സോഡിയം സയനൈഡ്

ഒരു അകാർബണിക സയനൈഡ് സംയുക്തമാണ് സോഡിയം സയനൈഡ് (Sodium cyanide). ഇതിന്റെ തന്മാത്രാ സൂത്രം NaCN എന്നാണ്. വെളുത്ത ഈ ഖരപദാർത്ഥം വെള്ളത്തിൽ നന്നായി ലയിക്കുന്നു. മാരകമായ ഒരു വിഷപദാർത്ഥമാണിത്. സ്വർണ്ണ ഖനനത്തിൽ ഇതിന് പ്രമുഖ സ്ഥാനമുണ്ട്. അമ്ലവുമായി പ്രതിപ്രവർത്തിച്ച് ഹൈഡ്രജൻ സയനൈഡ് എന്ന വിഷവാതകം ഉണ്ടാവുന്നു.:

NaCN + H₂SO₄  →  HCN +  NaHSO₄

സോഡിയം സയനൈഡ് (Sodium cyanide)

Identifiers
CAS Number	143-33-9 Y
3D model (JSmol)	Interactive image
ChEMBL	ChEMBL1644697 N
ChemSpider	8587 Y
ECHA InfoCard	100.005.091
EC Number	205-599-4
PubChem CID	8929
RTECS number	VZ7525000
UN number	1689
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID4024309
InChI
SMILES
Properties
Chemical formula	NaCN
Molar mass	49.0072 g/mol
Appearance	white solid
Odor	faint almond-like
സാന്ദ്രത	1.5955 g/cm3
ദ്രവണാങ്കം
ക്വഥനാങ്കം	1,496 °C (2,725 °F; 1,769 K)
Solubility in water	48.15 g/100 mL (10 °C) 63.7 g/100 mL (25 °C)
Solubility	soluble in ammonia, methanol, ethanol very slightly soluble in dimethylformamide, SO2 insoluble in dimethyl sulfoxide
Refractive index (nD)	1.452
Thermochemistry
Heat capacity (C)	70.4 J/mol K
Std molar entropy (S⦵298)	115.7 J/mol K
Std enthalpy of formation (ΔfH⦵298)	-91 kJ/mol
Hazards
NFPA 704 (fire diamond)	4 0 0
Flash point	Non-flammable
Lethal dose or concentration (LD, LC):
LD50 (median dose)	6.44 mg/kg (rat, oral) 4 mg/kg (sheep, oral) 15 mg/kg (mammal, oral) 8 mg/kg (rat, oral)[1]
NIOSH (US health exposure limits):
PEL (Permissible)	TWA 5 mg/m3
REL (Recommended)	C 5 mg/m3 (4.7 ppm) [10-minute]
IDLH (Immediate danger)	25 mg/m3 (as CN)
Safety data sheet (SDS)	ICSC 1118
Related compounds
Other cations	Potassium cyanide
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa). | colspan=2 |  N verify (what is: Y/N?) Infobox references

ഉൽപാദനം

ഹൈഡ്രജൻ സയനൈഡ് സോഡിയം ഹൈഡ്രോക്സൈസൈഡുമായി പ്രവർത്തിപ്പിച്ചാണ് സോഡിയം സയനൈഡ് നിർമ്മിക്കുന്നത്.:^[2]

HCN  +  NaOH   →   NaCN  +  H₂O

ലക്ഷക്കണക്കിന് ടൺ സംയുക്തമാണ് ഓരോ വർഷവും നിർമ്മിക്കപ്പെടുന്നത്. സോഡിയം അമൈഡ്  ഉയർന്ന താപനിലയിൽ കാർബണുമായി പ്രവർത്തിപ്പിച്ച് കാസ്റ്റ്നർ പ്രക്രിയ വഴിയാണ് ആദ്യകാലങ്ങളിൽ സോഡിയം സയനൈഡ് നിർമ്മിച്ചിരുന്നത്.

NaNH₂  +  C   →   NaCN  +  H₂

ഘടന

sodium chloride കറിയപ്പിന്റെ തന്മാത്രാ ഘടനയോട് സാദൃശ്യമുള്ളതാണ് NaCN ഘടനയും.^[3] പൊട്ടാസ്യം സയനൈഡിനും സദൃശ ഘടന തന്നെയാണുള്ളത്. ഓരോ Na⁺ അയോണും CN⁻ അയോണുമായി പൈ-ബോണ്ടിലേർപ്പെടുന്നു.^[4] സോഡിയം സയനൈഡ് വളരെയെളുപ്പത്തിൽ ഹൈഡ്രോളിസിസ് പ്രവർത്തനത്തിന് വിധേയമായി HCN എന്ന വിഷവാതകം പുറപ്പെടുവിക്കുന്നു. ഇതിന്റെ കയ്പുള്ള ബദാം ഗന്ധം ചിലർക്ക് തിരിച്ചറിയാനാകും. (ഒരു ജനിതക സവിശേഷതയുള്ളവർക്കേ ഈ ഗന്ധം തിരിച്ചറിയാനാവൂ.^[5]).  ശക്തിയേറിയ അമ്ലവുമായി സോഡിയം സയനൈഡ് പ്രവർത്തിച്ച് HCN ഉണ്ടാവുന്നു.:^[2]

NaCN  +  H₂O₂  →  NaOCN  +  H₂O

ഉപയോഗങ്ങൾ

ഖനനം

സ്വർണ്ണഖനനത്തിൽ, അയിരിൽ നിന്നും സ്വർണ്ണം വേർതിരിക്കുന്നതിന് സോഡിയം സയനൈഡ് ഉപയോഗിക്കുന്നു.

4 Au  +  8 NaCN  +  O₂  +  2 H₂O  →  4 Na[Au(CN)₂]  +  4 NaOH

രാസസംയുക്ത നിർമ്മാണത്തിന്

നിരവധി രാസ സംയുക്തങ്ങൾ നിർമ്മിക്കുന്നതിന് NaCN ഉപയോഗിക്കുന്നു. സയാന്യൂറിക് ക്ലോറൈഡ്, സയനോജൻ ക്ലോറൈഡ്, നൈട്രൈൽ സംയുക്തങ്ങൾ, ബെൻസൈൽ സയനൈഡ് തുടങ്ങിയവയുടെ നിർമ്മാണത്തിൽ സോഡിയം സയനൈഡ് ഉപയോഗിക്കുന്നു.^[6]

വിഷം

പ്രധാന ലേഖനം: Cyanide poisoning

വളരെപ്പെട്ടെന്ന് പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഒരു വിഷവസ്തുവാണ് സോഡിയം സയനൈഡ്. ശ്വസനം തടസ്സപ്പെടുത്തിയാണ് ഇത് പ്രവർത്തിക്കുന്നത്. ഇതിന്റെ ഫലമായി ലാക്റ്റിക് അസിഡോസിസ് ഉണ്ടാവുന്നു. വളരെ കുറഞ്ഞ അളവിൽ (200–300 mg) സോഡിയം സയനൈഡ് ശരീരത്തിലെത്തിയാൽപ്പോലും മരണം സംഭവിക്കാം. ഒരു വിഷപദാർത്ഥമായതിനാൽ നിയമവിരുദ്ധ പ്രവർത്തനങ്ങൾക്കും ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നുണ്ട്. വിഷം ചേർത്തുള്ള മീൻപിടുത്തം നടത്താൻ NaCN ഉപയോഗിച്ചു വരുന്നു.

ഇതും കാണുക

• സയനൈഡ്