Непарнопрсните копитари или непарнокопитните цицачи го образуваат редот 'Perissodactyla'. Тоа се мошне големи копнени растенојади. Тука припаѓаат коњите, тапирите и носорозите. Името го добиле по присуството на непарен број на прсти на секое копито. Овие животни имаат релативно едноставен желудник и голем среден прст. За разлика од парнопрсните копитари, овие ја дигерираат целулозата во дебелото црево наместо во својот желудник.
| Непарнокопитни Период: ?доцен палеоцен - денес | |
|---|---|
 | |
| Копито на коњ | |
| Научна класификација | |
| Царство: | Животни |
| Колено: | Хордати |
| Класа: | Цицачи |
| Инфракласа: | Вистински цицачи |
| Надред: | Лавразиотерии |
| Ред: | Непарнокопитни Owen, 1848 |
| Семејства[1] | |
| |
Морфологија
Заедничка одлика на видовите е нивниот единечен прст (или три споени прста) кој ја носи тежината на животното, при што оската на секој екстремитет поминува низ зголемениот трет прст. Тапирите имаат четири прсти на предните стапала, додека носорозите имаат три прсти на сите стапала. Единствениот трет прст е единствениот кој останал кај коњите. Ова е целосна адаптација за побрзо трчање. Функционалните прсти, како кај парнопрсните, така и кај непарнопрсните, завршуваат со копита, но градбата на стапалото е сосема различна. Медијалните метакарпални и метатарзални коски не се споени во посебна коска како кај парнопрсните.
Непарнопрсните покажуваат голема разновидност во големината на телото и неговата форма. Најмал вид е планинскиот тапир (Tapirus pinchaque), кој тежи 220 кг. Најголем вид е белиот носорог (Ceratotherium simum), кој тежи преку 3,500 кг. Кај многу видови возрасните мажјаци се поголеми од женките, додека кај некои тапири случајот е обратен.
Еволуција
И покрај изобилството на фосилни докази, филогенијата на непарнокопитните не е добро разјаснета, и тоа како во рамките на редот, така и во односите со другите цицачи. Непарнокопитните, како и парнокопитните, потекнуваат од Condylarthra (пракопитари), група која ги содржела доминантните мамалиски растенојади во раниот Палеоцен (пред околу 65 милиони години). Пракопитарите се сметаат за предци и на многу други групи од цицачи. И покрај малите сличности меѓу коњите и кравите, носорозите и нилските коњи, тапирите и свињите, првиот член од секој од наведените парови припаѓа на непарнокопитните, а вториот на парнокопитните цицачи. Сличностите меѓу нив се должат најмногу на конвергентна еволуција. Меѓутоа, анализите на митохондриската ДНК укажуваат на тоа дека непарнокопитните би требало да се класифицираат во клад заедно со Pholidota, Carnivora и Cetertiodactyla (Artiodactyla и Cetacea). Најстарите непарнокопитни фосили потекнуваат од раниот Еоцен (пред околу 50 милиони години). Во ова време биле присутни 14 семејства. Во оваа епоха, непарнокопитните биле доминантни копитари. При крајот на Олигоцен (25 милиони години), осум семејства изумреле. Во раниот Миоцен останале само тапиридите, риноцеротидите, еквидите и семејството Chalicotheriidae. Последното семејство содржела необични копитари со големи предни и кратки задни екстремитети прилагодени за стоење во полуисправена положба, погодна за исхрана со листовите од високи дрвја. Со намалувањето на видовиот состав на непарнокопитните, парнокопитните станале доминантни.
Систематика
Сите видови од овој ред се групирани во два подреда:
- Hippomorpha се непарнокопитни чии денешни претставници се брзи трчачи со долги нозе и со само еден прст. Единствената преживеано семејство од овој подред е Equidae (чиј единствен преживеан род е Equus) која го содржи коњот, зебрата, магарето, куланот и нивните сродници. Изумрените носороговидни бронтотери се исто така вклучени во овој подред. И двете семејства најверојатно потекнале од палеотерите.
- Ceratomorpha имаат неколку функционални прсти. Тие се потешки и се движат побавно од Hippomorpha. Овој подред вклучува две денешни семејства: Tapiridae (тапири) и Rhinocerotidae (носорози). Изумрените халикотери би можеле да припаѓаат на овој подред.
Трите преживеани семејства на непарнокопитни се класифицирани на следниот начин:
- Ред Perissodactyla
- Подред Hippomorpha
- Семејство Equidae: коњи и нивни сродници, 10 вида во еден ред
- Див коњ, Equus ferus
- Тарпан, Equus ferus ferus
- Пржевалскиев коњ, Equus ferus przewalskii
- Домашен коњ, Equus ferus caballus
- Африкански див коњ Equus africanus
- Кулан или азиски див коњ, Equus hemionus
- Кијанг или тибетски див коњ, Equus kiang
- Рамнинска зебра, Equus quagga
- Планинска зебра, Equus zebra
- Зебра од планината Кејп, Equus zebra zebra
- Хартманова планинска зебра, Equus zebra hartmannae
- Гревиева зебра, Equus grevyi
- Див коњ, Equus ferus
- Семејство Equidae: коњи и нивни сродници, 10 вида во еден ред
- Подред Ceratomorpha
- Семејство Tapiridae: тапири, 5 вида во еден род
- Бразилски тапир, Tapirus terrestris
- Планински тапир, Tapirus pinchaque
- Бирдов тапир, Tapirus bairdii
- Малајски тапир, Tapirus indicus
- Црн џуџест низински тапир, Tapirus pygmaeus (validity questionable)
- Семејство Rhinocerotidae: носорози, 5 вида во 4 рода
- Црн носорог, Diceros bicornis
- Бел носорог, Ceratotherium simum
- Индиски носорог, Rhinoceros unicornis
- Јавански носорог, Rhinoceros sondaicus
- Суматрански носорог, Dicerorhinus sumatrensis
- Семејство Tapiridae: тапири, 5 вида во еден род
- Подред Hippomorpha
Наводи
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
