Brüs

Brüs (inscì anca in tudesch istoregh; italian: Brusio; rumanc: Brüsch) a l'è un cumün sgüisser del distret de Bernina, in del Cantun Grisun. Al gh'ha pü u manch 1101 abitant e una süperfis de 46.29 km², e al se tröva a una altitüden de 780 meter sura 'l nivel del mar.

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

	«Sa 'l plangg i brüsasch, al grigna i pus'ciavin.»
	(Pruverbi de Pus'ciav)

Brüs Comun
Brüs - Sœmeanza
Dats aministrativ
Nom ofiçal	Brusio
Stat	Svìzzera
Canton	Grison
Distret	Bernina
Lengue ofiçai	lèngua italiana
Politega
Sindeg
Orgen lejislativ	Consili comunal
Territore
Coordinade	46°15′19.62″N 10°07′08.33″E
OSM	1684052
Voltituden	780 e 1042 m s.l.m
Superfix	46,29 km²
Abitants	1 114 ab. (31 dicember 2018)
Densitaa	24.07 ab./km²
Confin	Pusc'ciâf, Vila de Tiran, Tej, Verv, Bianzun, Ciür, Tiràn e Grosut
Fus orari
Varie
Prefiss	081
Codex postal	7744, 7747, 7748 e 7743
Sigla autom.	GR
Cl. climatega
Cl. sismega
Localizazion
Brüs - Localizazion
Sit istituzional

El cumün de Brüs a l'è tacaa ai cumün de Bianzon (IT-SO), Sciür (IT-SO), Grosott (IT-SO), Pus'ciaf, Tej (IT-SO), Tiran (IT-SO), Verv (IT-SO), Villa de Tiran (IT-SO).

Storia

Brüs l'è numenaa per la prima volta in de l'ann 1106 col nomm de Bruse. ^[1]

L'andament istoregh de la pupulaziun de Brüs l'è indicaa in de la tabela chi de suta:^[1]

ann	pupulaziun
1803	620
1850	1,000
1900	1,199
1950	1,528
1960	1,445
1970	1,344
1980	1,258
1990	1,220
2000	1,202

Pruerbi in dialet brüsasch[2]

• Al can al sbraja indónd ca 'l maja.
• Al cünta nogót a zifulà, sa l'asan al vòl miga bev.
• A li cavri, fina in giügn, dagan un pügn.
• A li femni bögna miga ga dumandà quancc ann li gh'hann.
• Al sul da fevré al mena al carné.
• Chi gh’ha tort, crida plü fort.
• Cura ca 'l ciel al fa la lana, l'aqua l'è miga luntana.
• Cura ca 'l Frantalun mét sü 'l capel, via la falsc e scià 'l restel.
• Dal früt sa conóss la planta.
• Guardévas da l'ann bisest e da quel che ch'i ven apress.
• I bun amis i henn rar cumè li móschi blanchi.
• La cà da l'óm l'è 'l mónd, e 'l mónd da la fémna l'è la cà.
• La castegna la gh'ha 'l pan e 'l furmagg.
• La via par rivà al cör da l'óm la passa par al ventricul.
• San Giacum e Sant'Ana, i pinciaröi gió par la cana.
• San Lurenz, li castegni cume dent.
• Sant Andrea da la barba blanca.
• Voss gh'avé tant móst? Zapa la vigna da óst.

Riferiment

1. Brusio in Todesch, Franzes e Italian in ligna al Dizionari Stòrigh da Svízzera.
2. VSI - Vocabolario dei dialetti della Svizzera Italiana, Lügan/Belinzona, 1953

Canton Grison · Cumün del Distret del Bernina

Brusio • Pus'ciaf

	Distret del Canton Grison
Albula • Bernina • Hinterrhein • Imboden • Inn • Landquart • Malögia • Moesa • Plessur • Prättigau/Davos • Surselva