From Wikipedia, the free encyclopedia
Васа Поморишац (15 декември 1893 - 9 септември 1961) — српски уметник и професор на Академијата за применета уметност во Белград. Работел како сликар, изработувач на витражи, етер, графичар и исто така бил уметнички критичар.[1][2] Тој се смета за експресионистички сликар во истата категорија со неговите современици Михајло Петров, Иван Радовиќ, Петар Добровиќ и Јован Бијелиќ.[3]
Васа Поморишац | |
---|---|
Роден(а) | 15 декември 1893 Јаша Томиќ, Австроунгарија |
Починал(а) | 9 септември 1961 67) Белград, ФНР Југославија | (возр.
Националност | Србин |
Занимање | сликар |
Поморишац е роден во српскиот град Модош (сега Јаша Томиќ) во тогашниот дел на Австриската империја. Прво студирал сликарство кај Стеван Алексиќ до 1913 година, кога отишол на Академијата за ликовни уметности во Минхен, каде за кратко бил ученик на Габриел фон Хакл, Франц фон Штак и Анџело Јанк . Во Минхен, тој се сретна со соученикот Живорад Настасијевиќ (1893-1966) со кој станал близок пријател. Неговите студии биле прекинати со период на национална служба помеѓу 1914 и 1918 година, кога служел во Австриската армија на рускиот фронт и откако им се предал на Русите, тој се приклучил на Првата српска доброволна дивизија која учествувала со Русите и Романците против Централната Сили во Битката кај Добруџа,[4] каде што бил ранет. Поморишац бил однесен во московската болница каде наскоро се опоравил и ја поминал следната година во конвелсација и истовремено запознавајќи се со уметничките богатства на градот и со делата на големите руски сликари. Како неборбен, тој бил префрлен од Царска Русија во Грција, каде што добил статус на „воен сликар“ на Фотографскиот дел на Врховната команда на Србија во Солун[5] и работел во солунското ателје.
По војната, на враќање во Белград во 1919 година тој го посетува алумнистот во Минхен (Љубо Бабиќ) во Загреб и се запишува на часови за цртање живот, одржани од Бета Вукановиќ во Уметничкото училиште во Белград. По дипломирањето, со неговиот пријател Љубомир Ивановиќ ги посетува српските манастири и копира фрески и мурали во српските села во Унгарија и романскиот Банат.
Потоа отишол во Лондон каде што посетувал часови во Уметничкото училиште на Свети Мартин[6] и Кралскиот колеџ за уметност додека учел занает со сликање на витраж. Тој обучувал во Лондон од 1920 до 1924 година каде што специјализирал цртање и архитектура во Свети Мартин (1921-1922) и поминал дополнителни курсеви за сликање на витраж во Централното училиште за уметност и дизајн во Лондон (1922-1924), со што станал првиот познат српски уметник да работи во тој медиум.[7] Таму тој поминал време во посета на музеи, галерии и замоци проучувајќи ги сите видови аспекти на уметноста и архитектурата, но ја пронашол Англија сè уште под влијание на Џон Раскин . Тој присуствуваше на предавања на уметникот Перси D. Делф Смит (1882-1948), вајарот Џорџ Фраммптон и архитектот Вилијам Летаби чии визии ги следеле современите европски трендови, вклучително и неговите.[7]
Се вратил во Белград во 1924 година. Бидејќи бил без работа, тој прифатил комисија од Римокатоличката црковна заедница во Јаша Томиќ да наслика олтарна икона во Католичката црква, а потоа да биде обновен во неоготски стил.[8] На Факултетот за уметност и занаетчиство, тој ја заменил Бета Вукановиќ како наставник мајстор од 1930 до 1931 година. Во Белград, витражното дело на Поморижац му даал на уметничкиот павилјон „Цвијета Зузориќ“ „трендовски изглед на Арт Деко“.[9]
Париз бил неговиот дом од 1935 до 1939 година.[10] Од 1942 година бил професор на Ликовната академија во Белгард и од 1950 година на Академијата за применета уметност во Белград.[5][11]
Тој бил член на Здружението на боени сликари и вајари од војните во 1912-1918 година, Лада, меѓу основачите на Зограф[6] и Здружението на квалификувани ликовни уметници во Белград. Во 1944 година станал член на Друштвото на ликовни уметници на Србија (УЛУС). Покрај тоа што се занимавал со оригиналната слика, тој често копирал фрески од средновековни цркви и манастири, кои ги изложувал во Лондон и Париз, а на поморската канцеларија во музејот Викторија и Алберт во Лондон им дал три примероци на фрески од манастирот Манасија.
Васа Поморишац верувал дека уметноста е органски дел од општеството. Таа мора да биде втемелена во традиционалната креативност и да се спротивстави на модернизмот што е туѓ за нашиот културен менталитет. Група Зограф е формирана околу оваа идеологија и содржани уметници од иста или слична ориентација - сликари Станислав Беложански, Живорад Настасијевиќ, Здравко Секулиќ, Јосин Цар, Илија Коларовиќ, Светолик Лукиќ, Радмила Милојковиќ и архитектите Богдан Несторовиќ и Бранислав Којиќ. Модернистичката критика ги сметала за национален анахронизам и затоа несоодветни за новото време. Поморишац особено ја нагласил својата приврзаност кон минатото, српското и византиското, што добро ги познавал и духовно го внесол во неговото сликарство. Тој често копирал мурали од нашите средновековни цркви и манастири што ги изложувал во Лондон и Париз. Тој бил многу популарен сликар на портрети и често се изразуваше во тој жанр. Во основа, неговиот стилски развој се движел од умерен конструктивизам, преку нео-класицизам до ладен, монохроматски колоризам. Тоа е многу посебен и истакнат феномен во српското сликарство помеѓу двете светски војни.
Поморишац е првиот сликар на Србија што сликал на стакло. Од неговите многубројни дела, што ги создал пред Белград да стане жртва на бомбардирањето на Оската, а потоа и на сојузниците во Втората светска војна, единствените парчиња што преживеале се витражите во Стариот дворец и хотелот Метропол.[7]
Тој е автор на банкнота, издадена од Народната банка на Југославија, од 100 динари, од 15 јули 1934 година и од 1.000 динари од 6 септември 1935 година, која не била пуштена во оптек. Двете банкноти содржат композиции инспирирани од националната историја. Тој е автор и на банкноти од 1.000 динари, маж и жена во национална носија, со многу детали и симболи, но со темна боја, со датум 1 мај 1942 година, објавени од Српската народна банка, за време на нацистичката окупација.[7]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.