mangià tipegh del nord Italia From Wikipedia, the free encyclopedia
La polénta l'è 'n piàt a bàze de farìna de cereài, che, aisebé che 'l sàpe cunusìt en divèrse varietà sö töt el teretóre italià, l'è stat per tat tép l'alimènt bàze en quàze töte le regiù de l'Itàlia del nòrt, endóche l'è amò popolàr.
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
| Polenta | |
|---|---|
 | |
| Origen | |
| IPA | [polenta] |
| Alter nòmm | pulenta, polenda, pulenda, poenta, poulento |
| Pòst d'origen |  Italia |
| Spantegament | Italia del nòrt e centràla, Svizzera italiana, Argentina, Brasil, Corsica |
| Dettaj | |
| Categoria | piatt unegh |
| Reconossiment | P.A.T. |
| Settor | aliment storich popolar de baze |
| Ingredient principaj | farìna de furmintù, en Corsica pò a farina de castègne |
 |
«Dam polènta e àiva: isé, per vìa de felicità, saró 'n émulo de Zeus stès» |
(Epicuro, filòsofo gréco del IV-III sècol prìma de Crìsto) |
En divèrse variàncc la polènta la vé fàda apò 'n Ungheria (puliszka), en Savòia, en Svìsera, en Austria, en Croàsia (palenta, žganci o pura), Slovénia (polenta o žganci) , Sèrbia (palenta), Romanìa, (mămăligă), Bulgarìa, Còrsica (pulenta), Brazìle (polenta), Argentìna, Ucraina e Caucaso (culesha), Uruguay, Venezuela, e Mesico.
|
«La polénta la contènta» |
(Proèrbe lombàrt) |
La polénta l'è furmàda de 'n impàst de àiva, farìna de cereài (al dé d'encö de sòlet l'è farìna zàlda (farìna de furmintù) e sal, còt endèn paröl (la tradisiù la öl che 'l sàpe 'n paröl de ram) per alméno 'n ùra. La farìna de polénta tradisiunàla la g'harès de éser masnàda a préda ("bramàda") piö o méno fìna a segónda de la tradisiù regiunàla. De sòlit la vé prezentàda 'n tàola söndèn taér de lègn cuarciàda zó condèn stràs e la vé servìda, a segónt se le piö o méno mulzìna, condèn cügià o a fète ('na ólta taiàde zó condèn fil de cutù).
La paròla "polénta" la del latì puls, 'na sórt de polènta de far che 'l custitüìa la bàze de l'alimentasiù de le popolasiù antìche de l'Itàlia. I gréci envéce i dopràa l'órs.
El sò nòm par che 'l vègne del tarai ("tarel"), la càna dopràda per menà la polénta 'ndèl paröl. Isé come dèle ótre resète de la Lombardìa (compàgn de la pulénta vüncia), l'è preparàda condèna miscela de farìna de gràno saracéno, che la ghe dà 'l culùr scür, a diferènsa de la polénta vüncia, endèla polénta taràgna 'l formài el vé mitìt zó endèla cotüra e mìa a la fì.
Endèl 1931 el poéta bergamàsch Cinto Gambiràs l'ha scriìt la Cansù de la polénta, müzicàda dal maèster Emilio Pizzi.
Te sé ciara, te sé scüra, te sé zalda, te sé d’ór;
a segond de la farina che mé dóvre per fat sö.
Te sé mòla, te sé düra, ma, dürota o pör tendrina,
té te sé l’ünech tesor, ch’ àl vergota al dé de ‘ncö.
Oh polénta, polénta, polénta,
töte i bòche con té i se contènta!
O delìssia immortàl de la pansa,
te se fet con qualunque pitansa!
Tè se‘l cibo de siòre e poarècc,
te sé’l cibo de zùegn e de vècc!
A l’te unure ògne bu bergamàsch
cara spusa del brombo d’i fiàsch!
Coi polàster, la fritada, col formai e coi osèi,
col sguassèt, la cotolèta, coi lömaghe, col pucì,
te sé sèmper adatata, o polenta benedèta,
te sé ‘l cibo degli Dèi, te sé ‘l cibo del Giopì!
Oh polénta, polénta, polénta,
töte i bòche con té i se contènta!
O delìssia immortàl de la pansa,
te se fet con qualunque pitansa!
Tè se‘l cibo de siòre e poarècc,
te sé’l cibo de zùegn e de vècc!
A l’te unure ògne bu bergamàsch
cara spusa del brombo d’i fiàsch!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
