From Wikipedia, the free encyclopedia
Ny andry dimin' ny finoana silamo dia adidy miisa dimy izay tsy mantsy tanterahin' ny mpino silamo. Atao hoe arkān izany amin' ny teny arabo. Ireto avy izy ireo:
Ny Sonita no tena manaja ireo isa dimy ireo ka tsy manampy andry hafa.
Amin' ny ankamaroan' ny firenena mozilmana dia tsy voasazy ny mpino raha tsy mahatateraka manontolo ireo zavatra dimy tsy maintsy atao ireo. Nefa amin' ny firenena na fanjakana sasany, ny fandavana ampahibemaso ny maha zava-dehibe ireo andry dimy ireo dia heverina ho fandavana ny finoana ka mahavoaheloka ho faty.
Manaja ireo andry dimy ireo ny Sonita izay maro anisa, fa ny sampana hafa dia mitsipaka izany, ka anisan' izy ireo ny Karijita sy ny vondrona vitsy anisa siita hafa. Tsy voafetran' ireo dimy ireo ny zavatra tsy mantsy ataon' ny Sonita, nefa ny fampiharana azy ireo dia tsy azo ialana.
Ny nandraiketana ny isan' ireo andry ireo ho dimy dia mampahatsiahy ny voasoratra ao amin' ny hadita hoe "Miorina amin' ny andry dimy ny finona silamo"[1].
Ny Mozilmana rehetra dia tokony hanaja ireo zavatra tsy maintsy atao amin' ny fanompoam-pivavahana izay azo omena ny anarana hoe "andrin' ny finoana silamo" (arabo: أركان الإسلام / arkān al-Islām)[2]. Avy ao amin' ny Kor'any ireo didy ireo nefa ny fametrahana azy dia nandeha tsikelikely nandritra ireo taonjato voalohany nisian' ny fivavahana silamo. Ohatra amin' izany ny endriky ny Shahada izay nivoatra taorian' ny nahafatesan' i Mohamady [3] sy ny endrika sasan' ny Salat izay mbola niadian-kevitra tamin' ny taonjato faha-4. Amin' i Amir-Moezzi dia manam-piaviana manikeana ny efatra amin' ireo andry dimy ireo, afa-tsy ny maha tokana an' Adriamanitra[4].
Ny andry voalohan' ny finoana silamo dia ny fiekem-pinoana izay atao hoe Shahâda (teny arabo: ٱلشَّهَادَة / aš-šahāda).
Izao ny endriky ny Shahada ao amin' ny sonisma:
أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ ٱللَّٰهِ
“ʾašhadu ʾan lâ ʾillâha ʾillâ -llâh, wa-ʾašhadu ʾanna Muḥammadan rasûlu-llâh”
("Mijoro vavolombelona aho fa tsy misy andriamanitra hafa afa-tsy i Allah ary mijoro vavolombelona aho fa i Mohamady no Irany".).
Toy izao kosa ny endriny ao amin' ny siisma:
أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ ٱللَّٰهِ وَأَشْهَدُ أَنَّ عَلِيًّا وَلِيُّ ٱللَّٰهِ
(ʾašhadu ʾan lâ ʾillâha ʾillâ -llâh, wa-ʾašhadu ʾanna Muḥammadan rasûlu-llâh, wa-ʾašhadu ʾanna ʿalīyan walīyu -llāh)
("Mijoro vavolombelona aho fa tsy misy andriamanitra hafa afa-tsy i Allah ary mijoro vavolombelona aho fa i Mohamady no Irany ary i Ali no mpisolo azy.).
Izany fiekem-pinoana izany, izay ambara rehefa miova ho amin' ny fioana silamo ny tena, na tononina farany eo am-pialana aina, dia tokony ataon' ny Mozilmàna rehetra ampahibemaso fara-fahavitsiny indray madeha ao amin' ny androm-pianany. Ny fanonona ny Shahada dia tsy fanamantàrana fotsiny ny maha Mozilmàna, indrindra amin' ny fotoana iovana ho mozolmàna, fa maneho koa mpahany amin' ny fiantsoana hivavaka (Adhân).
Manana fanambaràm-pinoana maro somary sarotsarotra kokoa, izay niseho taty aorina, ny fivavahana silamo. Ankoatra izany dia tsy misy ny fanambaràm-pinoana tokana filamatra izay manam-pahefana satria tsy misy vondrona teny finoana (dôgma) tokana filamatra ny ao amin' io fivavahana io.
Tononina eo an-tsofin' ny zaza vao teraka koa ny Shahâda ary ny olona efa ho faty dia tokony hanonona azy alohan' ny hialany aina. Anisan' ny atao hoe Adhân (arabo: أَذَان "antso") izay ataon' ny Mu'adhdhin (arabo: مؤذّن "mpiantso") izy, dia ilay fiantsoana ny mpino atao eny amin' ny mi'dhana ("tilikambo fiantsoana") mba ho tonga hivavaka.
Ny vavaka na Salat (teny arabo: صلاة / ṣalawāt) no andry faharoa ao amin' ny finoana silamo. Atao hoe نماز / namaz (teny persana) koa izany any Iràna, any India ary any Torkia. Ny vavaka no ahafahan' ny mpino silamo manambara tsy misy mpanelanelana ny fitsaohany an' Andriamanitra. Isan' andro dia tokony manatanteraka ny vavaka dimy tsy maintsy atao ny mpino. Tsy atao anefa izy ireo raha tsy efa vita ny fombafomba fidiovana ary misy filaharana tsy maintsy arahina amin' ny fizarazaràn' ny andro voafaritra mazava tsara:
Ny Siita dia mamela malalaka ny fanambarana ny vavaka tokony atao amin' ny mitataovovonana sy ny tolakandro, toraka izany koa ny vavaka alohan' ny fiposahan' ny masoandro sy ny misasakalina, ka afaka mivavaka intelo fotsiny isan' andro izy ireo. Na aiza na aiza no anaovana ny vavaka dia tsy maintsy misy fomba fitoetra atao miaraka aminy, dia ny mitsangana mitodina mankany amin' ny Kaaba sy miondrika ary mandohalika araka ny fombafomba voafaritra mazava tsara.
Andry fahatelo ny fiantrana ny tsy manana, izay atao amin' ny teny arabo hoa زَكَاة / Zakāt (midika hoe "fanadiovana") izay ahafahana manadio ny harena azon' ny mpino, sady miaro azy amin' ny fitiavam-bola tafahoatra, amin' ny fitsiriritana ary amin' ny faniriana tafahoatra. Izany fiatrana izany dia azo alaina isan-taona amin' ny vokatry ny fambolena na ny fiompiana na ny vato sarobidy na ny vola, dia amin' ireo izay manana mihoatra ny ampy tokony hahafahany mivelona soa aman-tsara ary izay tsy manana trosa mihoatra ny eo am-pelan-tanany. Amin' ny ankamaroan' ny firenena miozolmana dia lasa asa fiantrana an-tsitrapo ny zakat homena ny mahantra sady ho homena an' ireo vao avy niova ho amin' ny fvavahana silamo sy ho an' ireo bokan-trosa sns.
Nanomboka tamin' ny fiafaran' ny Andro Antenatenany dia nampanangona hetra tamin' ny alalan’ ireo mpahay lalanany ireo Siita natanjaka sy nanjaka, amin' ny maha solon-tenan' ny imam azy ireo.
Andry fahefatra ao amin' ny fivavahana silamo ny fifadian-kanina, izay atao amin' ny teny arabo hoe صَوم / ṣawm. Voasoratra ao amin' ny Kor'any izany ao amin' ny Soràta 2.183. Mandritra ny volana Ramadany no tsy maintsy anaovana izany ka ireo Mozilmana olon-dehibe sy salama tsara no didiana hanao azy. Manombola amin’ ny magiran-dratsy ka hatramin’ ny filentehan' ny masoandro dia tsy azon’ ny mpifady hanina atao ny misotro zavapisotro sy ny mihinana sakafo ary ny manao firaisana amin' ny vady. Ny marary sy ny vehivavy mampinono dia tsy terena hifady hanina, nefa asaina mifady hanina hanonitra izany amin' ny fotoana hoavy.
Andry fahadimy ao amin' ny fivavahana silamo ny fivahiniana masina, izay atao amin' ny teny arabo hoe حَجّ / Hadj. Ny Hadj no manan-danja indrindra amin' ireo fivahiniana masina roa mankany Maka. Ny lehilahy sy ny vehivavy mozilmana salama tsara rehetra dia tokony hanao fivahiniana masina indray mandeha amin' ny fotoana ahavelomany, raha tahiny ka ampy ny hoenti-manana ara-bola hiatrehana izany. Tsy mitovy amin' ny "fivahiniana masina kely" izay atao any Maka ihany koa, izay atao hoe Umra, ny Hadj izay azo atao amin' ny fotona sasany voafatritra mazava: amin' ny volana fahafolo no manomboka ireo lanonana isam-batanolona voalohany, izay andehanana impito manodidina ny Kaaba sy impito eo anelanelan' ny tendrombohitra Safa sy ny tendrombohitra Marwa. Eo anelanelan’ ny andro faha-9 sy fgaha-12 amin' ny volana faha-12 (volana dhul al-Hijja), ny lanonana iarahan' ny besinimaro izay ivorian' ny mpanao fivahinina masina rehetra, ao amin' ny lohasaha manatrika ny tendrombohitra Mina tsy lavitra an' i Meka, izay naovana sorona biby fiompy. Ireo izay manatanteraka ny Hadj dia afaka mametraka ny anaram-boninahitra hoe "Hadj" eo alohan' ny anarany.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
