Сојуз на писателите на Југославија (српскохрватски: Savez književnika Jugoslavije, словенечки: Zveza književnikov Jugoslavije, македонски: Сојуз на писателите на Југославија) — кровна организација на 6 конститутивни републикански здруженија на писатели во Социјалистичка Федеративна Република Југославија. Здружението ја координирало соработката меѓу своите членови.[1] Од 1965 година Здружението се преобразува во координативно тело на тогашните членови; Друштвото на писателите на Босна и Херцеговина, Друштвото на писателите на Црна Гора, Друштвото на писателите на Хрватска, Друштвото на писателите на Србија, Друштвото на писателите на Македонија и Друштвото на писателите на Словенија.[2] Иво Андриќ бил едногласно избран за прв претседател на Здружението во 1946 година. години.[2]
| Savez književnika Jugoslavije (српскохрватски) Zveza književnikov Jugoslavije (словенечки) Сојуз на писателите на Југославија (македонски) | |
 Првиот секретар на Сојузот на германските писатели Герхард Хенигер и претседателот на Сојузот на писателите на Југославија, Ацо Шопов потпишуваат договор за соработка на 12 февруари 1970 во Источен Берлин | |
| Основана | 1946 |
|---|---|
| Вид | организација на професионални писатели |
| Правен статус | кровна организација |
Со децентрализацијата и конфедерацијата на самата Југославија, што беше илустрирано во југословенскиот Устав од 1974 година, важноста на сојузната асоцијација станала помалку истакната од 1970-тите па натаму, а републичките здруженија зазеле поцентрално место во книжевниот живот на републиките и покраините.[3]
По последниот Конгрес во 1985 година во Нови Сад, здружението станало едно од првите федерални институции кои доживеале парализирачки претреси што довело до негово ефективно и никогаш формално објавено распуштање во 1990 година.[3] Кризата се продлабочила веќе во 1986 година кога републичкиот огранок на Србија го предложил Миодраг Булатовиќ за нов претседател на ротирачкото претседателство на здружението, на кое тогаш требаше да биде избран српски кандидат.[4] Овој кандидат бил одбиен од словенечкиот, косовскиот, црногорскиот и хрватскиот огранок чии делегати тврделе дека кандидатот бил непријателски настроен кон другите југословенски народи.[4]
Историја
По расколот Тито-Сталин во 1948 година, во југословенската книжевност се развила зголемена плуралност со говорот на Мирослав Крлежа на Третиот конгрес на Здружението во Љубљана во 1952 година, која е олицетворение на уметничко дистанцирање од претходно промовираниот социјалистички реализам.[5]
Во 1956 година, здружението го испратило Петар Губерина како претставник на југословенски набљудувач на Конгресот на црните писатели и уметници во Париз, кој присуствувал и на вториот конгрес во Рим во 1959 година.[6]
Во 1958 година, Здружението го предложило југословенскиот автор Иво Андриќ за свој прв кандидат за Нобеловата награда за литература, која ќе ја добие во 1961 година.[7]
Здружението во 1966 година ги прекинало сите формални односи со Сојузот на писателите на Бугарија, откако бугарските партнери одбиле да го потпишат документот на македонски јазик.[8] Односите не биле повторно воспоставени до крајот на постоењето на Здружението бидејќи југословенската страна инсистирала сите договори да бидат потпишани на бугарски и на македонски јазик.[8]
Конгреси
- Настанот се одржал во зградата на задужбината на Илија М. Коларац со присуство на 40 делегати од Србија, 40 од Хрватска, 25 од Словенија, 9 од Босна и Херцеговина, 6 од АП Војводина, 6 од Македонија и 3 од Црна Гора, како и гости од амбасадите на Франција, Полска, Чехословачка., Албанија, Бугарија, Романија и Унгарија со делегати на писатели од тие земји, како и од Полска и СССР.[11] Меѓу делегатите имало и претставници на малцинските заедници на Унгарците, Романците и Словаците.[11] За претседател на Здружението е избран Иво Андриќ, а за почесен претседател на Здружението Владимир Назор.[11]
- Втор конгрес, Загреб, Република Хрватска (26-29 декември 1949 година)[9]
- 3. конгрес, Љубљана, Република Словенија (1952)[5]
- 4. конгрес, Охрид, Република Македонија (15-17 септември 1955 г.)[13]
- 5. конгрес, Белград, Република Србија (25-28 ноември 1958)[13]
- 6. конгрес, Сараево, Република Босна и Херцеговина (16-18 септември 1961 г. )[13]
- 7. конгрес, Титоград, Република Црна Гора (24-26 септември 1964) [13]
- Настанот бил обележан со четири конкурентни предлози за суштинска законска реформа на здружението, без заеднички договор да се прифати ниту еден од нив во целост.[14] Првиот предлог на републичкиот огранок Србија бил претставен на 20 мај 1964 година кој препорачувал воведување постојан извршен секретаријат и задолжителна ротација во раководството меѓу републичките ограноци.[14] Хрватскиот предлог сугерирал седиштето на здружението да се менува на секои три години наместо постојана локација во Белград и се прифатила идејата за ротација на раководството заедно со ротација на седиштето.[14] Словенечкиот предлог препорачал, бидејќи организацијата формално почнала да функционира како координација, нејзините тела да бидат составени од делегирани членови на републичките ограноци наместо од избрани независни претставници или секретаријати.[14] Последниот предлог бил претставен од Добрица Ќосиќ со независна група писатели во која беа Антоније Исаковиќ, Оскар Давичо, Александар Тишма и други кои препорачале воведување нов тип на организација заедно со територијалниот принцип во кој писателите ќе соработуваат на ниво на Југославија. врз основа на нивните специфични интереси и афинитети.[14] Конгресот одлучил да ги земе сите предлози на дополнителна анализа.[14]
- Вонреден конгрес, Белград, СР Србија (21-22 декември 1965 г.)[15]
- 8. конгрес, Белград, СР Србија (2-4 октомври 1975 година)[16]
- 9. конгрес, Нови Сад, САП Војводина, СР Србија (15-20 април 1985 г.)[17]
- 10. конгрес, Врњачка Бања, СР Србија (9-11 јануари 1990 година, откажан затоа што словенечкиот, хрватскиот, косовскиот и македонскиот огранок одбиле да присуствуваат).[18]
Претседатели
- Иво Андриќ (1946-1952) [19] [20]
- Јосип Видмар 1952-1958) [2]
- Мирослав Крлежа (1958-1961) [2]
- Блаже Конески (1961-1964) [2]
- Меша Селимовиќ (1964-1965) [2]
- Матеј Бор (1965—1968) [21]
- Ацо Шопов (1968-1970)
- Иво Франгеш (1970-1972) [22]
- Густав Крклец (1975-1977) [23]
- Томислав Кетиг (1975-1978) [24]
- Ото Толнаи (1990, последен претседател) [25] [26]
Поврзано
- Јазици на Југославија
- Босанска книжевност
- Хрватска книжевност
- Македонска книжевност
- Српска книжевност
Наводи
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
