Зелена салата

Зелена салата или марула — умерено едногодишно или двегодишно растение кое најчесто се расте како лиснат зеленчук. Во некои земји, како Македонија, се јаде ладна и свежа, во салати, сендвичи, и други јадења, додека во некои, како да речеме Кина, зелената салата се јаде зготвена, и дршката има подеднаква важност како листот.

Зелена салата
Научна класификација
Царство:	Растенија
Оддел:	Скриеносеменици
Класа:	Дикотиледони
Ред:	Ѕвездовидни
Семејство:	Главоцветни
Род:	Марула
Вид:	Зелена салата
Научен назив
Lactuca sativa L.

Марула^[1]

Хранлива вредност на 100 г
Енергија	55 kJ (13 kcal)
Јаглехидрати	2,2 г
Влакна	1,1 г
Масти	0.2 г
Белковини	1,4 г
Витамини
Витамин А (екв.)	(21 %) 166 μг
Фолна кис. (Б9)	(18 %) 73 μг
Витамин Ц	(5 %) 4 мг
Витамин К	(97 %) 102 мг
Минерали
Железо	(9 %) 1,2 мг
Калиум	(5 %) 238 мг
Други состојки
Вода	96 г
Единици μг = микрограми • мг = милиграми МЕ = меѓународни единици
Постотоците се приближно пресметани според препораките за возрасни лица во САД.

Зелената салата првично има стебленце (розетен раст), но кога процветува, стеблото се продолжува и разгранува, па дава многу цветни глави кои личат на оние кај глуварчето, само помали. Ова се нарекува прецветување. За да биде јадлива, зелената салата се бере пред да прецвета. Растението е храна за ларви на некои Пеперутки.

Сорти

Постојат шест општопризнаени сортни групи на зелена салата (марула), тука подредени по главообразба и стуктурата на листовите. Во рамките на секоја од овие сортни групи постојат стотици сорти на марули избрани по боја и облик на листот, како и по способност да стои подолго:

• Путер салата, има лабави глави; има путереста текстура. Овие се најпопуларни во Македонија и Европа.
• Кинеска салата обично имаат долги, сабјести, главонеобразни листови, со горчлив и робусен вкус за разлика од западните видови, соодветен за потпржени и динстани јадења. Кинеските сорти на марула се делат на дршкоупотребни и листоупотребни видови како јоумајцај (油麦菜) или шенгцај (生菜).
• Кочанеста салата, има цврсти, густи глави како кај зелката. Овие се најслаби по вкус и се користат повеќе заради крцкавата текстура отколку заради вкусот.
• Бескочанеста салата, со нежни, меки и слаби по вкус лисја. Тука спаѓаат назабените и црвенкастите марули.
• Римска салата, наречена и Кос, е главообразен тип со продолжени листови.
• Батависка салата, обликуват умерено густи глави со крцкава текстура; ова е среден тип помеѓу кочанестите и бескочанестите марули.

Некои марули (како кочанестата) се особено одгледани на начин на кој им се отфрлила горчината од листовите. Овие имаат голем процент на вода и мала хранливост. Погорките и попигментираните марули содржат антиоксиданси.

Занимливости

Римска салата

Некои сорти на зелена салата

• Лактукариум (или „Марулен опиум“) е блага опијатна супстанција која се содржи во сите видови зелени салати. Затоа старите егпијани и римјани јаделе марула ако сакале поубаво да заспијат.^[2]
• Најголемата зелена салата тежела 11 kg, и била од сортата Салад Боул, израсната од Колин Боукок од Виластон, Англија, во 1974.
• Во САД, 95% од сета зелена салата расте во Калифорнија и Аризона.
• Језидите не јадат зелена салата.

Историја

Марулата какошто ја знаеме денес започнала како коров по средоземјето. Се служи како храна повеќе од 4500 години, и се јавува низ историјата како на слики во египетски гробници, и во разликувањето на разните видови марула во делата на старогрчките научници. Кристофер Колумбо ја донел марулата во Америка, а со тоа подоцна истата почнала да се одгледува и во САД.

Заболувања

Главна статија: Список на заболувања кај марулата

Наводи

1. „Марула“. Министерство за земјоделство на САД. Архивирано од изворникот на 2016-03-09. Посетено на 28 јуни 2012. (англиски)
2. "Lettuce - Lactuca sativa - Daisy family". Hamilton, Dave (2005).

Надворешни врски

• Хранлива вредност на зелената салата Архивирано на 29 септември 2007 г. (англиски)