![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Waterdrops_%25284648726722%2529.jpg/640px-Waterdrops_%25284648726722%2529.jpg&w=640&q=50)
Ægoa
From Wikipedia, the free encyclopedia
L'ægoa a l'é 'n conpòsto inorgànico indicòu co-a fórmola chìmica H2O. A l'é 'na sostànsa chìmica trasparénte, sénsa ödô ni gùsto e squæxi sénsa cô, ch'a l'é o conponénte ciù inportànte de l'idrosfêra da Tæra e di flùidi che se trövan inte tùtti i òrganìsmi vivénti conosciûi (dond'a gh'à 'na fonçión de solvénte[1]). A l'é 'na sostànsa fondamentâle pe tùtte e fórme de vìtta conosciûe, scibén ch'a no dâ de giàscio, d'energîa ò de micronutriénti òrgànichi. A sò fórmola chìmica, H2O, a l'ìndica che ciaschedùnn-a de sò molécole a gh'à 'n àtomo d'òscìgeno e doî àtomi d'idrògeno, che són lighæ fra de lô da di ligàmmi covalénti. In particolâ, i àtomi d'idrògeno són atachæ a quélli de l'òscìgeno co-în àngolo de 104,45°[2]. O nómme "ægoa" o l'é dêuviòu ascì pe indicâ o stâto lìquido de l'H2O a 'na tenperatûa e 'na presción stàndard.
ZE |
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
![]() A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Waterdrops_%284648726722%29.jpg/640px-Waterdrops_%284648726722%29.jpg)
Pò-u fæto che l'anbiénte terèstre o l'é vixìn a-o coscì dîto pónto tréggio de l'ægoa, in sciâ Tæra se pêuan védde i diferénti stâti naturâli de sta sostànsa chi[3]. Defæti, a fórma de precipitaçioìn che se prezéntan quànde cêuve e di aerosol quànde gh'é a nêgia. E nûvie són fórmæ da particèlle d'ægoa e de giàssa, o sò stâto sòlido, in sospensción inte l'âia. Quànde l'é fineménte spartîo, i cristàlli de giàssa poriéivan preçipitâ inta fórma de néive. In sciâ fìn, gh'é ancón o stâto gasôzo de l'ægoa, o vapô d'ægoa.
L'ægoa a crôve tòsto o 71% da superfìcce terèstre, co-i mâ e i òcéani che contêgnan a ciù pàrte do sò volùmme in sciâ Tæra (ciù ò mêno o 96,5%). De quantitæ ciù picìnn-e són conservæ sototæra (1,7%), inti giasæ e inte calòtte polâri de l'Antàrtide e da Groenlàndia (1,7%) e inte l'âia, cómme vapô, nûvie (fórmæ de giàssa e ægoa lìquida in sospençión) e precipitaçioìn (0.001%)[4][5][6]. L'ægoa a se méscia in continoaçión segóndo a coscì dîto cîclo de l'ægoa: evaporaçión, traspiraçión (evotraspiraçión), condensaçión, precipitaçión e deflùsso, pe finî de sòlito into mâ.
L'ægoa a l'à 'na fonçión inportantìscima inte l'economîa mondiâle. Ciù ò mêno o 70% de l'ægoa dôçe dêuviâ da l'òmmo a sodìsfa e necescitæ da l'agricoltûa[7]. A pésca, ségge inti còrpi d'ægoa sâ che dôçe, a l'é stæta e a contìnoa a êse 'na vivàgna prinçipâ de giàscio inte vàrie pàrte do móndo, garantìndo o 6,5% de proteìnn-e consumæ a livèllo globâle[8]. A ciù pàrte do comèrcio de matêie prìmme in sce lónga distànsa (cómme o petròlio, o gàzzo naturâle e âtri prodûti) o l'é efetoòu da bàrchi chi nàvegan pe-i mâ, i sciùmmi, i lâghi e i canæ. De grénde quantitæ d'ægoa, giàssa e vapô són dêuviæ pò-u rescâdaménto e o refreidaménto, ségge inte indùstrie che inte abitaçioìn. L'ægoa a l'é pöi 'n bón solvénte pe 'n'ànpia variêtæ de sostànse, ségge minerâli che inorgàniche e cómme tâ a vên dêuviâ inti procésci industriâli, pe coxinâ e pe lavâ. L'ægoa, a giàssa e a néive són bén inportànti inte vàrri spòrt e âtre fórme de demôa ascì, cómme o nêuo, a nàotica da dipòrto, e regàtte, o surf, a pésca sportîva, e imerscioìn, o pattinàggio in sce giàssa e o scî.