Мало Турчане

Мало Турчане (во минатото: Долно Турчане) — село во Општина Гостивар, во областа Горен Полог, во околината на градот Гостивар.

Мало Турчане
Воздушен поглед на селото Мало Турчане
Мало Турчане Местоположба на Мало Турчане во Македонија Мало Турчане на карта
Координати 41°47′12″N 20°56′8″E
Регион	Полошки
Општина	Гостивар
Област	Горен Полог
Население	96 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	1230
Повик. бр.	042
Шифра на КО	07052
Надм. вис.	600 м
Мало Турчане на општинската карта Атарот на Мало Турчане во рамките на општината
Мало Турчане на Ризницата

Потекло и значење на името

За време на отоманскиот период, селото за да се разликува од тогашното име на Беловиште (Турчане), го добило името Мало или Долно Турчане.^[2]

Географија и местоположба

Селото се наоѓа во средишниот дел на територијата на Општина Гостивар, недалеку од градот Гостивар во јужна насока, поради што припаѓа на неговата рурбална зона.^[3] Селото е рамничарско, сместено на надморска височина од 600 метри.^[3]

Се работи за мало село, сместено на подножјето на Сува Гора. Селото се наоѓа помеѓу Балин Дол и Беловиште (порано Големо Турчане). Водата за пиење до 1947 година се добивала од три бунари и од две чешми (Горна и Долна Чешма).^[2]

Месностите во атарот на селото ги носат следниве имиња: Завртељ, Ваталок, Грудајца, Колчак, Слог, Дондорит, Копач, Корија Силјанит (Силјанова Шума), Орло Вод (Орлова Вода) и Крс.^[2]

Мало Турчане има три маала, секое именувано по родот во нејзе.^[2]

Историја

Мало Турчане кон крајот на XVIII век станало чифлиг на Асан-ага од Гостивар, кој бил истакнат воен старешина. Поради заслуги, државата му ги доделила земјиштата на Мало Турчане и на Чајле. За да се разликува од Големо Турчане (денес Беловиште), селото го добило името Мало или Долно Турчане.^[2]

За време на Асан-ага, селото било населено само со православно македонско население, кое го обработувало земјиштето на агата. На возвишението Крст, јужно од селото, селаните имале црква, каде до 1940-тите години се наоѓал стар даб. Православните македонски мештани подоцна се иселиле од селото и на нивно место дошле муслимански Албанци.^[2]

Според мештаните на соседните села Балин Дол и Беловиште, до втората половина на XIX век во селото имало седум православни македонски куќи. Едни од нив биле Петканини, кои преминале на ислам и останале во селото (едно семејство од нив изумрело, а две се преселиле во Турција во 1940 година). Родот Чуљчевци во Балин Дол имал кумови од Мало Турчане, додека македонскиот род Љумњани во Волковија, кои сега се изумрени, се преселиле од Мало Турчане.^[2]

Чифлигот во селото почнале да го продаваат наследниците на агата на доселените албански родови Матњан и Река, со што селото станало албанско.^[2]

Стопанство

Атарот на селото е мошне мал и зафаќа простор од 1,4 км², при што обработливото земјиште зазема површина од 55 хектари, но селото нема некое видно значење во областа на земјоделството.^[3]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 244 —     1953 271 +11.1% 1961 307 +13.3% 1971 414 +34.9% 1981 530 +28.0%	Година Нас. ±% 1991 13 −97.5% 1994 602 +4530.8% 2002 1.013 +68.3% 2021 96 −90.5%

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија, Етнографија и статистика“) од 1900 година, во Мало Турчане живееле 115 жители, сите Албанци муслимани.^[4]

Според Афанасиј Селишчев во 1929 година, Мало Турчане било село во Големотурчанската општина во Горнополошкиот срез и имало 42 куќи со 198 жители Албанци и Македонци.^[5]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 200 Албанци.^[6]

Селото е средно по големина, но со пораст на своето население. Така, во 1961 година броело 308 жители, во 1994 година двојно се зголемило на 602 жители, од кои 597 биле Албанци, а пет жители Македонци.^[3]

Пописот од 1991 година не бил целосно одржан во селото Мало Турчане, бидејќи дел од неговото население одбило да учествува, односно го бојкотирало неговото одржување, поради што за таа пописна година, за селото нема целосни податоци.^{[б 1]}

Според пописот на населението на Македонија од 2002 година, селото имало 1.013 жители, од кои 1 Македонец, 1.005 Албанци и 7 останати.^[7]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 96 жители, од кои 85 Албанци и 11 лица без податоци.^[8]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	115	—	244	271	307	414	530	13	602	1.013	96

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[9]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[10]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[11]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[12]

Родови

Мало Турчане е албанско село. Целото население е доселено.^[2]

Според истражувањата од 1947 година, родови во селото: Матњан (14 к.), родот е доселен од областа Матија, по која го добиле и своето име, го знаат следниов родослов Веап (жив на 51 година во 1947 година)-Ќерим-Зибер-Сали-Вели, еден од нивните први предци; Река (15 к.), доселени се од областа Горна Река, по која го добиле и своето име, подалечно потекло од северна Албанија. П. Јовановиќ слушал дека живееле во горнореканското село Трница. Во селото дошле на средината на XIX век. Го знаат следниов родослов Шефки (жив на 58 години во 1947 година)-Изет-Али-Хусеин, еден од предците што се доселил и Дибран (6 к.), доселени се од околината на Пешкопеја (Долен Дебар), кон крајот на XIX век.

Иселеништво

Од родот Матњан три семејства се иселиле во Гостивар и едно во Турција и од родот Река, три семејства се преселиле во Гостивар.^[2]

Општествени установи

• Месна заедница

Самоуправа и политика

Главната селска џамија

Кон крајот на XIX век, Мало Турчане било село во Гостиварската нахија на Тетовската каза на Отоманското Царство.

Селото се наоѓа во рамките на Општина Гостивар, која била значително проширена со територијалната поделба на Македонија во 2004 година. Претходно селото припаѓало на поранешната помала Општина Гостивар.

Во периодот од 1955 до 1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата општина Гостивар.

Во периодот 1952-1955, селото се наоѓало во рамките на Општина Чајле, во која покрај Мало Турчане се наоѓале Балин Дол, Корито и Чајле. Во периодот 1950-1952 година, селото се наоѓало во тогашната општина Чајле во која влегувале селата Балин Дол, Мало Турчане и Чајле.

Избирачко место

Во селото постојат избирачките места бр. 0431 и 0432 според Државната изборна комисија, сместени во просториите на месна заедница.^[13]

На претседателските избори во 2019 година, на овие избирачки места биле запишани вкупно 679 гласачи.^[14]

Културни и природни знаменитости

Џамии^[15]

• Џамија — главна селска џамија

Поврзано

• Општина Гостивар
• Гостивар
• Горен Полог

Наводи

1. „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
2. Трифуноски, Јован (1976). Полог. Белград: САНУ. стр. 179–180.
3. Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија: географски, демографски, и аграрни обележја. Скопје: Патрија. стр. 190.
4. Кънчов, Васил. „Македония. Етнография и статистика“, София, 1902, стр. 214.
5. Селищев, Афанасий. „Полог и его болгарское население. Исторические, этнографические и диалектологические очерки северо-западной Македонии“. – София, 1929, стр. 25.
6. „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
7. „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 2 јули 2023.
8. „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
9. К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
10. Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
11. „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
12. „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
13. „Описи на ИМ“. Архивирано од изворникот на 2023-08-17. Посетено на 3 ноември 2019.
14. „Претседателски избори 2019“. Архивирано од изворникот на 2019-12-29. Посетено на 3 ноември 2019.
15. Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. ISBN 978-608-65143-2-7.

Забелешки

1. Во Пописот од 1991 година, во населените места: Страчинци, Љуботен, Арачиново, Грушино, Мојанци, Орланци, Боговиње, Жеровјане, Пирок, Милетино, Радиовце, Теново, Челопек, Горно Јаболчиште, Велешта, Горно Татеши, Долно Татеши, Врапчиште, Топлица, Вруток, Долно Јеловце, Здуње, Речане, Балин Дол, Беловиште, Гостивар, Дебреше, Мало Турчане, Чајле, Баниште, Дебар, Кривци, Селокуќи, Хаме, Делогожди, Корошишта, Ливада, Мислодежда, Ново Село (Делогожди), Горна Бањица, Долна Бањица, Симница, Долна Лешница, Желино, Озормиште, Требош, Бачишта, Букојчани, Горно Строгомиште, Зајас, Колари, Лешница, Палиград, Смесница, Копанце, Шемшево, Горно Палчиште, Долно Палчиште, Камењане, Кичево, Долно Свиларе, Кондово, Радуша, Рудник Радуша, Бедиње, Горно Коњаре, Д`лга, Куманово, Лопате, Романовце, Сопот, Табановце, Черкези, Белановце, Матејче, Никуштак, Опае, Ропалце, Жужње, Нистрово, Сенце, Тануше, Добри Дол, Калиште, Неготино-Полошко, Сенокос, Бериково, Гарани, Јагол, Ново Село (Осломеј), Поповјани, Премка, Србица, Стрелци, Туин, Шутово, Охрид, Ќојлија, Арнакија, Буковиќ, Грчец, Крушопек, Ласкарци, Љубин, Семениште, Барово, Јаболци, Биџево, Долна Белица, Заграчани, Калишта, Радолишта, Струга, Батинци, Вртекица, Морани, Студеничани, Глоѓи, Доброште, Непроштено, Пршовце, Слатино, Теарце, Голема Речица, Лавце, Мала Речица, Сараќино, Тетово, Баланци, Форино, Чегране, Џепиште, Гајре, Лисец, Скопје дел - Гази Баба, Скопје дел Карпош, Скопје дел - Центар и Скопје дел - Чаир, дел од жителите не прифатија да замат учество (го бојкотираа) во Пописот.

Надворешни врски

• Мало Турчане на Ризницата ^?