടെ പ്രതിമാനമായി നിർമിച്ചതാണ്. റോമിൽ നിന്നും ക്രിസ്ത്യാനികൾ ഈ ആശയം സ്വീകരിച്ചു. കോൺസ്റ്റാന്റിനോപ്പിളിലെ ഹോളി വിസ്ഡം പള്ളി എ.ഡി. 561-ൽ പുനരുദ്ധരിച്ചപ്പോൾ നിർമിച്ച അർധകുംഭകാകൃതിയിലുള്ള മേൽപ്പുര ഈശ്വരമാഹാത്മ്യത്തിന്റെയും ക്രിസ്തുവിന്റെ അധികാരത്തിന്റെയും ചക്രവർത്തിമാരുടെ ശക്തിയുടെയും ജസ്റ്റീനിയൻ ചക്രവർത്തിയുടെ ശവകുടീരത്തിന്റെയും ഒക്കെ പ്രതീകമായി വ്യാഖ്യാനിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.
ഈ നിർമ്മാണരീതി മധ്യേഷ്യയിലും ഇന്ത്യയിലും പ്രചാരം നേടിയത് ഇസ്ലാമിക സംസ്കാരവ്യാപനത്തിൽ കൂടിയാണ്. അതേസമയം മധ്യകാലഘട്ടത്തിൽ യൂറോപ്പിൽ ഇതിന്റെ പ്രചാരം കുറഞ്ഞുവന്നു. നവോത്ഥാനത്തിനുശേഷം അർധകുംഭകം വീണ്ടും പ്രചാരത്തിലായപ്പോൾ അതിനോടനുബന്ധിച്ച പ്രതീകസൂചനകൾ അവഗണിക്കപ്പെടാൻ തുടങ്ങിയിരുന്നു. പിന്നീട് കാണാൻ കൗതുകമുള്ള ഒരു സംരചനാരൂപം എന്ന നിലയിലാണ് അർധകുംഭകത്തെ അധികവും പ്രയോജനപ്പെടുത്തിയത്.