Белановце

Белановце или Белановци — село во Општина Липково, Кумановско.

Белановце
Белановце Местоположба на Белановце во Македонија Белановце на карта
Координати 42°14′03″N 21°33′44″E
Регион	Североисточен
Општина	Липково
Население	10 жит. (поп. 2021)[1]
Пошт. бр.	1325
Повик. бр.	031
Шифра на КО	17008
Надм. вис.	940 м
Белановце на општинската карта Атарот на Белановце во рамките на општината
Белановце на Ризницата

Географија и местоположба

Селото се наоѓа во северниот дел на општината, во сливното подрачје на Липковска Река. Лежи во планински предел, на надморска височина од 940 м. Атарот зафаќа површина од 9,4 км², и на север се граничи со Косово (Општина Гнилане).^[2] Како село од разбиен тип, Белановце се состои од маала, меѓу кои Дервишка, Саласка и Јашарска. Низ селото тече Белановска Река, која продолжува во југоисточен правец и добива други имиња со примањето на разни притоки, за да заврши како притока на Липковска Река.

Низ селото минува регионалниот пат од Опае со граниниот премин „Станчиќ“ (Р29272).

Историја

Подрачјето на селото е населено уште од доцноантичкото време, за што сведочи гробот пронајден во наоѓалиштето околу селото.^[3]

Во близина на денешно Белановце, веројатно од неговата јужна страна, се наоѓало средновековното село Архилевица, каде деспотот Дејан подигнал своја родова црква — задолжбина. Во Првата архилевичка грамота од 1354/5 г. царот Стефан Душан ги потврдува и дополнува даровите на Дејан во полза на црквата. Во Втората архилевичка грамота од 1381 г. синот и вдовицата на деспотот Дејан, Константин Дејанов и Евдокија, ја подариле црквата и нејзиниот имот на манастирот Хиландар во Света Гора.^[4]

Во 1591 г. во селото е изградена црква „Св. Никола“.^[2]

За време на Народноослободителната војна на 14 октомври 1941 г. крај селото е разбиен Карадачкиот партизански одред од страна на бугарски единици на 53. пешадиски осоговски полк и полицијата. Во селото стои споменик во чест на паднатите борци.

Стопанство

Белановце има полјоделско-шумарско стопанство. Располага со 698,2 ха шуми, 137,9 ха обработливо земјиште и 40 ха пасишта.^[2]

Население

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 407 —     1953 415 +2.0% 1961 330 −20.5% 1971 241 −27.0% 1981 55 −77.2%	Година Нас. ±% 1991 11 −80.0% 1994 12 +9.1% 2002 7 −41.7% 2021 10 +42.9%

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралство Југославија во 1931 година, селото имало 250 Албанци.^[5]

Интересно е да се напомене дека на пописот од 1953 г. во селото имало 361 Турчин и само 53 Албанци. Ова се сменило во текот на 1950-тите, кога половината од Турците заминале, а на нивно место се доселиле Албанци, и со тоа станале приближно еднакви по бројност. Во следната деценија останале само 8 Турци, а сите други жители биле Албанци, за понатаму селото да стане чисто албанско.^[6]

Според пописот од 2002 г. селото имало 7 жители, сите Албанци.

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 10 жители, сите Албанци.

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година	1900	1905	1948	1953	1961	1971	1981	1991	1994	2002	2021
Население	—	—	407	415	330	241	55	11	12	7	10

Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.^[7]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.^[8]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[9]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.^[10]

Родови

Според истражувањата од 1941 година, родови во селото биле:

• Староседелските Турци не се забележани, доколку статистичките податоци се исправни.
• Доселеници: Асови (12 к.), Јашарови (7 к.), Салаови (15 к.), Џаферови (7 к.), Османови (6 к.) и Дервишови (7 к.). Сите потекнуваат од ист предок и од фисот Гаш. Најстариот предок на сите овие родови бил некојси Беле, кој дошол во селото како католик од северна Албанија. На ислам преминувале постепено во XIX век. Беле имал 6 синови. Во родот Асови се знае следното родословие: Ферат (жив во 1941 година) Бељул-Ајдин-Даут-Куртиш-Мамут-Асан-Беле, најстариот предок.^[11]

Општествени установи

• Селска џамија
• Основно училиште

Културни и природни знаменитости

Археолошки наоѓалишта

• Белановце — гроб од доцноантичко време

Личности

Починати во Белановце

• Бајрам Шабани, народен херој

Иселеништво

Албанското население од ова село е иселено во Оризари, Орланци, Куманово, Турција, Скопје. Черкеско Село, Руѓинце.^[11]

Наводи

1. „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
2. Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија: географски, демографски, и аграрни обележја (I. изд.). Скопје: Патрија. стр. 23. ISBN 9989-862-00-1.
3. Грозданов, Цветан; Коцо, Димче; и др. (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Т. 2. Скопје: МАНУ. стр. 205. ISBN 9989-649-28-6.
4. Матанов, Хр. Княжеството на Драгаши, София, 1997, с. 56 – 7, 168.
5. „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
6. Белановце — Население на Република Македонија според изјаснувањето за етничката припадност, по населени места, според пописите на население 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 1994 и 2002 година (согласно територијалната организација од 1996 година)^{[мртва врска]}
7. К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
8. Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
9. „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
10. „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
11. . Трифуноски, Јован (1951). Кумановско-Прешевска Црна Гора. Белград: САНУ. Отсутно или празно |title= (help)CS1-одржување: друго (link)

Надворешни врски

• Белановце на Ризницата