From Wikipedia, the free encyclopedia
Ny fanenitra dia ny karazana bibikely rehetra izay amin' ny ankapobeny kely andilana, ao amin' ny zana-pilaharana Apocrita, ao amin' ny filahaharana Hymenoptera, izay sady tsy tantely no tsy vitsika. Tsy mamorona klada (vondrona voajanahary feno manana razambe tokana) ny fanenitra, satria nivoatra avy amin' ny razamben' ny fanenitra ny tantely sy ny vitsika. Afaka manindrona ny rembiny ny fanenitra ao amin' ny klada Aculeata.
Ny fanenitra fantatra indrindra, toa ny karazana sasany ao amin' ny fianakaviana Vespidae, dia miara-monina anaty akany miaraka amin' ny mpanjakavavy manatody sy mpiasa tsy miteraka. Ny fiaraha-monina dia mety noho ny rafitra mamaritra ny lahy sy ny vavy, atao hoe haplôdiplôidia, izay mahazatra ao amin' ny Hymenoptera, satria mahatonga ny mpirahavavy hifandray akaiky.
Na izany aza, ny ankamaroan' ny karazana fanenitra dia mitoka-monina, ary ny vavy tsirairay dia miaina sy miteraka tsy miankina amin' ny hafa. Matetika ny vavy dia manana fitaovam-panatodizana ahafahany manatody ao anaty na eo akaikin' ny loharanon-tsakafo hiveloman' ny olitra zanany. Ao amin' ny Aculeata anefa io fitaovam-panatodizana io dia matetika no niova ho fanindronana ampiasaina amin' ny fiarovana na fisamborana remby.
Ny fanenitra dia mitana anjara asa ara-tontolo iainana maro. Ny sasany dia mpiremby na mpamindra vovobony, na hamelona ny tenany na hanome sakafo ny akaniny. Maro, indrindra fa ny fanenitra emeralda, dia mpangalatra remby, manatody ao amin' ny akanin' ny fanenitra hafa.
Ny ankamaroan' ny fanenitra manirery no katsentsitra, midika izany fa manatody anaty na amin' ny bibikely hafa izy ireo (ny dingana rehetra amin' ny fiainany manomboka amin' ny atody ka hatramin' ny fahalehibeazany) ary matetika no manome sakafo ny akaniny amin' ilay bibikely mpampiantrano. Tsy toy ny katsentsitra tena izy, ny olitry ny fanenitra dia mamono ny bibikely mpampiantrano azy. Ny fanenitra mitoka-monina dia mitsentsitra saika ny bibikely mpanimba rehetra, ka mahatonga ireo fanenitra ireo hilaina amin' ny fambolena an-jaridaina amin' ny fiadiana amin' ny bibikely mpanimba toy ny jorerifotsy madinika (Aleyrodidae) mpihinana voatabia sy ny voly hafa, amin' ny alalan' ny ady biôlôjika.
Ny fanenitra dia niseho voalohany tao amin' ny firaketana fôsily tamin' ny vanim-potoana Jorasika, ary nizarazara ho fianakaviambe maro mbola velona avy amin' ny vanim-potoana kretasea. Vondrona bibikely mahomby sy isan-karazany izy ireo, izay ahitana karazany voafaritra an' aliny; niely eran' izao tontolo izao ny fanenitra afa-tsy any amin' ny faritra ny tendrontany.
Ny fanenitra miara-monina lehibe indrindra dia ny fanenitra be aziatika (Vespa mandarinia), mahatratra 5 sm ny halavany; anisan' ireo fanenitra mitoka-monina lehibe indrindra ny vondron-karazana antsoina hoe amin' ny teny anglisy hoe tarantula hawk, (izay misambotra karazana hala atao hoe Theraphosidae). Ao koa ny fanenitra mitoka-monina goavambe any Indônezia (Megascolia procer).
Ny fanenitra kely indrindra dia fanenitra katsentsitra mitoka-monina, ao amin' ny fianakaviana Mymaridae, anisan' izany ny bibikely bitika indrindra fantatra eran-tany, manana halava 0,139 mm, sy ny bibikely manidina kely indrindra fantatra, manana halava 0,15 mm monja.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
